Có phải cứ cắt ghép mới là ảnh ý tưởng?
Nghệ sỹ lúng túng
Sự mới mẻ của đề tài “ảnh ý tưởng” không những là nội dung của các cuộc tranh luận kiểu “trà đá vỉa hè” trong giới nhiếp ảnh, mà ngay trên website chính thống của Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam và tạp chí chuyên ngành Nhiếp ảnh cũng liên tục đăng tải các bài viết của các nhà nghiên cứu, nhà phê bình lý luận nhiếp ảnh. Sở dĩ có “nhiều chuyện” đến vậy là bởi cuộc thi đã khiến ngay cả những bậc lão luyện trong nghề cũng lúng túng. Ngay trong buổi phát động cuộc thi đã có rất nhiều ý kiến cho rằng ảnh ý tưởng thực chất là ảnh ý niệm, không thể thiếu kỹ thuật cắt ghép và chỉnh sửa photoshop.
Và cuộc thi nên đổi tên để người tham dự có thể thấy ngay chủ đề. Thế nhưng, trái ngược với ý kiến này, nhiều nhà nhiếp ảnh lại bảo vệ lý lẽ về ảnh ý tưởng không chỉ gồm có ảnh ý niệm mà thực chất còn bao gồm cả ảnh thông thường mà các nghệ sỹ vẫn chụp.
Theo NSNA Phạm Hùng Cường, từ xưa tới nay, các cuộc thi ảnh và các bức ảnh nghệ thuật của các nghệ sỹ luôn cần có ý tưởng. Không thể nói, các nghệ sỹ chụp linh tinh. Vì vậy, cuộc thi không cần đổi tên và không hề mới mẻ. Còn NSNA Nguyễn Ngọc Phan lại cho biết, cuộc thi không dành cho ông, bởi ông thuộc thế hệ… già, công nghệ xử lý photoshop và máy tính đều không biết dùng thì nói gì tới việc chỉnh sửa ảnh. Vì thế, cuộc thi nên khoanh vùng trong đối tượng trẻ. Bác lại quan điểm này, nhà phê bình nhiếp ảnh Trần Mạnh Thường (người đồng thuận với ý kiến cho rằng ảnh ý tưởng và ảnh ý niệm là một) thì việc cắt ghép ảnh không nhất thiết phải dùng tới photoshop mà có thể dùng tới kỹ thuật buồng tối lâu nay các nghệ sỹ nhiếp ảnh của Việt Nam đã sử dụng.
Nhà quản lý bình thản
Dù khẳng định, cuộc thi dành cho mọi đối tượng, song định nghĩa về ảnh ý tưởng vẫn chưa được chủ nhân của cuộc thi - Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển lãm đưa ra. Vì thế, trong giới nhiếp ảnh mỗi người một cách hiểu. Hiểu theo kiểu của NSNA Lại Hiển thì ảnh ý tưởng là có thể chụp theo khoảnh khắc hoặc cắt ghép nhưng điều quan trọng là tác giả giúp người xem hiểu và rung cảm với tác phẩm. Còn NSNA Hoàng Kim Đáng khi được hỏi đã có phần quy trách nhiệm về Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển lãm, không có sự hướng dẫn cho anh em trong nghề về thế nào là ảnh ý tưởng. Đáng lý, trước khi phát động, Cục nên tổ chức một cuộc triển lãm về tinh hoa ảnh ý tưởng của thế giới để anh em nghệ sỹ học hỏi, rồi sau đó sẽ tự sáng tạo những tác phẩm của Việt Nam mới hợp lẽ. Đặc biệt, ông còn bày tỏ lo ngại về sự thất bại của cuộc thi khi trong giới nhiếp ảnh vẫn chưa ngã ngũ về khái niệm ảnh ý tưởng.
Dù các ý kiến tranh luận sôi nổi, nhưng Cục trưởng Cục Mỹ thuật-Nhiếp ảnh và Triển lãm, Vi Kiến Thành lại tỏ ra bình thản. Ông cho rằng: Trong giới chuyên môn sẽ còn tiếp tục tranh luận quyết liệt về “Ảnh ý tưởng”. Nhưng các nghệ sỹ nên hiểu “đề bài” của cuộc thi “Ảnh ý tưởng” là việc chấp nhận tất cả các hình thức nhiếp ảnh từ truyền thống tới kỹ thuật photoshop. Quan trọng là tư tưởng và dấu ấn của tác giả phải rõ nét, không thể đổ lỗi cho điều kiện thời tiết và ánh sáng ảnh hưởng đến chất lượng của tác phẩm. Nói thế, song ông Vi Kiến Thành cũng thừa nhận, “ảnh ý tưởng” là một vấn đề mới mẻ của giới nhiếp ảnh Việt Nam. Và trong thời gian tới, sẽ có một cuộc hội thảo bàn cho ra nhẽ, trước khi triển lãm “đặc biệt” này diễn ra vào tháng 5-2012 tại Hà Nội.
Thế nhưng, trong khi chưa có một định nghĩa rõ ràng, Cục Mỹ thuật - Nhiếp ảnh và Triển lãm đã phát động cuộc thi khiến không ít tay máy ngại ngần không dám tham dự. Có thể nói, đây là lần đầu tiên, những nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam (vốn nổi tiếng về tài giật giải trong các cuộc thi ảnh quốc tế) phải chùn bước bởi một đề bài mới, chưa từng có trong lịch sử các cuộc thi ảnh.
