Họa sỹ Đào Hải phong:

Ngang tàng và ngay ngắn

ANTĐ - Đào Hải Phong - một họa sỹ nổi tiếng có câu nói làm tôi rất nhớ:  “Người có tài mới có quyền kiêu ngạo, nhiều khi dị biệt, gây khó chịu với tâm lý tiếp nhận thông thường. Đời sống có thể ngang tàng, nhưng làm nghệ thuật nhất thiết phải nghiêm túc, ngay ngắn”.

Hoạ sỹ Đào Hải Phong tại xưởng vẽ

1. Phong yêu bố - NSND Đào Đức (1928 - 2007) bằng tình yêu đặc biệt. Tiếp nối con đường của cha - họa sĩ thiết kế hàng đầu của điện ảnh cách mạng Việt Nam với nhiều phim kinh điển, Đào Hải Phong là họa sỹ thiết kế của Hãng Phim truyện Việt Nam và hơn một thập kỷ qua, anh nổi trội với tư cách hoạ sỹ sáng tác độc lập. Gần 30 năm, Phong vẽ ở đấy, phòng 509 nhà E3 khu Bách khoa, họa sỹ Đào Đức cho con trai năm 1982, khi Phong vào đại học. Trong ngôi nhà bề thế 139 Bà Triệu anh đang ở, mỗi đồ vật đều thuộc hàng quý hiếm, bài trí một cách sang trọng. Phòng khách là Salon des arts - phong cách mà bố anh ưa thích, nơi hội tụ bạn bè văn nghệ. “Tôi không đàn đúm mà hay đi chơi cùng bạn bè, vợ, vãn  chùa xa lúc ra Giêng”.

Anh sống bằng tranh. “Nhưng xưởng vẽ không phải xưởng sản xuất. Tôi không bao giờ vẽ lại bức nào, dù ai trả đắt gấp 5, 10 lần. Không trùng lặp cảm xúc được”. Đào Hải Phong đồ hiệu từ đầu đến chân có thể sống dân dã và thích hợp với nhiều hoàn cảnh. Anh thuộc số không nhiều các họa sỹ say mê văn chương và tham dự nhiều sự kiện văn học. 

Đường Lê Thanh Nghị ồn ã dưới kia như bị chặn lại ngoài vườn treo balcon. Xưởng vẽ “lưng chừng trời” (tầng 5) của Đào Hải Phong là căn hộ cao cấp: sàn gỗ mát lạnh, đầy đủ tiện nghi. Ngắm họa sỹ ký họa phố cổ, tôi bị hút vào những ngón tay điệu nghệ duyên dáng đưa bút chì trên toile trắng. Quan sát nhiều, tôi nghiệm thấy, ai có bàn tay đẹp thường là người tinh tế. 

2. “Anh có giận dữ phẫn nộ khi qua phố Nguyễn Thái Học, đầy tranh chép của Đào Hải Phong?” - “Trước khi nói về điều đó, tôi muốn nhắc một kỷ niệm ấu thơ. Mỗi lần bố đạp xe đèo tôi qua số nhà 65 Nguyễn Thái Học, tôi thấy như được tới Thánh địa. Bậc maitre ở đấy, có Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm; rồi Mai Văn Hiến, Huỳnh Văn Gấm. Nhiều năm nay trước cửa nhà 65 ô hợp đủ thứ: chữa khóa, bán sim, sửa xe, tranh chép... biến nơi ấy thành chỗ tạp nham với nhiều thứ rẻ tiền. Thánh địa còn bị biến đổi như thế thì cả phố “biến chất” cũng là lẽ thường. Tôi không giận dữ, mà khó chịu. Rồi buồn. Thì ra vẫn tồn tại lớp công chúng hội họa chỉ trưng hàng giả, trong đó khá đông những kẻ có tiền. Nguyên tắc chép tranh không được chép nguyên khổ. Phải chấp nhận một đội ngũ sống bằng chép tranh và công khai đấy là tranh chép. Đành rộng lòng nghĩ tranh mình cho người ta cơ hội kiếm cơm, thôi thì để họ mưu sinh. Trừ số khách quen gặp mua trực tiếp, tôi thường bán lô cho gallery. Riêng chuyện này tôi lại rất phẫn nộ. Đó là một số gallery cố tình làm tranh giả và bán với giá tranh thật cho khách nước ngoài hoặc những khách trong nước mới phất. Đấy là lừa đảo, lưu manh. 

3. Rời xa phim trường 8 năm, Đào Hải Phong chỉ chuyên chú những cuốn phim đời bằng màu sắc hình ảnh của anh. Tranh của anh gần như không vẽ người. Nhà, cây, ụ rơm, quả đồi. Cây đỏ rực, trĩu tuyết hay vàng như bay thốc cả mùa thu, dùng màu xanh chói rất riêng (tuýp Ultramarine của Pháp). Hội họa đương đại Việt Nam, không ai dùng màu xanh ấy. Về sự nối nghiệp truyền đời của các gia đình nghệ sỹ, anh thẳng thắn: “Một số không muốn con theo nghề, sợ con khổ. Đa số muốn con tiếp tục và rạng danh. Nghệ thuật khốc liệt, nó không chỉ do  ý muốn hay đầu tư của cha mẹ, mà còn do năng khiếu và quyết tâm của con. Nhiều đứa con không theo được vì không dễ như ai đó tưởng. Hiện, có nhiều nghệ sĩ vỏ, giả mượn danh nghệ thuật làm đồ trang sức. Nghệ sĩ đích thực phải có tâm hồn đẹp, hiểu biết. Với nghề, phải cật lực yêu say”.  

 Đi đâu rồi cũng về nhà, viện bảo tàng sống động. Thích chơi đồng hồ, có 30 chiếc của các hãng nổi tiếng. “Anh có sợ thời gian?” - “Bắt đầu sợ, khi con lớn cao hơn bố”. Dạy và mong muốn con thành người tử tế, không bắt buộc có tiếng tăm như bố và ông. Song, danh tiếng là thứ đồ hiệu hấp dẫn mà quý ông này đang sở hữu. Điều đặc biệt là Đào Hải Phong ngay ngắn cả trong đời. Anh yêu gia đình và hạnh phúc bên Diệu Thúy người vợ đẹp và 2 con trai, sống cùng mẹ - nhà giáo Ngọc Bình. Anh còn em gái Ngọc Thanh định cư tại Đức. Sinh vào mùa đông 1965 tại Hà Nội, được giáo dục trong gia đình trí thức lâu đời, nhất là từ người mẹ - con gái nhà quyền quý làng đúc đồng Ngũ Xã, Đào Hải Phong coi trọng gia phong, nền nếp, những giá trị cổ điển trong khi có tư duy sáng tạo hiện đại. 

Anh đang chuẩn bị cho triển lãm Cân bằng gồm 15 tranh sơn dầu sẽ diễn ra tại khách sạn Continental (quận Tây Hồ từ ngày 10 đến 15-9). Đây là bộ sưu tập riêng tại nhà anh, những bức tranh được trả giá cao mà anh vẫn giữ lại từ năm 2004, sẽ triển lãm cùng 15 ảnh đen trắng của nhiếp ảnh gia Nguyễn Ngọc Thái do họa sỹ Lê Thiết Cương tổng đạo diễn.

Với tôi, nghệ thuật loại trừ tính thương mại. Nếu lúc sáng tác chỉ nghĩ đến tiền thì là con buôn. Tôi không đi cãi nhau với gallery tranh giải, luật nước ta chưa có chế tài làm họ sợ. Và khi ở phương Tây, điều đó cũng không tránh khỏi, thì họa sĩ đành chuyên chú vẽ và nhắc người mua hãy tìm hiểu kỹ.