Được Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành, cuốn sách là một lát cắt quan trọng giúp người đọc hiểu rõ hơn về bản chất lệ thuộc, phản dân chủ của chế độ Ngô Đình Diệm, cũng như sự sa lầy tất yếu của nước Mỹ tại miền Nam Việt Nam.
David Halberstam, người từng đoạt giải thưởng Pulitzer, đã có mặt tại Việt Nam trong giai đoạn cao trào của khủng hoảng chính trị miền Nam. Với hơn một năm trực tiếp đưa tin tại Sài Gòn, ông không chỉ quan sát mà còn phân tích và phản biện sắc bén về chính sách can thiệp của Mỹ và tình trạng mục ruỗng của chính thể Ngô Đình Diệm.
Qua cuốn sách, Halberstam thể hiện một quan điểm thẳng thắn: Chính quyền của Ngô Đình Diệm không chỉ mất lòng dân mà còn là sản phẩm méo mó của sự hỗ trợ mù quáng từ Washington. Trong khi các nhà hoạch định chính sách Mỹ vẫn nuôi ảo tưởng rằng có thể kiểm soát tình hình bằng viện trợ, quân sự và cố vấn, thì thực tế, lực lượng cách mạng ngày càng mở rộng ảnh hưởng, còn chính quyền Sài Gòn càng lún sâu vào khủng hoảng và đàn áp.
 |
Tác giả không ngần ngại phơi bày sự lệ thuộc và gia đình trị của chế độ Ngô Đình Diệm. Những mô tả chi tiết về vai trò thao túng của bà Trần Lệ Xuân (bà Nhu), sự bất lực của quân đội Sài Gòn, hay các cuộc đàn áp phong trào Phật giáo năm 1963 đã cho thấy đây không phải là một chính thể đại diện cho dân chúng, mà là một bộ máy quyền lực khép kín, xa rời thực tiễn và không có khả năng tự thân tồn tại nếu thiếu ô dù của Mỹ.
Thậm chí, Halberstam còn mô tả rõ thái độ lạnh lùng của giới chức Mỹ tại Việt Nam, khi họ chọn giữ thể diện hơn là phản ánh trung thực về sự sa sút nghiêm trọng của chính quyền tay sai.
Điều đặc biệt của cuốn sách là tinh thần phản biện của chính tác giả là một công dân Mỹ, một phóng viên làm việc cho Tạp chí Time. Halberstam nhìn nhận rõ ràng rằng cuộc chiến tranh của Mỹ tại Việt Nam là một cuộc chiến phi nghĩa, được biện minh bởi những lập luận sai lệch và những thống kê được “tô vẽ”.
Tác giả viết: “Không một người Mỹ nào có thể trở về từ Việt Nam với cái đầu ngẩng cao và lương tâm trong sáng. Sự thất bại của Mỹ ở Đông Dương là một thử thách vô ích, tốn kém và đẫm máu”. Dưới ngòi bút của ông, hình ảnh nước Mỹ hiện lên không phải như người bảo vệ tự do, mà là kẻ can dự vào một cuộc chiến không có lối thoát, nơi mà chính nghĩa không thuộc về họ.
Tuy một số đánh giá của Halberstam còn mang tính cảm tính, chưa thực sự hiểu hết vai trò và tầm vóc của lực lượng cách mạng Việt Nam, nhưng không thể phủ nhận rằng ông là một trong những tiếng nói phản tỉnh mạnh mẽ trong lòng nước Mỹ thời kỳ chiến tranh. Chính từ góc nhìn của ông, người đọc hôm nay có thể hiểu rõ hơn vì sao nước Mỹ dù có ưu thế vượt trội về kinh tế, quân sự nhưng vẫn thất bại trước một dân tộc có ý chí độc lập và sự gắn bó máu thịt với nhân dân như cách mạng Việt Nam.
