Sứ mệnh và sức mạnh không thể thay thế của Báo chí Cách mạng Việt Nam

• Sống lại lịch sử 100 năm đầy tự hào của báo chí Cách mạng Việt Nam
• Sức mạnh của nhà báo nữ trong dòng chảy 100 năm báo chí Cách mạng Việt Nam

- Phóng viên: Thưa nhà báo Tô Quang Phán, trải qua nhiều thập kỷ gắn bó với nghề báo, từ hoạt động chuyên môn đến công tác quản lý báo chí, cảm xúc của ông thế nào trước dấu mốc 100 năm của nền báo chí Cách mạng nước nhà?

- Nhà báo Tô Quang Phán - Ủy viên Ban Thường vụ Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hội Nhà báo TP Hà Nội: Vào ngày 21-6-1925, tờ báo đầu tiên do Bác Hồ sáng lập xuất bản số đầu tiên, đánh dấu sự ra đời của nền báo chí Cách mạng Việt Nam. 100 năm kể từ sự kiện quan trọng này, đội ngũ những người làm báo Việt Nam đã có một thế kỷ đồng hành cùng mọi thăng trầm của dân tộc, luôn xứng đáng là những chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng - văn hóa.

Nhà báo Tô Quang Phán - Ủy viên Ban Thường vụ Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hội Nhà báo TP Hà Nội

Có thể khẳng định ngay từ khi mới thành lập, báo chí Cách mạng Việt Nam đã được định hình là một lực lượng chính trị phục vụ Cách mạng, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và phát triển đất nước. Trong những năm tháng đất nước còn chìm trong lửa đạn, trải qua các cuộc chiến tranh chống xâm lược, bảo vệ Tổ quốc, có nhiều nhà báo đã hy sinh máu xương, dùng ngòi bút và chính sinh mệnh của mình để chiến đấu vì độc lập tự do cho dân tộc. Nhiều nhà báo đi qua chiến tranh nhưng mang theo thương tật suốt đời, bị nhiễm chất độ da cam, di chứng đến cả đời sau. Sự hy sinh đó của các thế hệ nhà báo là những tấm gương sáng làm nên truyền thống vẻ vang của nền báo chí Cách mạng Việt Nam 100 năm qua.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính trao tặng Bằng khen cho phóng viên Báo An ninh Thủ đô

Thời bình, những thế hệ phóng viên, nhà báo lại tiếp tục cùng đồng hành cùng những bước chuyển mình quan trọng của đất nước. Từ buổi đầu cả nước kiến thiết lại đến quá trình mở cửa hội nhập quốc tế, và nhất là khi công nghệ thông tin bùng nổ và các thiết bị điện tử hiện đại phát triển như vũ bão, báo chí Việt Nam đã luôn đổi mới, nâng cao năng lực để đón nhận công nghệ nới và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ chính trị và nhu cầu thông tin, nhu cầu văn hóa của nhân dân.

Trong hành trình vẻ vang đó, không tránh khỏi có những cá nhân nhà báo bị cám dỗ bởi những lợi ích không hợp pháp, không còn giữ được “bút sáng, lòng trong”. Tuy nhiên, đó chỉ là những “con sâu làm rầu nồi canh”. Song, vượt lên trên tất cả, những người làm báo Cách mạng Việt Nam chân chính vẫn luôn tự hào về những đóng góp của mình trong hành trình bảo vệ độc lập tự do, xây dựng và phát triển đất nước, hoàn thành suất sắc nhiệm vụ chính trị mà Đảng và nhân dân giao phó, xứng đáng với lời căn dặn của Bác Hồ kính yêu: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ Cách mạng”, “cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén”…

Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ trưởng Bộ Công an trao giải A Giải Báo chí toàn quốc về xây dựng Đảng (giải Búa Liềm Vàng) lần thứ IX - năm 2024 trong Công an nhân dân cho Thiếu tá Đỗ Trần Quân, Trưởng ban Thư ký Biên tập, Báo An ninh Thủ đô

- Ông đánh giá thế nào về sự năng động chuyển mình của báo chí giữa thời đại bùng nổ công nghệ số và hiệu quả từ việc này?

- Cuộc sống thay đổi, từ chính trị, kinh tế, quân sự, công nghệ, nhu cầu thông tin và hưởng thụ văn hóa của con người… trên thế giới luôn thay đổi. Báo chí không thay đổi là sẽ tụt hậu. Đội ngũ những người làm báo Cách mạng Việt Nam vì vậy cũng luôn có những sự chuyển mình cần thiết, ngày càng nâng cao không chỉ về trình độ nghiệp vụ mà còn cả các kỹ năng tác nghiệp đa phương tiện, ứng dụng công nghệ tiên tiến hiện đại vào việc thực hiện nhiệm vụ. Trước kia, khái niệm nhà báo được tách bạch, chuyên môn hóa khá rõ ràng: phóng viên viết, phóng viên phát thanh, nhiếp ảnh, biên tập viên, quay phim… Nhưng giờ đây, với sự bùng nổ của công nghệ, mỗi cá nhân nhà báo có thể tự mình hoàn thiện một sản phẩm báo chí đa phương tiện chỉ với sự trợ giúp của một chiếc điện thoại thông minh và đưa sản phẩm báo chí đó đến người dân một cách nhanh nhất.

Thực tế là khi xã hội càng phát triển, con người càng có nhiều cách để tiếp cận và lựa chọn thông tin. Đó là đòi hỏi và cũng là động lực để báo chí Việt Nam không ngừng phát triển hiện đại và tinh nhuệ hơn. Tuy nhiên dù ở thời kỳ nào cũng vậy, đội ngũ làm báo Việt Nam luôn phải trung thành với những tiêu chí căn cốt của báo chí Cách mạng, đó là: thông tin phải chính xác, chân thực, nhanh nhạy; chất lượng thông điệp phải rõ ràng - truyền tải đến người dân những giá trị nhân văn; định hướng con người đến với cái đẹp và tuân thủ đạo đức, pháp luật; tất cả vì dân vì nước.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long và Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng trao giải Nhất Giải Báo chí toàn quốc vì sự nghiệp phát triển văn hóa, thể thao và du lịch cho đại diện nhóm tác giả An ninh Thủ đô

- Sự phát triển của mạng xã hội và xu thế “số hóa” các loại hình thông tin, theo ông nó có tác động thế nào đến hoạt động của báo chí trong thời gian qua?

- Phải thẳng thắn nhìn nhận là trước kia khi chưa có mạng xã hội, công nghệ thông tin cũng còn hạn chế, thì sự tương tác giữa thông tin báo chí và độc giả chưa cao như bây giờ. Đó là thực tế không chỉ ở Việt Nam mà trên cả thế giới. Khi công nghệ phát triển, thông tin được số hóa, các kênh mạng xã hội ra đời thì bạn đọc có thể tiếp cận nhiều nguồn thông tin khác nhau tại cùng một thời điểm, thậm chí tự “xuất bản” nguồn tin của mình lên mạng.

Tuy nhiên, chính những thách thức này đã buộc báo chí phải tự chứng minh giá trị của mình. Cơ quan báo chí cũng như bản thân nhà báo, với bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và năng lực mới do “tự đào tạo” và “đào tạo lại” phải cung cấp cho độc giả những thông tin chính xác nhất, khách quan nhất, nhanh nhất. Như thế báo chí mới có thể định hướng cho người đọc, người nghe, người xem phân biệt đúng sai giữa mê cung thông tin, lựa chọn đúng đắn, góp phần xây dựng và bảo vệ đất nước.

Cuộc cạnh tranh này cũng sẽ thúc đẩy bản thân mỗi người làm báo phải liên tục trau dồi về đạo đức nghề nghiệp, bản lĩnh chính trị, dấn thân hơn, sáng tạo hơn trong lao động báo chí để có thể cung cấp cho bạn đọc những tác phẩm báo chí hay nhất.

Thượng tướng Trần Quốc Tỏ - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Đảng ủy Công an Trung ương, Thứ trưởng Bộ Công an trao giải B Giải báo chí toàn quốc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực" lần thứ tư năm 2022 - 2023 cho đại diện nhóm tác giả An ninh Thủ đô

- Theo số liệu thống kê mới đây, chỉ tính riêng năm 2024 đã có thêm 80 trang thông tin điện tử tổng hợp và 40 mạng xã hội được cấp phép. Có một thực tế là nhiều năm gần đây, các trang thông tin kiểu như thế này “bung” ra với số lượng không tưởng và hoạt động cung cấp, đăng tải thông tin giống như các cơ quan báo chí và rất khó kiểm soát. Ông nghĩ sao về điều này, thưa nhà báo?

- Mới đây ngay trong cuộc họp chấm giải báo chí quốc gia lần thứ 19, các thành viên Hội đồng Chung khảo chúng tôi cũng thảo luận về vấn đề sản phẩm truyền thông có phải là tác phẩm báo chí. Có ý kiến cho rằng khái niệm truyền thông và báo chí đang bị hòa lẫn vào với nhau, xem truyền thông là báo chí. Đây là sự đánh tráo quan điểm. Báo chí Việt Nam thực hiện nhiệm vụ chính trị, còn truyền thông phục vụ nhu cầu khác nhau của con người, doanh nghiệp và các đối tượng khác nhau. Tác phẩm báo chí và sản phẩm truyền thông dù có những điểm giao thoa (thông tin, công nghệ) nhưng không vì thế mà cho rằng sản phẩm truyền thông là tác phẩm báo chí - dù sản phẩm đó được đăng/phát trên báo chí. Và chính do vậy nên những tác phẩm báo chí được giải cao của Giải Báo chí quốc gia năm nay phải đạt được các tiêu chuẩn căn cốt nhất của tác phẩm báo chí cách mạng, chứ không phải là những sản phẩm lấy hình thức trình bày và công nghệ mới che lấp đi sự yếu kém về chất lượng.

Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong (đứng đầu bên phải) và Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình trao giải B Giải Báo chí về xây dựng Đảng và hệ thống chính trị thành phố Hà Nội lần thứ VII - năm 2024 cho nhóm tác giả An ninh Thủ đô

Hiện nay, nhiều công ty truyền thông ra đời và họ hoạt động như một cơ quan báo chí, cũng xuất bản thông tin bằng cách này hay cách khác với sự trợ giúp tối đa của công nghệ. Trong khi trên thực tế, các trang thông tin được cấp giấy phép hoạt động với mục đích phục vụ cho doanh nghiệp đó chứ không phải là cơ quan báo chí, những người hoạt động ở đó không thể và không phải là phóng viên, càng không được cơ quan có thẩm quyền cấp thẻ nhà báo. Tuy nhiên, thực tế sự nhập nhằng này tồn tại khá lâu rồi. Thậm chí một số công ty sống sung túc trên mồ hôi, công sức lao động của các nhà báo chân chính mà chẳng thấy áy náy. Đã có những văn bản quy phạm pháp luật quy định rất rõ về chế tài xử phạt các vi phạm, nhưng tôi nghĩ xử phạt vi phạm hành chính vẫn dừng ở mức chưa đủ sức răn đe và gần như không được các tổ chức, cá nhân chấp hành nghiêm túc. Trong thời gian tới, tôi nghĩ đây cũng là một vấn đề cần được cơ quan quản lý báo chí các cấp quan tâm và có giải pháp xử lý hiệu quả hơn, áp dụng các biên pháp chế tài mạnh mẽ hơn.

Đồng chí Lê Quốc Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam (thứ tư, từ trái sang) cùng các đồng chí lãnh đạo TP Hà Nội, Hội Nhà báo TP Hà Nội tham quan gian trưng bày báo xuân An ninh Thủ đô 2024

- Ông nhận định thế nào về sự phát triển của báo chí Thủ đô trong bức tranh chung của Báo chí Cách mạng Việt Nam?

- Có thể thấy trong nhiều năm qua, các cơ quan báo chí Hà Nội phát triển mạnh mẽ, hoạt động hiệu quả, mạnh dạn hơn, nhanh nhạy hơn và không ngừng cập nhật kịp thời các công nghệ hiện đại trong các quy trình hoạt động. Từ cơ quan báo chí của thành phố như Báo Hà Nội mới, Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội, Báo Kinh tế - Đô thị, đến cơ quan báo chí thuộc các ngành, các cơ quan báo chí trực thuộc lực lượng vũ trang như Báo An ninh Thủ đô, Báo Quốc phòng Thủ đô đều rất nhanh nhạy, giỏi về nghiệp vụ, áp dụng công nghệ số rất hiệu quả. Tôi rất ấn tượng với Báo An ninh Thủ đô không chỉ ở bề dày lịch sử hình thành và phát triển mà còn ở cách làm việc rất chuẩn chỉ, thông tin nhanh nhạy, nội dung chất lượng, phong phú và đa dạng. Tôi nghĩ, đến thời điểm này, báo chí Thủ đô đã có những bước tiến xa, phù hợp với xu thế phát triển nói chung của báo chí hiện đại, không thua kém các cơ quan báo chí Trung ương. Chúng ta phải tự hào về sự phát triển mạnh mẽ của báo chí Thủ đô trong thời kỳ mới!

- Xin cảm ơn những chia sẻ của nhà báo Tô Quang Phán!

Nhà báo Bích Hậu