Trả lời: Say nắng, say nóng là hiện tượng rất thường gặp trong mùa hè. Không chỉ có biểu hiện: mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt, nhức đầu... mà còn có thể gây đột quỵ, nếu không xử trí kịp thời có thể để lại các di chứng thần kinh không hồi phục và tử vong. Nguyên nhân là do khi lao động hoặc đi quá lâu ngoài trời nắng, nhiều tia nắng sẽ chiếu thẳng vào vùng cổ gáy. Dưới tác dụng liên tục của ánh sáng mặt trời gay gắt, trung tâm điều hòa thân nhiệt cơ thể sẽ bị chấn động làm rối loạn điều hòa thân nhiệt cùng với hiện tượng mất nước cấp của cơ thể.
Ánh nắng mặt trời và sức nóng là 2 tác nhân vật lý có thể gây stress với cơ thể. Khi nhiệt độ ngoài trời quá cao, cùng với việc phải phơi mình quá lâu dưới ánh nắng mặt trời hoặc phải làm việc trong điều kiện môi trường nhiệt độ cao nóng bức (hầm lò, trong phòng kín...), hoặc hoạt động thể lực quá sức ở người trẻ (chơi các môn thể thao cường độ cao, làm việc nặng nhọc kéo dài)... sẽ dẫn đến hiện tượng lượng nhiệt sinh ra và lượng nhiệt hấp thu lớn hơn nhiều so với lượng nhiệt cơ thể tỏa ra môi trường xung quanh. Do đó trong say nóng, tình trạng mất nước toàn thể là chủ yếu.
Biểu hiện chung khi say nắng, say nóng là tăng thân nhiệt. Khi thân nhiệt tăng sẽ khiến mồ hôi đào thải nhanh làm cơ thể mất một lượng nước lớn, nếu không được bù đắp kịp thời có thể dẫn tới giảm khối lượng tuần hoàn gây trụy tim mạch, rối loạn điện giải nặng có thể gây tử vong. Ngoài ra biểu hiện nhẹ ban đầu là tăng nhịp tim, tăng nhịp thở, hồi hộp trống ngực rồi đến trạng thái mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt, nhức đầu, tay chân rã rời, kích thích nhẹ, khó thở tăng dần, chuột rút... và cuối cùng là ngất, hôn mê, trụy tim mạch, tử vong.
Để phòng tránh thì biện pháp hiệu quả nhất là bạn không nên làm việc quá lâu ngoài trời nắng. Uống đầy đủ nước khi trời nóng hoặc lao động nặng. Luôn trang bị đầy đủ thiết bị chống nắng khi lao động, làm việc ngoài trời nắng như quần áo bảo hộ lao động, mũ, nón. Nên đeo kính để đỡ loá mắt. Quần áo nên mặc vải màu nhạt, mỏng và mềm. Không nên uống rượu nhiều và ăn no trước khi lao động, hoặc phải đi công tác xa.
Nếu ta mặc quần áo chật quá, hoặc mặc màu thẫm quá cũng làm cho mồ hôi khó thoát. Đối với trẻ nhỏ, những ngày thời tiết nắng nóng, không cho trẻ chơi ngoài nắng gắt; cho trẻ uống nhiều nước và dùng một số thức ăn có thể hỗ trợ giúp cơ thể chống lại các ảnh hưởng của ánh nắng, chống sự oxy hóa và bổ sung các vitamin E, C như: dưa hấu, dưa vàng, hạt điều, hạt dẻ, trà xanh, trái cây, rau xanh…
Trong trường hợp bị say nắng, say nóng cần cởi bỏ bớt quần áo, uống nước mát có pha muối, chườm lạnh bằng khăn mát hoặc nước đá. Nếu bị hôn mê không uống được nước hoặc nôn liên tục, sốt tăng liên tục, kèm các triệu chứng đau bụng, đau ngực, khó thở thì phải nhanh chóng chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Trong quá trình vận chuyển vẫn thường xuyên chườm mát cho nạn nhân.
Tại các trung tâm y tế, nạn nhân sẽ được truyền bù nước và điện giải cũng như các biện pháp hỗ trợ khác. Trong trường hợp nạn nhân sốt cao có thể dùng paracetamol để hỗ trợ hạ sốt.
BS Trần Hồ Hải,
Phòng khám đa khoa Hải Việt
