 |
Tại Hội thảo quốc tế “Báo chí - Truyền thông trong bối cảnh AI phát triển” vừa diễn ra, PGS.TS Lê Hải Bình - Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch khẳng định, AI đang làm thay đổi sâu sắc cách thức con người tiếp cận, sản xuất và phân phối thông tin, đồng thời mang đến những thách thức lớn về đạo đức báo chí, tin giả và sự thao túng nhận thức. PGS.TS Dương Trung Ý - Phó Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, báo chí không thể đứng ngoài xu thế công nghệ và việc làm chủ AI phải được định hướng rõ ràng, nhất quán.
Theo một báo cáo từ Instapage, 92% các doanh nghiệp đang tận dụng cá nhân hóa dựa trên AI để thúc đẩy tăng trưởng, cho thấy mức độ áp dụng rộng rãi của AI trong việc cá nhân hóa nội dung. Microsoft cũng công bố báo cáo có tên “Đưa AI vào công việc” vào tháng 5-2023 cho thấy, 88% lao động tri thức tại Việt Nam đang sử dụng AI tạo lợi ích trong công việc, cao hơn mức trung bình toàn cầu là 75%. Điều này cho thấy việc chấp nhận và áp dụng AI trong môi trường làm việc tại Việt Nam đang ở mức cao.
Ngày nay, bạn đọc không khó để tìm thấy những bài viết có sử dụng công cụ ChatGPT hoặc Gemini. Bỏ qua những vấn đề như đạo đức báo chí hay tính trung thực, vấn đề thiết thực nhất với người làm báo là liệu AI có thay thế công việc của phóng viên? AI đã và đang làm tăng năng suất của các đơn vị truyền thông nhưng đồng thời đặt ra yêu cầu về đào tạo kỹ năng số cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên. Reuters và BBC là một trong những ví dụ điển hình trên thế giới về đào tạo AI để phục vụ truyền thông thay vì để AI thay thế hoàn toàn công việc của phóng viên báo chí. Theo đó, Reuters đã triển khai một chiến lược toàn diện để tích hợp AI vào hoạt động báo chí, bao gồm: Phát triển nguyên tắc đạo đức và tiêu chuẩn. Reuters đã xây dựng các hướng dẫn đạo đức và tiêu chuẩn liên quan đến việc sử dụng AI trong quy trình làm việc; Đào tạo nội bộ, sau khi thiết lập các nguyên tắc, Reuters đã tiến hành đào tạo nội bộ cho nhân viên để họ hiểu và áp dụng AI một cách hiệu quả trong công việc; Ứng dụng AI trong quy trình làm việc, AI được sử dụng để xác định xu hướng thị trường và xử lý video lưu trữ, giúp cải thiện hiệu suất và độ chính xác trong báo chí.
 |
Kết hợp trí tuệ nhân tạo (AI) và con người để báo chí phát triển mạnh mẽ và đáng tin cậy |
PGS.TS Nguyễn Xuân Phong - Phó Giám đốc Học viện Chính trị khu vực IV cho rằng, sử dụng AI trong truyền thông cũng có những thuận lợi nhất định, như: Tăng hiệu quả sản xuất nội dung các sản phẩm truyền thông; Cá nhân hóa người dùng; Phân tích dữ liệu và dự đoán xu hướng xã hội; Tăng cường tương tác qua các nền tảng số và thúc đẩy báo chí phải đổi mới nội dung truyền thông. Song ở khía cạnh ngược lại, AI có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đối với lĩnh vực báo chí, truyền thông. Sự tự động hóa của AI làm nảy sinh nguy cơ mất việc làm đối với các phóng viên, biên tập viên và chuyên viên báo chí, truyền thông. Một số cơ quan báo chí cho biết đã cắt giảm số lượng nhân viên sau khi áp dụng AI. Điều này chắc chắn sẽ còn tiếp tục diễn ra mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới trước sự bùng nổ của các công cụ AI.
Trên thế giới, theo báo cáo của WAN-IFRA về thách thức của AI đối với quyền tiếp cận thông tin cho thấy, AI tạo sinh có thể dẫn đến việc giảm đáng kể nhân sự trong các cơ quan truyền thông, đặc biệt là ở các trang tin chất lượng thấp đã sử dụng AI để viết bài. Ngoài ra, AI cũng làm cho phóng viên, nhà báo ngày càng phụ thuộc vào công nghệ và dữ liệu, từ đó nhà báo có thể bị “thui chột” năng lực sáng tạo, sự nhạy bén trong tư duy và cảm xúc của con người - điều mà máy móc không thể có được.
 |
Nhà báo Thanh Hoàn |
Hiện tại, Việt Nam chưa có quy định pháp lý cụ thể về trách nhiệm đối với nội dung do AI tạo ra. Các văn bản pháp luật hiện hành như Bộ luật Dân sự và Luật Sở hữu trí tuệ, chỉ công nhận cá nhân và tổ chức là chủ thể pháp lý, chưa thừa nhận AI là một chủ thể trong quan hệ pháp luật. Điều này dẫn đến việc chưa xác định rõ ràng ai sẽ chịu trách nhiệm pháp lý khi nội dung do AI tạo ra gây ra thiệt hại hoặc vi phạm pháp luật. Trong trường hợp AI được sử dụng để thực hiện hành vi phạm tội, trách nhiệm hình sự có thể được áp dụng đối với người lập trình, chủ sở hữu hoặc người sử dụng AI nhưng chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm pháp lý đối với chính AI hoặc nội dung mà nó tạo ra.
Trước tình hình này, nhiều chuyên gia và cơ quan chức năng đã đề xuất việc xây dựng một khung pháp lý riêng biệt cho AI tại Việt Nam. Điều này nhằm đảm bảo rằng các vấn đề pháp lý phát sinh từ việc sử dụng AI, đặc biệt là liên quan đến nội dung do AI tạo ra, được xử lý một cách minh bạch và hiệu quả. Để giải quyết vấn đề này, việc cần làm là đào tạo các nhân lực báo chí hướng mạnh vào nâng cao kỹ năng, đạo đức. Đặc biệt, thay vì thay thế con người, AI nên được sử dụng như một công cụ hỗ trợ để tăng cường sáng tạo. Theo PGS.TS Phạm Xuân Phong, các tòa soạn báo Việt Nam nên áp dụng mô hình “con người + AI”, trong đó AI xử lý các tác vụ lặp lại và con người tập trung vào phân tích và sáng tạo.
Một nghiên cứu gần đây của McKinsey cho thấy rằng các công ty sử dụng công cụ AI để hỗ trợ cộng tác báo cáo mức tăng năng suất lên đến 20%. Điều này minh chứng cho việc tích hợp AI vào quy trình làm việc có thể nâng cao hiệu suất tổng thể của nhóm. Mô hình hợp tác này cũng giúp giảm nguy cơ phụ thuộc vào công nghệ. Ví dụ, sử dụng AI để phân tích dữ liệu nhưng vẫn duy trì đội ngũ biên tập viên để đảm bảo chất lượng nội dung.
AI đang mở ra một kỷ nguyên mới cho lĩnh vực truyền thông, mang lại cơ hội to lớn trong việc tăng hiệu quả, cá nhân hóa trải nghiệm và đổi mới sáng tạo nội dung. Tuy nhiên, thành công trong sử dụng AI phụ thuộc vào việc sử dụng nó một cách khôn ngoan và có trách nhiệm, AI và con người cùng kết hợp để mang lại thông tin chất lượng cao và đáng tin cậy.
