Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật thẳng thắn chỉ ra điểm yếu của sân khấu Việt

• Vĩnh biệt NSND Trần Tiến-nghệ sĩ gạo cội của sân khấu Việt Nam
• “Lá đơn thứ 72” đoạt giải Đặc biệt Liên hoan quốc tế Sân khấu thử nghiệm lần thứ V
• Dàn "sao" xuất hiện trên thảm đỏ liên hoan sân khấu thử nghiệm

Tại Lễ trao giải, Hội Nghệ sỹ sân khấu Việt Nam đã trao 4 giải A cho các vở diễn sân khấu xuất sắc năm 2022, gồm: Vở cải lương “Đất liền và biển cả” (Đoàn cải lương Hải Phòng); Vở kịch nói “Mưa đỏ” (Nhà hát kịch nói Quân đội); Vở chèo “Đất liền và biển cả” (Nhà hát nghệ thuật truyền thống tỉnh Thanh Hóa); Vở bài chòi “Cô Thần” (Nhà hát nghệ thuật truyền thống tỉnh Bình Định). Trong số 4 giải A này, có 2 vở "Đất liền và biển cả" được dàn dựng từ kịch bản của tác giả Nguyễn Đăng Chương, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật-Hội Sân khấu Việt Nam.

Bên cạnh đó, Ban Tổ chức đã trao 4 giải thưởng cho các cá nhân xuất sắc, gồm: Giải Họa sỹ xuất sắc cho Nghệ sỹ Ưu tú Nguyễn Đạt Tăng (Hà Nội); Giải Đạo diễn xuất sắc cho Nghệ sỹ Ưu tú Trịnh Mai Nguyên (Nhà hát Kịch Việt Nam); Giải Biên đạo múa xuất sắc cho nghệ sỹ Hoài Anh (Nhà hát Chèo Hà Nội); Giải Nhạc sỹ xuất sắc cho Nghệ sỹ Ưu tú Tuấn Hải (Nhà hát Chèo Việt Nam).

Các đơn vị, nghệ sĩ, tác giả kịch bản nhận giải A cho vở diễn. Ảnh: Quang Tấn.

Tại buổi lễ, Ban Tổ chức cũng đã trao nhiều hạng mục giải thưởng khác, gồm: 6 vở diễn đoạt giải B; 1 giải A cho sách nghiên cứu lý luận phê bình cho nhà văn Ngô Thảo với sách “Văn hóa trong phát triển, văn hóa của phát triển (Từ thực tiễn hoạt động sân khấu)” ; 3 giải B cho tác giả kịch bản, sách nghiên cứu lý luận phê bình; 7 giải C, 2 giải Khuyến khích cho tác giả kịch bản; 10 giải cho các diễn viên xuất sắc…

Nhận xét về chất lượng giải thưởng sân khấu năm 2022, nhà biên kịch Nguyễn Đăng Chương cho biết, nếu chỉ nhìn vào số lượng hơn 60 vở diễn đoạt giải thưởng xuất sắc, huy chương Vàng, Bạc tại 8 cuộc thi, liên hoan nghệ thuật năm 2022 thì có thể nói "nghệ thuật sân khấu đang ở thời kỳ phát triển rực rỡ và đạt được những thành tựu đáng ngạc nhiên". Nhưng nếu nhìn vào lượng khán giả sân khấu của năm qua thì sẽ thấy ngược lại.

Ông Chương cho biết "nhiều vở diễn đoạt giải nhưng khi biểu diễn phục vụ công chúng lại không có người xem, đành phải để vào kho lưu giữ".

Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật cũng thẳng thắn chỉ ra, sân khấu trong nhiều năm qua và năm 2022 vô cùng thiếu vắng tác phẩm đề cập về đề tài đương đại, về những vấn đề nóng bỏng đang tác động nhiều mặt, làm thay đổi con người và đời sống xã hội trong thời kỳ hội nhập. Cụ thể, trong 27 vở diễn tham gia Liên hoan Chèo toàn quốc được Bộ Văn hóa,Thể thao và Du lịch tổ chức định kỳ 3 năm một lần tại tỉnh Hà Nam tháng 10 năm 2022, chỉ có một vở diễn duy nhất phản ánh về cuộc sống đương đại, 26 tác phẩm còn lại đi vào khai thác lịch sử, dân gian, dã sử, truyền thuyết và danh nhân.

Vở chèo "Đất liền và biển cả" do Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hóa dàn dựng

Năm 2022 có ít vở diễn hay vì sân khấu đang vô cùng khan hiếm kịch bản hay. Cũng bởi lẽ đó mà mỗi lần tham dự liên hoan, nhiều đơn vị nghệ thuật phải chấp nhận dàn dựng lại những kịch bản cũ, thậm chí còn sử dụng những kịch bản đã trình làng cách đây khoảng ba bốn chục năm.

Đội ngũ tác giả sân khấu hiện tại thiếu về lượng, yếu về chất. Vấn đề này đã diễn ra nhiều năm,các cơ quan quản lý nhà nước, các đơn vị nghệ thuật, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đều biết nhưng chưa tìm được giải pháp khắc phục.

Để giải quyết tình trạng, theo ông Nguyễn Đăng Chương đề xuất: "Ban chấp hành Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam khẩn trương báo cáo các cơ quan chức năng, xin cơ chế đặc thù để nhà nước tài trợ thực hiện Đề án bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ tác giả sân khấu khi còn chưa quá muộn. Tôi nói chưa quá muộn bởi những cây đa cây đề có khả năng truyền đạt lại kinh nghiệm, kỹ năng trong nghệ thuật Biên kịch đã và đang dắt tay nhau trở thành người thiên cổ".

Bên cạnh những hạn chế, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đánh giá cao điểm sáng của sân khấu Việt năm 2022. Đó là sự xóa bỏ khoảng cách về chất lượng nghệ thuật giữa các đơn vị nghệ thuật công lập và ngoài công lập. Nói cách khác, chất lượng nghệ thuật của tác phẩm do các đơn vị xã hội hóa sáng tạo đã có sự bứt tốc mạnh mẽ, thay đổi toàn diện về lượng và chất, những thay đổi ấy đã tạo nên sự ngạc nhiên đến khó tin đối với những đơn vị đang được đầu tư nguồn lực từ ngân sách nhà nước.

Trong năm qua đã xuất hiện một số tác phẩm đạt chất lượng cao về tư tưởng, nội dung và nghệ thuật. Những tác phẩm này đã làm thanh lọc, tẩy rửa tâm hồn của người xem, tạo nên cảm xúc và sự rung động mạnh mẽ trong trái tim khán giả. Nói cách khác, tác phẩm đã hoàn thiện ở mức tốt nhất các chức năng cơ bản của nghệ thuật sân khấu. Đó là tính dự báo, chức năng nhận thức, giáo dục và thẩm mỹ.

Năm 2022 xuất hiện thêm những ngôi sao mới trong lực lượng sáng tạo nghệ thuật sân khấu, điển hình là đội ngũ đạo diễn và nghệ sĩ biểu diễn thuộc các loại hình nghệ thuật. Đây là tín hiệu đáng mừng, có thể dần dần bù đắp phần nào sự khủng hoảng trong lực lượng sáng tạo đã trở thành căn bệnh trầm kha của nghệ thuật sân khấu nhiều năm qua.