Nghệ sĩ Anh Tú bên bộ sưu tập đá
Từ một “Hoàng tử” của sân khấu
Anh Tú sinh năm 1961, cùng trang lứa với các nghệ sĩ như Chí Trung, Lê Khanh, Lan Hương. Minh Hằng... thuộc Nhà hát Tuổi trẻ. Lứa nghệ sĩ này đã làm nên một thời kỳ huy hoàng của sân khấu kịch nói ở Hà Nội. Trong đó, nghệ sĩ Anh Tú nổi lên ở những vai diễn chính với sắc thái sâu lắng, giàu chất trữ tình. Anh thường thoát xác cùng với đời sống tâm hồn của nhân vật, chân thực và nồng nhiệt. Không ồn ào, không khoa trương bằng cách điệu của hành động mà thường tiết chế và truyền cảm với những chi tiết vừa đủ để hòa cùng ngữ điệu của tâm hồn nhân vật.
Đó là ngôn ngữ sân khấu của Anh Tú, đúng như thú chơi đá cảnh của anh, với nguyên tắc tự tại mà toát lên sắc đẹp thiên thần. Hãy dựng nhân vật đúng với bản chất của nó, tựa như hòn đá phải chọn lựa có hình dáng đẹp, màu sắc hài hòa, vân đá mạch lạc vậy. Đúng như các cụ thường dạy: “Có chí chơi đá. Có dạ chơi cây”, Anh Tú đã có cuộc dấn thân vào đá.
Cuộc chơi đó đã thể hiện màu sắc trầm tĩnh, xù xì khi Anh Tú lên màu các nhân vật trên sân khấu. Anh có sức thu hút người xem ở vẻ đẹp ánh sáng của những hòn đá thạch anh màu ngọc bích. Đó là Vũ Như Tô (trong vở cùng tên); đó còn là các vai diễn của anh trong: “Macbeth”, “Bến bờ xa lắc”; hay “Mùa hạ cay đắng”; hoặc “Tiếng chuông”; “Một mối tình” hay “Rừng trúc”, “Cuộc đời tôi”... Nghĩa là toàn nhân vật sống động, độc đáo như mỗi tác phẩm đá đẹp bất ngờ mà anh sưu tầm được suốt 20 năm qua. Nếu có dịp được xem phòng trưng bày đá cảnh của anh càng thấy rõ kỳ công của anh khi tìm thú chơi nghệ thuật này.
Trở thành “Vua” sàn diễn
Nói ví von là vậy, bởi từ khi chuyển sang làm Phó Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam, NSƯT Anh Tú chỉ hành nghề đạo diễn. Khi mới sang đây, anh gặp mọi khó khăn, rạp diễn không có, thường phải đi thuê mỗi khi có hợp đồng. Nguồn kinh phí bao cấp để dựng vở hay nuôi diễn viên đều như các nhà hát khác, cho dù đây là một đơn vị đứng đầu trong làng sân khấu Việt Nam. Nhưng Anh Tú không hề đắn đo mà chỉ nghĩ đến việc dựng vở cho anh em chính bằng nghề nghiệp và tài năng của mình. Anh khoái chí chỉ cho tôi xem bộ đá “Thất tinh trận cầu”.
Anh nói đó là bộ đá quý gồm 1 viên chủ hình tròn và 6 viên nhỏ bao quanh, nó có sức kích hoạt năng lượng sáng tạo của chủ nhân trong công việc. Nghệ sĩ Anh Tú say sưa nói, rồi bất ngờ chỉ lên tường khoe đó là những vở mà anh đã dàn dựng thành công trong vòng 3 năm qua. Tôi không nghĩ rằng những thành tựu đó có sự đóng góp của những hòn đá quý, nhưng công năng được tích tụ về phong thủy trong tư chất nghệ sĩ của Anh Tú đã tràn ngập và truyền tải làm rạo rực nhựa sống cho sân khấu kịch mà anh đã dồn hết tâm sức trong thời gian qua.
Khi được hỏi về định hướng cho tiêu chí nghệ thuật của Nhà hát, Anh Tú khẳng định ngay đó là chính kịch và những đề tài tâm lý xã hội. Đây là những vấn đề nổi cộm trong cuộc sống hiện đại, với mọi câu chuyện hấp dẫn về đạo đức, gia đình và những tệ nạn xã hội. Bên cạnh đó, Nhà hát còn dựng lại các vở kinh điển. Anh Tú muốn Nhà hát Kịch Việt Nam đi đầu lĩnh vực này, đặc biệt là những kiệt tác mà “Hamlet” là sự mở màn cho một mùa sân khấu mới. “Tồn tại hay không tồn tại?” đó là câu hỏi từ câu chuyện Hamlet, nhưng cũng là sự trăn trở của một bước khám phá thị trường sân khấu và định hướng cho một nền nghệ thuật có sức sống lâu bền.
Anh Tú vừa nói chuyện vừa xoay quả cầu với những vân đá tựa như “mắt mèo, mắt hổ” trên tay. Đúng là một trận đồ mà anh đã tìm ra một hướng đi trong một thị trường sân khấu còn đầy cam go phải vượt qua. Anh mừng vui khoe, không khí làm việc của các nghệ sĩ náo nức lắm, vở mới ra mắt liên tục, hợp đồng diễn khá dày đặc. Mặc dù, Nhà hát không có rạp diễn lớn như các đơn vị khác, nhưng kế hoạch biểu diễn, đi các địa phương khá nhiều nên đã đem lại hiệu ứng rộng khắp về nghệ thuật sân khấu hiện nay.
Tiếp tục những cuộc kiếm tìm
“Hamlet” là một sự khai phá cho một con đường mà các nghệ sĩ cùng đoàn kết trong cuộc kiếm tìm. Rồi đây còn những cuộc thử nghiệm mới, nỗ lực vượt qua mọi thử thách để tồn tại và phát triển. Nghệ sĩ Anh Tú tự sự với những nét suy tư trên vầng trán. Nhìn gương mặt anh vẫn thế, một góc cạnh ghồ ghề của một kẻ đi lần mò qua con sông, ngọn núi để đem về những viên ngọc quý. Anh tâm sự, đá vốn vô ngôn, nhưng ẩn chứa sức sống diệu kỳ, tựa như quả núi hùng vĩ, kiên định, thể hiện linh khí của trời đất, sự lãng mạn, hào phóng của hóa công.
Bên cạnh đó, nó còn thể hiện nét trầm tĩnh, cương ngạnh và một vẻ đẹp kỳ dị. Ngẫm một lúc anh khẳng định, đó cũng là mục đích của sự kiếm tìm của nghệ thuật, với một đời sống, với lòng trắc ẩn của con người trên sân khấu. Nói rồi anh xoay tít hòn đá trên tay và mỉm cười.
