- Bàn giải pháp để xây dựng và phát triển đội ngũ lý luận, phê bình VHNT Việt Nam
- "Kiều" đoạt Giải thưởng VHNT Việt Nam năm 2017
Sáng 27/6 đã diễn ra hội thảo “Nhìn lại sự vận động, phát triển của văn học, nghệ thuật Việt Nam 50 năm sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025)”. Hội thảo do Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức.
Với 33 tham luận, hội thảo nhằm tổng kết, đánh giá những thành tựu nổi bật của văn học, nghệ thuật Việt Nam trong 50 năm qua, với sự tham dự của gần 100 đại biểu là các chuyên gia, nhà nghiên cứu, cán bộ quản lý, văn nghệ sĩ đến từ các viện nghiên cứu; các trường đào tạo văn hóa, nghệ thuật; các nhà hát, đơn vị nghệ thuật; hội văn học nghệ thuật chuyên ngành ở Trung ương và địa phương; cơ quan truyền thông.
 |
Hội thảo nhận được 33 tham luận, nhằm tổng kết, đánh giá những thành tựu nổi bật của văn học, nghệ thuật Việt Nam trong 50 năm qua |
50 năm kể từ ngày đất nước thống nhất (1975), văn học nghệ thuật Việt Nam có thể chia thành 2 giai đoạn: 1975-1985 và 1986-nay.
Trong đó, giai đoạn 1975-1985, văn học nghệ thuật đi sâu vào phản ánh thực tiễn cuộc sống hòa bình, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Giai đoạn này đã xuất hiện các tác phẩm phản ánh sắc thái cá nhân, những trăn trở về bất cập, trì trệ của cơ chế quan liêu bao cấp, lóe sáng những đòi hỏi đổi thay của "đêm trước đổi mới", tuy nhiên, những tác phẩm này còn ít. Văn học nghệ thuật giai đoạn này mang đậm khuynh hướng chính trị, tuyên truyền với phương pháp sáng tác hiện thực XHCN.
Giai đoạn 1986-nay, văn học nghệ thuật phản ánh phong phú muôn mặt cuộc sống, kể cả những vấn đề hậu chiến cũng được phản ánh với những cái nhìn mới, đi sâu vào thân phận, bi kịch cá nhân, qua đó đề cao những giá trị cốt lõi: nhân bản, yêu nước, khoan dung, vị tha...
Phát biểu đề dẫn hội, Tổng biên tập tạp chí Văn hóa nghệ thuật- Hoàng Hà khẳng định, chưa bao giờ, văn nghệ sĩ có nhiều điều kiện thuận lợi để công bố, phổ biến các sáng tạo như hiện nay. Đảng và Nhà nước luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho văn hóa nói chung và văn học nghệ thuật nói riêng. Điều này được thể hiện qua các chủ trương, chính sách hỗ trợ, khuyến khích sự tìm tòi, tôn trọng tự do sáng tạo của văn nghệ sĩ.
 |
Tổng biên tập tạp chí Văn học nghệ thuật - Hoàng Hà phát biểu đề dẫn hội thảo. |
Từ năm 1990 đến nay, nhiều loại hình nghệ thuật đương đại mới xuất hiện như: nghệ thuật sắp đặt, nghệ thuật trình diễn, nghệ thuật đa phương tiện góp phần làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần của công chúng. Đặc biệt, nhờ vào thành tựu của khoa học công nghệ, nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật được lan tỏa rộng rãi trên môi trường mạng, mang đến những tâm thế mới cho người sáng tác và công chúng. Đó là sự chủ động, tương tác hai chiều, qua đó giúp người sáng tác nắm bắt thị hiếu và nhu cầu hưởng thụ của công chúng để có thể sáng tạo những tác phẩm mới, hấp dẫn công chúng. Sự phát triển của thị trường nghệ thuật những năm gần đây đã đóng góp cho phát triển công nghiệp văn hóa, mà tiên phong là lĩnh vực điện ảnh ở phía Nam.
Bên cạnh những thành công và thuận lợi, văn học nghệ thuật sau năm 1975 cũng đối mặt với không ít thách thức và đặt ra các vấn đề trong sáng tác, giáo dục, bảo tồn, đời sống của các văn nghệ sĩ.
Tiến sĩ Nguyễn Tiến Thư đã chỉ ra thách thức lớn nhất đối với sáng tác văn học nghệ thuật sau 1975 là sự xâm nhập và lấn át của các sản phẩm văn hóa ngoại lai, nhất là các nước có nền công nghiệp văn hóa phát triển.
Trong khi các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc cần được bảo tồn và phát huy thì nhiều trào lưu, nhiều sản phẩm nghệ thuật đại chúng từ bên ngoài với sức hấp dẫn mạnh mẽ lại có nguy cơ làm lu mờ bản sắc văn hóa Việt.
Những biểu hiện lai căng, sao chép lệch chuẩn thẩm mỹ, thậm chí phản cảm, ngày càng xuất hiện nhiều trên các nền tảng số và truyền thông đại chúng, tạo nên sự xói mòn mềm về giá trị văn hóa truyền thống, ảnh hưởng đến khả năng tự thân kiến tạo và khẳng định bản sắc văn học nghệ thuật dân tộc trong bối cảnh quốc tế hóa.
Bên cạnh đó là việc thiếu vắng các tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, phản ánh đúng tầm vóc của sự nghiệp đổi mới, có sức lay động mạnh mẽ công chúng.
Nghệ thuật truyền thống gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì hoạt động, công tác lý luận phê bình cũng đã có những thành tựu nhất định nhưng chưa tương xứng với kỳ vọng. Chính sách văn học nghệ thuật vẫn còn những vướng mắc, bất cập.
Trước những thách thức này, PGS.TS Lê Thanh Bình đề xuất các giải pháp như Nhà nước cần tạo hành lang pháp lý, đầu tư tài chính, đao tạo nguồn lực để phát triển văn học nghệ thuật. Xây dựng các quỹ sáng tạo, vườn ươm tài năng và các trung tâm văn học nghệ thuật ứng dụng công nghệ cao.
Giáo dục thẩm mỹ, văn hóa, nghệ thuật trong học đường các cấp cần được đổi mới toàn diện, kịp thời, phù hợp thời đại và lợi thế văn hóa dân tộc. Công tác lý luận, phê bình phải bắt kịp thực tiễn sáng tạo, khơi dậy tinh thần trah luận học thuật tích cực và khai phóng. Bên cạnh đó, các văn nghệ sĩ cần chủ động hội nhập quốc tế có chọn lọc, tăng cường xuất khẩu tác phẩm văn học nghệ thuật Việt ra thế giới thông qua dịch thuật, triển lãm, giao lưu, hợp tác đa phương, song phương và khuyến khích các văn nghệ sĩ, nhà sáng tác, nhà quản lý văn học, nghệ thuật, nhà đầu tư giao lưu với đối tác nước ngoài, thúc đẩy các hợp tác chuyên môn, phổ biến tác phẩm hiệu quả.
