“Dọc ngang Ba Vì” là cuốn khảo cứu thứ 7 của nhà văn, nhà báo Nguyễn Ngọc Tiến, trước đó là “Đi ngang Hà Nội”, “Đi dọc Hà Nội”, “Đi xuyên Hà Nội”, “5678 bước chân quanh hồ Gươm”, “Chuyện quanh Dâm Đàm” và “Hà Nội còn một chút này”.
Theo cách nói dân gian, Ba Vì thuôc xứ Đoài. Chữ “Đoài” là tên một quẻ Bát Quái trong Kinh dịch thuộc về phía Tây, nên Đoài có nghĩa là Tây. Xứ Đoài là vùng rộng lớn ở phía Tây kinh thành Thăng Long, bao gồm trấn Sơn Tây và một phần của tỉnh Phú Thọ ngày nay.
 |
"Dọc ngang Ba Vì" mang đến cho bạn đọc những câu chuyện về một vùng đất cổ, vùng đất lịch sử, nơi người Mường cổ hạ sơn về đồng bằng còn người Việt cổ thì mở rộng không gian sống khi tiến sát chân núi. Chính vì thế, Ba Vì là nơi giao thoa, dung hợp văn hóa, hợp huyết giữa người Mường và người Việt cổ.
Ba Vì là huyện lớn nhất Hà Nội hiện tại, có núi, có rừng tự nhiên và một phần đồng bằng nhỏ bé. Trên cao nhìn xuống, Ba Vì có hình như một quả trứng. Từ Tây kéo sang Bắc, Ba Vì được bao bọc bởi sông Đà và sông Hồng, theo tâm thức dân gian, hai con sông này được ví như thủy tổ của nước Việt.
“Dọc ngang Ba Vì” không đi sâu vào lịch sử, địa dư, văn hóa dân gian, chỉ kể những câu chuyện xưa nay ít người biết, giúp bạn đọc hiểu thêm về vùng đất “Sơn kỳ, Thủy tú, Nhân hòa”. Cụ thể, đây là nơi cư trú của bộ tộc Văn Lang, năm 1972, các nhà khảo cổ đã phát hiện ra 2 di tích của nền văn hóa Sơn Vi tại xã Vạn Thắng.
Trong quá trình hình thành và phát triển, vì những mục đích khác nhau, các quốc gia vẫn diễn ra việc phân chia địa giới hành chính, và hiếm có vùng đất nào nay tách mai nhập như Ba Vì. Thế nhưng, dù địa giới hành chính có thay đổi thì văn hóa, lối sống, phong tục, tập quán của Ba Vì cơ bản vẫn tiếp nối truyền thống.
Cuốn sách cũng cho bạn đọc thêm những hiểu biết về xứ Đoài với những sản vật đặc sắc, câu chuyện về núi Tổ của nước Nam, những dòng họ nổi tiếng ở đây, bên cạnh đó còn góp phần đưa ra những câu chuyện thú vị kiến giải những thành ngữ như thế nào là nắng “Sơn Tây mây Ba Vì”, thế nào là “Gái Hà Nội bộ đội Sơn Tây”….
Dọc ngang Ba Vì còn cung cấp cho bạn đọc những chi tiết thú vị khác, ví dụ những cây sấu cổ thụ được người Pháp trồng ở Hà Nội cả trăm năm về trước đều có nguồn gốc từ Ba Vì, cùng với đó là phong tục tập quán, các lễ hội cổ xưa, những người nổi tiếng đã sinh ra và lớn lên trên mảnh đất này.
Nhà văn, nhà báo Nguyễn Ngọc Tiến đang được biết đến là một trong những tác giả viết về Hà Nội nhiều nhất hiện nay. Hà Nội là nơi ông sinh ra và lớn lên. Hà Nội nuôi dưỡng ông bằng cái nôi văn hóa.
 |
Nhà văn, Nhà báo Nguyễn Ngọc Tiến |
Những chuyện ông kể về Hà Nội là sự tích lũy kiến thức từ rất lâu, đó còn là những tư liệu ông đã khai thác từ tất cả những nguồn mà ông có thể. Nhiều khi để có được một chi tiết khảo cứu thú vị ông phải kiên nhẫn truy tìm tài liệu, rồi đọc hàng chục, hàng trăm tư liệu khác, thậm chí phải mày mò, hỏi han những thế hệ trước để kiểm chứng.
Bất kể đề tài nào liên quan đến Thủ đô đều khiến Nguyễn Ngọc Tiến hào hứng. Ông tự nhận, so với bề dày cả nghìn năm của Hà Nội, thì dù đã “đi dọc”, “đi ngang”, “đi xuyên” và cả “đi quanh” Hà Nội, ông cũng chưa thể nói hết về thành phố này.
