Nguy cơ, thách thức đến từ trí tuệ nhân tạo đối với công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng

• Nguy cơ, thách thức đến từ trí tuệ nhân tạo đối với công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
• Nguy cơ, thách thức đến từ trí tuệ nhân tạo đối với công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng

Cần nhìn nhận một cách toàn diện rằng AI là thành tựu tiêu biểu và là xu thế tất yếu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư - một xu thế không thể đảo ngược. Điều đó đồng nghĩa với việc, bên cạnh việc nhận diện đúng và đủ những nguy cơ mà AI đặt ra, chúng ta càng phải chủ động hơn trong việc thích ứng, quản trị, và phát huy những tiềm năng tích cực mà công nghệ này mang lại, đó cũng là động lực để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Trên tinh thần đó, để chủ động ứng phó, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong kỷ nguyên số, cần tập trung thực hiện đồng bộ một số khuyến nghị sau:

- Một là, tăng cường nhận thức, thống nhất tư tưởng về ứng dụng và quản trị trí tuệ nhân tạo trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo đang phát triển nhanh chóng và ngày càng có ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống xã hội, việc nâng cao nhận thức, thống nhất tư tưởng trong toàn hệ thống chính trị - đặc biệt là đội ngũ cán bộ làm công tác lý luận, tư tưởng, tuyên giáo - là yêu cầu mang tính nền tảng. Nhận thức đúng sẽ dẫn dắt hành động đúng. AI không đơn thuần là công nghệ kỹ thuật, mà đang trở thành một nhân tố quan trọng chi phối mạnh mẽ các không gian: nhận thức, truyền thông và tư tưởng. Vì vậy, cần xác định rõ rằng: ứng phó với AI không chỉ là vấn đề công nghệ, mà là một nhiệm vụ chính trị, có ý nghĩa chiến lược trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong thời đại số.

Trên cơ sở đó, cần đẩy mạnh tổ chức các chương trình tập huấn, hội thảo, diễn đàn chuyên đề để cập nhật tri thức, chia sẻ kinh nghiệm, định hướng tư duy, thống nhất nhận thức và củng cố bản lĩnh chính trị cho đội ngũ cán bộ các cấp. Những hoạt động này phải góp phần giúp đội ngũ cán bộ nhận diện đúng bản chất của AI, hiểu rõ cả cơ hội và thách thức mà công nghệ này đặt ra đối với công tác tư tưởng - lý luận.

Đồng thời, phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục trong toàn xã hội, đặc biệt là đối với học sinh, sinh viên và giới trẻ - những đối tượng thường xuyên tiếp cận, tương tác với AI và dễ bị tác động về nhận thức. Từ đó hình thành ý thức sử dụng AI một cách có trách nhiệm, biết chọn lọc thông tin, giữ vững lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị, không để bị cuốn theo những luận điệu sai trái, xuyên tạc được ngụy trang dưới vỏ bọc “tri thức công nghệ” mà AI có thể tạo ra.

Hình thành ý thức sử dụng AI một cách có trách nhiệm, biết chọn lọc thông tin

- Thứ hai, xây dựng hệ sinh thái dữ liệu số và công nghệ số phục vụ công tác lý luận, tư tưởng

Trong thời đại mà dữ liệu được ví như “năng lượng mới”, việc xây dựng một hệ sinh thái dữ liệu số toàn diện, phục vụ trực tiếp cho công tác lý luận, tư tưởng là yêu cầu cấp thiết nhằm tạo nền tảng vững chắc cho chiến lược bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng. Phát biểu chỉ đạo tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ nhất của Hiệp hội Dữ liệu quốc gia ngày 22-3-2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Chúng ta đang bước vào giai đoạn bình minh của kỷ nguyên số, thời kỳ dữ liệu đã trở thành tài nguyên, tư liệu sản xuất quan trọng, trở thành “năng lượng mới”, thậm chí là “máu” của nền kinh tế số. Chuyển đổi số, với dữ liệu là trung tâm, đang làm thay đổi căn bản cách chúng ta sống, làm việc và phát triển”. Dữ liệu chính là “nguyên liệu đầu vào” và là “năng lượng vận hành” của các hệ thống trí tuệ nhân tạo. Do đó, cần khẩn trương xây dựng và phát triển một hệ sinh thái dữ liệu số phong phú, chuẩn hóa, tích hợp, liên thông và được cập nhật thường xuyên. Hệ sinh thái này phải bao gồm các kho dữ liệu về lý luận chính trị, tư tưởng Hồ Chí Minh, văn kiện Đảng, tư liệu lịch sử cách mạng, bài giảng chuyên sâu, phản biện học thuật, thành tựu nghiên cứu khoa học... Đây không chỉ là cơ sở để huấn luyện, vận hành các mô hình AI phù hợp với tư tưởng, đường lối của Đảng, mà còn là công cụ quan trọng để định hướng nhận thức trong không gian số.

Cùng với dữ liệu, cần phát triển các công cụ công nghệ hiện đại phục vụ trực tiếp công tác tư tưởng như: chatbot tư vấn chính trị, nền tảng số phân tích xu hướng dư luận xã hội, hệ thống giám sát và cảnh báo sớm các luồng thông tin xấu độc, công cụ truy xuất và phản biện thông tin tự động theo chuẩn mực lý luận của Đảng. Việc đầu tư có chiều sâu vào dữ liệu và công nghệ sẽ giúp tạo thế chủ động chiến lược, tăng cường khả năng phòng ngừa, ứng phó và phản công kịp thời trước các luận điệu sai trái, thù địch lan truyền trên không gian mạng.

Sử dụng thành thạo AI trong phân tích, tổng hợp, phản bác thông tin (Ảnh minh họa)

- Thứ ba, phát triển đội ngũ cán bộ lý luận, tư tưởng, tuyên giáo, quản lý có năng lực số, phẩm chất chính trị vững vàng

Trong cuộc đấu tranh tư tưởng - lý luận nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, yếu tố con người vẫn luôn giữ vai trò then chốt và có tính quyết định. Sự phát triển như vũ bão của trí tuệ nhân tạo và truyền thông số đang làm thay đổi căn bản môi trường hoạt động tư tưởng, đòi hỏi đội ngũ cán bộ lý luận, tuyên giáo, quản lý không chỉ cần vững vàng về bản lĩnh chính trị, sắc bén về lý luận, mà còn phải được trang bị năng lực số toàn diện.

Năng lực số ở đây bao gồm khả năng tiếp cận, ứng dụng và sáng tạo với công nghệ mới; sử dụng thành thạo các công cụ AI trong phân tích, tổng hợp, phản bác thông tin; khai thác hiệu quả dữ liệu lớn (big data); am hiểu hệ sinh thái truyền thông số; và có kiến thức căn bản về bảo mật, an toàn thông tin. Đây chính là nền tảng năng lực thiết yếu để cán bộ có thể chủ động phát hiện, nhận diện, bóc tách và phản bác có chiều sâu các thông tin xuyên tạc, luận điệu sai trái trên không gian mạng - một “mặt trận” ngày càng quyết liệt, phức tạp và khó lường.

Cùng với đó, cần xây dựng cơ chế phát hiện, thu hút, đào tạo và sử dụng hiệu quả đội ngũ cán bộ trẻ - những người không chỉ có tri thức lý luận, lý tưởng chính trị vững chắc, mà còn có khả năng công nghệ, tinh thần đổi mới sáng tạo và sẵn sàng dấn thân. Việc đầu tư có chiều sâu cho lực lượng nòng cốt này không chỉ giúp tăng cường sức đề kháng tư tưởng cho toàn xã hội, mà còn tạo ra nguồn lực mới để phát triển các hình thức tuyên truyền, giáo dục lý luận chính trị phù hợp với đặc điểm của thời đại số. Đây là hướng đi chiến lược, lâu dài trong việc bảo vệ và phát huy vai trò lãnh đạo tư tưởng của Đảng trong điều kiện mới.

Cần xây dựng cơ chế phát hiện, thu hút, đào tạo và sử dụng hiệu quả đội ngũ cán bộ trẻ - những người không chỉ có tri thức lý luận, lý tưởng chính trị vững chắc, mà còn có khả năng công nghệ

- Thứ tư, tăng cường bảo vệ chủ quyền tư tưởng - thông tin trên không gian mạng, các nền tảng mạng xã hội

Không gian mạng ngày nay không chỉ là môi trường tương tác xã hội mà đã trở thành một chiến trường phức hợp trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Cần chủ động, sẵn sàng ứng phó với việc các thế lực thù địch, phản động khai thác triệt để trí tuệ nhân tạo để tạo ra tin giả, video deepfake, bot tự động phát tán thông tin sai lệch nhằm xuyên tạc lịch sử, phủ nhận chủ nghĩa xã hội, kích động tâm lý chống đối và gây nhiễu loạn nhận thức xã hội. Những hành vi này trực tiếp đe dọa chủ quyền thông tin - tư tưởng quốc gia, nếu không kiểm soát kịp thời sẽ dẫn đến hệ lụy lâu dài và nghiêm trọng đối với an ninh của đất nước.

Trong bối cảnh đó, cần chủ động xây dựng các công cụ công nghệ hiện đại để nhận diện, phân tích và xử lý sớm các chiến dịch thông tin sai lệch. Trí tuệ nhân tạo cần được sử dụng như một công cụ phản công sắc bén trên mặt trận truyền thông, thông qua hệ thống cảnh báo sớm, kiểm duyệt thông minh, phân tích xu hướng dư luận và bóc tách các hành vi thao túng. Song song với đó, phải khẩn trương xây dựng các trung tâm giám sát, ứng phó khủng hoảng truyền thông có sự tham gia của các lực lượng chuyên trách: an ninh mạng, tuyên giáo, truyền thông, công nghệ số - đảm bảo phản ứng kịp thời, hiệu quả, nhất là trong các tình huống phức tạp, mang tính dẫn dắt dư luận.

Quan trọng hơn, cần khẳng định vai trò của Nhà nước trong việc bảo vệ chủ quyền số và chủ quyền tư tưởng. Cần sớm hoàn thiện các hành lang pháp lý, thiết lập cơ chế ràng buộc trách nhiệm đối với các công ty công nghệ, đặc biệt là những nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới không có máy chủ tại Việt Nam. Các nền tảng này phải có nghĩa vụ tôn trọng pháp luật Việt Nam, không được lan truyền thông tin xuyên tạc lịch sử, văn hóa, tư tưởng hoặc xúc phạm các giá trị nền tảng của chế độ. Trong trường hợp vi phạm, cần áp dụng các chế tài đủ mạnh - kể cả hành động pháp lý, kỹ thuật và kinh tế - nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia, giữ vững ổn định chính trị - xã hội trong không gian số.

Đổi mới phương thức truyền thông chính trị trên nền tảng số (Minh họa: Internet)

- Thứ năm, đổi mới nội dung, phương thức tuyên truyền lý luận chính trị trên nền tảng số

Trong môi trường truyền thông số với đặc trưng là tốc độ lan tỏa nhanh, lượng thông tin lớn, người tiếp nhận ngày càng có yêu cầu cao về tính trực quan, tương tác và cá nhân hóa. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới toàn diện nội dung và phương thức tuyên truyền, giáo dục lý luận chính trị nhằm nâng cao hiệu quả truyền tải, tạo sức hấp dẫn và lan tỏa bền vững trong công chúng, nhất là giới trẻ - lực lượng nắm giữ tương lai của đất nước.

Để làm được điều đó, cần tận dụng các công nghệ trí tuệ nhân tạo trong phân tích đặc điểm người tiếp nhận, từ đó xây dựng các sản phẩm truyền thông phù hợp với từng nhóm đối tượng. Ưu tiên phát triển các định dạng số hiện đại như: video đồ họa (motion graphic), podcast chính luận, bài viết tích hợp đa phương tiện, nền tảng học tập tương tác. Đồng thời, cần mạnh dạn ứng dụng các công cụ AI như tổng hợp giọng nói, tạo nhân vật ảo, dựng mô hình bài giảng thông minh… nhằm tái hiện sinh động những giá trị cốt lõi của Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, lịch sử cách mạng Việt Nam và đường lối chính trị của Đảng.

Việc đổi mới phương thức truyền thông chính trị trên nền tảng số không chỉ giúp nâng cao hiệu quả giáo dục lý luận, mà còn là bước đi quan trọng trong việc “bám sát thực tiễn, hướng tới tương lai”, chủ động chiếm lĩnh không gian mạng, truyền cảm hứng, củng cố niềm tin chính trị và khơi dậy tinh thần trách nhiệm trong mỗi cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong bối cảnh công nghệ số phát triển ngày càng mạnh mẽ (Minh họa: Internet)

- Thứ sáu, chủ động tham gia kiến tạo chuẩn mực đạo đức và hành lang pháp lý trong phát triển và sử dụng AI

Sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo không chỉ tạo ra những đột phá về năng suất và hiệu quả, mà còn đặt ra hàng loạt vấn đề mới về đạo đức, pháp lý và quản trị xã hội. Trong bối cảnh đó, Đảng và Nhà nước cần đóng vai trò chủ động trong việc kiến tạo các chuẩn mực đạo đức, xây dựng hành lang pháp lý chặt chẽ liên quan đến phát triển, ứng dụng và quản trị AI, nhất là trong các lĩnh vực nhạy cảm như tư tưởng, truyền thông, giáo dục, văn hóa.Trước hết, cần ban hành các quy định cụ thể về trách nhiệm của các nền tảng công nghệ số, bao gồm việc kiểm soát nội dung do AI tạo ra, xử lý thông tin sai lệch, bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư của công dân. Đặc biệt, phải có biện pháp kiểm soát chặt chẽ các công nghệ như deepfake, bot tự động, các hệ thống tạo nội dung xuyên tạc, gây hoài nghi về nền tảng tư tưởng của Đảng.

Song song với đó, cần xây dựng các cơ chế pháp lý và đạo đức để thúc đẩy phát triển AI mang giá trị nhân văn, phục vụ lợi ích cộng đồng, tôn trọng truyền thống văn hóa, lịch sử dân tộc và định hướng chính trị - tư tưởng đúng đắn. Việc chủ động tham gia kiến tạo những nguyên tắc nền tảng trong quản trị AI không chỉ là nhu cầu nội tại của quá trình phát triển, mà còn là biểu hiện rõ nét vai trò dẫn dắt, năng lực kiến tạo và tầm nhìn chiến lược của Đảng ta trong thời đại công nghệ số.Trí tuệ nhân tạo đóng vai trò quan trọng trong kỷ nguyên vươn mình, có thể trở thành động lực bứt tốc của đất nước. Tuy nhiên, những nguy cơ và thách thức mà nó đặt ra cũng rất lớn cho công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng ta. Vì vậy, cần phải có những giải pháp đồng bộ, sáng tạo để ứng phó hiệu quả, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong bối cảnh công nghệ số phát triển ngày càng mạnh mẽ.