Nguy cơ, thách thức đến từ trí tuệ nhân tạo đối với công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng

• Nguy cơ, thách thức đến từ trí tuệ nhân tạo đối với công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng

Nguy cơ về thông tin xuyên tạc, bóp méo lịch sử, sai lệch đường lối của Đảng thông qua deepfake, chatbot, mô phỏng người thật…

Sự phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra những bước tiến đột phá trên nhiều lĩnh vực, đồng thời cũng đặt ra những nguy cơ to lớn đối với công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng ta. Một trong những nguy cơ đặc biệt đáng lo ngại là việc các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị lợi dụng các công nghệ như deepfake, chatbots thông minh, AI mô phỏng giọng nói, hình ảnh người thật để bóp méo, xuyên tạc lịch sử, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, phủ nhận Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Khi đặt các câu hỏi liên quan đến lịch sử dân tộc, đến Chủ tịch Hồ Chí Minh hoặc con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, các nền tảng trí tuệ nhân tạo như ChatGPT, Bing Chat, Claude, Copilot… thường cung cấp những câu trả lời ban đầu có vẻ chính xác, logic, mang dáng dấp học thuật. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, bên cạnh các dữ liệu đúng đắn, nhiều nội dung lại lồng ghép những chi tiết thiếu chuẩn xác, mang tính diễn giải chủ quan, dễ gây hiểu sai cho người đọc. Ví dụ, khi người dùng hỏi “Hồ Chí Minh là ai?”, ứng dụng Microsoft Copilot đã đưa ra câu trả lời như sau:

Ứng dụng Microsoft Copilot

Thoạt nhìn, đoạn trả lời này tưởng như đầy đủ và trung lập, nhưng thực chất là một định nghĩa giản lược, thiếu tính hệ thống, không phản ánh toàn diện thân thế, sự nghiệp và tư tưởng Hồ Chí Minh như được xác lập trong các văn kiện của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đặc biệt, phần đánh giá “gây tranh cãi trong các bối cảnh quốc tế, tùy thuộc vào góc nhìn và quan điểm lịch sử” được trình bày bằng ngôn ngữ lập lờ, tạo cảm giác khách quan nhưng lại đánh đồng giữa nhận thức lịch sử chính thống với các luận điệu xuyên tạc, phản động, từ đó dễ làm nảy sinh sự mơ hồ, lệch lạc trong nhận thức chính trị của người đọc, đặc biệt là sinh viên - lực lượng thường xuyên tiếp cận và sử dụng AI trong học tập, nghiên cứu.

Nguy hiểm hơn, các thế lực thù địch còn chủ động “gài bẫy” AI bằng cách đưa ra các câu hỏi mớm ý, sai lệch, phiến diện, nhằm kích hoạt những câu trả lời gây tranh cãi hoặc sai lệch về bản chất. Thực tế cho thấy, sau khi có được những câu trả lời “nhạy cảm” hoặc “thiếu chuẩn xác” từ AI, các đối tượng chống phá không ngần ngại sử dụng các đoạn trích để tuyên truyền, xuyên tạc, thậm chí khẳng định: “Đây là trí tuệ nhân tạo - công nghệ hiện đại, trung lập - nó đã nói đúng sự thật mà Nhà nước không dám công nhận”. Đồng thời, họ cũng lợi dụng sự kiện này để vu cáo Việt Nam không có tự do ngôn luận, đàn áp thông tin, từ đó kích động tâm lý bất mãn trong một bộ phận quần chúng, đặc biệt là thanh niên.

Các thế lực thù địch còn chủ động “gài bẫy” AI bằng cách đưa ra các câu hỏi mớm ý, sai lệch, phiến diện, nhằm kích hoạt những câu trả lời gây tranh cãi hoặc sai lệch về bản chất

Nguy cơ làm phai nhạt lòng tin, tư tưởng chính trị thông qua cá nhân hóa nội dung tiêu cực

Một trong những đặc trưng nổi bật của các nền tảng mạng xã hội có sử dụng trí tuệ nhân tạo hiện nay là khả năng cá nhân hóa thông tin - tức là nội dung mà người dùng tiếp nhận được hệ thống AI điều chỉnh phù hợp với thói quen tìm kiếm, hành vi tương tác, sở thích và tâm lý của chính người dùng đó. Chẳng hạn, khi sử dụng mạng xã hội TikTok, nếu người dùng thường xuyên dừng lại lâu hơn để xem các video có chủ đề về ca khúc nhạc quê hương, hệ thống AI của TikTok sẽ ghi nhận hành vi này như một sở thích cá nhân. Từ đó, thuật toán sẽ tự động đề xuất thêm nhiều video tương tự nhằm kéo dài thời gian sử dụng ứng dụng, giữ chân người dùng lâu hơn trên nền tảng. Về mặt tích cực, tính năng này giúp tối ưu hóa trải nghiệm thông tin, rút ngắn thời gian truy xuất dữ liệu. Tuy nhiên, trong lĩnh vực tư tưởng - chính trị, điều này tiềm ẩn nguy cơ rất lớn, đặc biệt là nguy cơ làm xói mòn niềm tin chính trị, gây nhiễu loạn nhận thức tư tưởng, nhất là trong giới trẻ.

Không ít các nội dung sai lệch, xuyên tạc xuất hiện trên mạng xã hội

Khi người dùng thể hiện sự quan tâm đến những chủ đề nhạy cảm như tự do, dân chủ, quyền con người, hoặc đặt các câu hỏi nghi vấn về thể chế chính trị, lịch sử dân tộc, nền tảng tư tưởng của Đảng…, hệ thống AI có xu hướng đề xuất thêm các nội dung tương tự, kể cả khi chúng đến từ những nguồn không chính thống, thậm chí phản động, xuyên tạc. Cơ chế này vô tình tạo ra một “vòng lặp tiêu cực”, trong đó người dùng liên tục bị bao vây bởi các nội dung mang tính chất nghi ngờ, phủ nhận, phản biện sai lệch về chế độ, Đảng, Nhà nước. Từ đó, hình thành nên “buồng dội âm” (echo chamber) - nơi người dùng chỉ tiếp cận những nội dung trùng khớp với định kiến ban đầu, dẫn đến việc mất khả năng kiểm chứng, thiếu sự đối chiếu với quan điểm đúng đắn, khoa học.

Nguy hiểm hơn, trong quá trình cá nhân hóa, AI không có khả năng đánh giá tính đúng - sai về mặt chính trị - tư tưởng như con người; nó chỉ học và gợi ý dựa trên tần suất truy cập và phản ứng người dùng. Chính vì vậy, nếu một cá nhân thường xuyên tiếp cận các nội dung sai lệch, tiêu cực về Đảng, về Chủ tịch Hồ Chí Minh, về chủ nghĩa xã hội, thì AI sẽ tiếp tục đề xuất những nội dung tương tự - dẫu cho chúng có mang tính xuyên tạc, kích động, hoặc phản động. Đây chính là một hình thức “gây mê tư tưởng” tinh vi, khiến người sử dụng dần mất đi khả năng phân biệt đúng - sai, thật - giả, từ đó phai nhạt dần niềm tin vào lý tưởng cách mạng, vào tính ưu việt của con đường xã hội chủ nghĩa mà Đảng ta đã lựa chọn.

Trong điều kiện xã hội hiện nay, khi một bộ phận nhân dân có xu hướng tiếp cận thông tin qua mạng xã hội và công cụ AI nhiều hơn so với kênh báo chí chính thống, thì tác động của sự cá nhân hóa tiêu cực càng trở nên đáng lo ngại. Nó không chỉ làm suy giảm nhận thức chính trị - tư tưởng, mà còn làm yếu đi năng lực phản biện, năng lực đề kháng với thông tin độc hại. Một người khi bị “nuôi dưỡng” trong môi trường thông tin bị bóp méo, có thể dần ngả sang lập trường sai lệch, hoài nghi vào Đảng, vào con đường phát triển của đất nước - mà không tự nhận biết được quá trình trượt dốc ấy.

Bởi vậy, nguy cơ từ cá nhân hóa nội dung tiêu cực trong các hệ thống AI không chỉ là nguy cơ công nghệ, mà còn là một thách thức tư tưởng, đòi hỏi phải được nhận diện sớm và có giải pháp kiểm soát kịp thời. Không thể để các nền tảng công nghệ - thay vì là công cụ phục vụ - lại trở thành lực cản làm phai nhạt niềm tin chính trị của thế hệ trẻ, đội ngũ kế thừa sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc ta.

Thách thức đối với các kênh truyền thông chính thống trong bối cảnh thay đổi thói quen tiếp nhận thông tin

Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay đối với các kênh truyền thông chính thống của Đảng và Nhà nước là sự thay đổi căn bản trong thói quen tiếp cận thông tin của công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Trong thời đại số, khi mà lượng thông tin ngày càng khổng lồ và tốc độ lan truyền gần như tức thì, nhu cầu “tiêu thụ thông tin” của người dân cũng thay đổi rõ rệt: nhanh, ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ chia sẻ.

Truyền thông chính luận với đặc trưng là lập luận chặt chẽ, nội dung sâu sắc, dẫn chứng phong phú - tuy vẫn giữ vai trò then chốt trong định hướng tư tưởng - nhưng đang phải đối mặt với thực tế là nhiều người không còn đủ kiên nhẫn để đọc hết một bài viết dài. Thay vào đó, họ có xu hướng tìm đến mạng xã hội, các nền tảng video ngắn như TikTok, YouTube Shorts, hoặc sử dụng các chatbot AI như ChatGPT, Copilot để hỏi nhanh và lấy thông tin súc tích.

Chính điều này đã tạo ra một khoảng cách đáng kể giữa truyền thông chính thống và thói quen tiếp nhận thông tin mới, khiến cho việc lan tỏa các giá trị tư tưởng, lý luận của Đảng gặp nhiều khó khăn hơn. Không ít trường hợp, người đọc chỉ tiếp nhận thông tin ở mức độ bề nổi, thiếu sự kiểm chứng, hoặc thậm chí hiểu sai vì câu trả lời của AI bị giản lược, trích dẫn sai lệch, hoặc cắt ghép không đúng ngữ cảnh. Khi đó, những nỗ lực của báo chí cách mạng trong việc cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác lại trở thành “thiệt thòi” về mặt tiếp cận công chúng.

Không chỉ dừng lại ở sự cạnh tranh về hình thức, thách thức lớn hơn là nguy cơ mất thế chủ động trong trận địa thông tin - khi những công cụ không chính thống lại trở thành kênh đầu tiên người dùng tiếp cận để tìm hiểu về các vấn đề hệ trọng như lịch sử dân tộc, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, Tư tưởng Hồ Chí Minh, Chủ nghĩa Mác - Lênin... Điều này đòi hỏi các cơ quan báo chí, truyền thông của Đảng, Nhà nước cần không ngừng đổi mới tư duy truyền thông, rút ngắn khoảng cách với độc giả hiện đại cả về nội dung lẫn phương thức thể hiện.

Thách thức đối với công tác tuyên giáo trước nguy cơ hình thành “hệ giá trị ảo” trong giới trẻ, đặc biệt là học sinh

Hiện nay, học sinh - đặc biệt là lứa tuổi trung học phổ thông - chính là một trong những nhóm đối tượng tiếp cận và sử dụng mạng xã hội, ứng dụng học tập trực tuyến và các công cụ tích hợp trí tuệ nhân tạo (như chatbot, trợ giảng ảo, nền tảng hỏi - đáp trực tuyến…) nhiều nhất. Việc tương tác thường xuyên với các nền tảng số có tích hợp thuật toán AI đã mang đến cho học sinh nhiều tiện ích trong học tập, tra cứu và giải trí. Tuy nhiên, mặt trái là nguy cơ tiếp nhận lệch lạc, thiếu kiểm chứng thông tin và dần hình thành một hệ giá trị riêng biệt - hệ giá trị “ảo” - không được hình thành trên nền tảng lịch sử, văn hóa dân tộc, truyền thống cách mạng và những chuẩn mực chính trị, tư tưởng của Đảng, mà được định hình thông qua môi trường mạng, đặc biệt là bởi các thuật toán gợi ý của trí tuệ nhân tạo.

Việc tương tác thường xuyên với các nền tảng số có tích hợp thuật toán AI đã mang đến cho học sinh nhiều tiện ích trong học tập, tra cứu và giải trí (Ảnh minh họa)

Trong không gian mạng, người dùng - đặc biệt là lứa tuổi học sinh - thường xuyên tiếp xúc với các nội dung được “cá nhân hóa”, tức là hệ thống AI tự động sàng lọc, phân phối thông tin phù hợp với hành vi, cảm xúc và thị hiếu nhất thời của từng người. Điều này dẫn đến hiện tượng “buồng cộng hưởng thông tin” (echo chamber), trong đó người dùng chỉ nhìn thấy những gì họ muốn thấy, nghe thấy những gì họ thích nghe. Điều này đặt ra lo ngại về việc học sinh chịu sự ảnh hưởng và dần dần bị vây quanh bởi một thế giới quan méo mó, lệch chuẩn - một “hệ giá trị ảo” không được kiểm chứng, thiếu tính khoa học và đúng đắn.

“Hệ giá trị ảo” này dễ dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng trong nhận thức và hành vi, đặc biệt là ở học sinh - lứa tuổi đang trong quá trình hình thành thế giới quan và nhận thức chính trị. Các biểu hiện cụ thể có thể kể đến như: suy giảm lòng tin vào chế độ, thờ ơ với chính trị, xem nhẹ lý tưởng cách mạng, ảo tưởng về tự do cá nhân tuyệt đối, chạy theo trào lưu văn hóa phi chính thống, đề cao lối sống phương Tây, cổ súy chủ nghĩa hoài nghi, thậm chí là phản kháng xã hội một cách vô thức. Nguy hiểm hơn, một số học sinh còn có xu hướng coi trí tuệ nhân tạo như một “trọng tài khách quan”, lấy những nội dung trả lời từ chatbot AI làm “chân lý mới”, từ đó đối chiếu sai lệch, thậm chí là phủ nhận các luận điểm nền tảng của Đảng ta như: bản chất, đặc trưng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; Tư tưởng Hồ Chí Minh với tư cách là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hoạt động cách mạng.

Những biểu hiện này không chỉ là lời cảnh báo về sự lệch chuẩn giá trị, mà còn gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh đối với công tác giáo dục chính trị, tư tưởng trong học sinh hiện nay. Trước thực trạng này, các cơ quan tuyên giáo không chỉ cần giữ vững vai trò định hướng tư tưởng chính trị, mà còn phải thích ứng linh hoạt với tâm lý, thị hiếu và thói quen tiếp nhận thông tin của thế hệ trẻ. Đây là thách thức kép: vừa kiên định về nội dung, giữ vững các giá trị cốt lõi của Đảng và dân tộc, vừa phải đổi mới hình thức và phương pháp truyền tải, vượt qua lối mòn của các mô hình truyền thông truyền thống vốn không còn phù hợp trong một môi trường tiếp nhận thông tin đầy biến động, phi tuyến tính và được chi phối mạnh mẽ bởi công nghệ như hiện nay.

Những nguy cơ, thách thức nêu trên không chỉ mang tính tức thời mà còn tiềm ẩn hệ lụy lâu dài; nếu không được nhận thức đầy đủ và ứng phó kịp thời, rất dễ dẫn đến sự lỗi thời trong trận địa bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, tạo ra khoảng trống nhận thức để các thế lực thù địch lợi dụng, thao túng và từng bước làm xói mòn niềm tin chính trị trong xã hội.

(Còn nữa)