Nghịch lý kìm hãm hàng không phát triển "nóng"

ANTD.VN - Có một nghịch lý đang diễn ra trong ngành hàng không, cơ quan quản lý Nhà nước phải kìm hãm tốc độ phát triển vận tải hàng không của các hãng hàng không nội địa vì hạ tầng không thể đáp ứng kịp, nhất là chỗ đỗ tàu bay. Điều này được cho là nhằm phát triển hàng không hướng đến sự bền vững, an toàn.

Do hạ tầng không đáp ứng kịp nên hàng không phải “hãm” sự phát triển

Tăng trưởng hàng không kỷ lục

Theo dự thảo Chiến lược phát triển sản phẩm vận chuyển hàng không và đội tàu bay dân dụng Việt Nam giai đoạn 2016-2020 do Cục Hàng không Việt Nam xây dựng, trình Bộ GTVT mới đây, đến năm 2020, Việt Nam sẽ có 230 chiếc tàu bay dân dụng. Đáng nói, số lượng tàu bay này thấp hơn so với kế hoạch phát triển đội tàu bay của các hãng hàng không nội địa.

Số liệu tổng hợp của Cục Hàng không Việt Nam đến năm 2020 cho thấy, Vietnam Airlines (bao gồm cả Vasco) đã lên kế hoạch mua sắm, đầu tư đội tàu bay với 114 chiếc, trong đó có loại máy bay thân rộng (Boeing 777, Boeing 787, Airbus 330, Airbus 350) là 32 chiếc, tăng 24 chiếc; Jetstar Pacific sẽ xây dựng đội tàu bay gồm 30 chiếc chủ yếu là A320/A321, tăng 12 chiếc so với thời điểm tháng 9-2016.

Đứng đầu trong số các hãng hàng không duy trì tốc độ tăng trưởng đội tàu bay là Vietjet với 100 chiếc A320/A321 vào năm 2020, tăng 55 chiếc so với thời điểm đầu quý III-2016. Ngoài ra, Vietstar - hãng hàng không đang đề nghị cấp giấy phép kinh doanh vận chuyển hàng không, sẽ có đội bay gồm 19 chiếc máy bay tầm trung, chủ yếu là các dòng máy bay A320 và Boeing 737.

Cục Hàng không Việt Nam tính toán, nếu duy trì tốc độ tăng trưởng đội tàu bay như trên, tổng sản lượng vận chuyển hành khách của các hãng hàng không trong nước sẽ duy trì mức tăng trưởng trung bình khoảng 20,3%/năm và đạt khoảng 102 triệu lượt hành khách vào năm 2020, tăng gấp đôi sản lượng của năm 2016, vượt khoảng 24% so với quy hoạch Phát triển giao thông vận tải hàng không đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 được phê duyệt tại Quyết định số 21/QĐ-TTg ngày 8-1-2009 của Thủ tướng Chính phủ.

Nếu tính cả các hãng hàng không nước ngoài, tổng sản lượng hành khách qua lại các cảng hàng không sẽ đạt khoảng 167,6 triệu lượt khách, vượt công suất thiết kế của các cảng hàng không sân bay là 116,5 triệu lượt khách.

Trong 2 năm gần đây, tốc độ tăng trưởng của ngành hàng không được cho là “nóng”, năm 2015 đạt 22,25 và 9 tháng đầu năm 2016 ở mức kỷ lục 31,2%. Đội tàu bay của 4 hãng hàng không nội địa cũng tăng mạnh, từ 94 chiếc năm 2011 lên 141 chiếc vào quý III/2016, chủ yếu là do sự gia nhập thị trường của Vietjet Air. 

Phát triển “nóng” sẽ không bền vững

Như vậy, so với quy mô đội tàu bay trong 4 năm tới vừa được Cục Hàng không trình Bộ GTVT, các hãng hàng không chỉ được mua tối đa 89 chiếc nữa. Được biết, các hãng hàng không trong nước đều có phản ứng khá gay gắt, bởi điều này sẽ kiềm chế tốc độ phát triển thị trường vận tải hàng không của các hãng nói riêng và thị trường vận tải hàng không cả nước nói chung.

Đại diện một hãng hàng không nhìn nhận, doanh nghiệp được quyền tự do kinh doanh khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện quy định của luật và tự chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động kinh doanh của mình.

Nhưng trong lĩnh vực hàng không, dự thảo Chiến lược phát triển đội tàu bay mà Cục Hàng không vừa xây dựng đã kìm hãm sự phát triển của các hãng hàng không nội địa bởi với quy mô đội tàu bay như vậy, các hãng chỉ có thể phát triển trong khuôn khổ được định hướng. 

Theo ông Lại Xuân Thanh, Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam, lý do hàng đầu dẫn đến quy hoạch đội tàu bay dân dụng của Việt Nam trong 4 năm tới chỉ ở mức 230 chiếc là do hạ tầng không thể đáp ứng kịp tốc độ phát triển.

Thậm chí, nếu có huy động được đủ 70.000 tỷ đồng để đầu tư hệ thống đường lăn, sân đỗ, nhà ga hành khách thì 21 cảng hàng không hiện hữu và 3 cảng hàng không sẽ hoàn thành trong tương lai là Lào Cai, Vân Đồn (Quảng Ninh) và Phan Thiết cũng chỉ đạt công suất 116,5 triệu hành khách vào năm 2020.

Bên cạnh đó, theo lãnh đạo Cục Hàng không Việt Nam, giai đoạn đến năm 2020, nhu cầu của các hãng hàng không Việt Nam về vị trí đậu tàu bay qua đêm tại các sân bay căn cứ là 242 vị trí, vượt 22 vị trí, đặc biệt tại 2 cảng hàng không Nội Bài và Tân Sơn Nhất thì cung vượt quá lớn (53 vị trí).

Ông Lại Xuân Thanh cho rằng, hạ tầng hàng không không đáp ứng được tốc độ phát triển quá “nóng” của vận tải hàng không. Hơn nữa, ngành hàng không hướng tới phát triển bền vững, không thể cạnh tranh với đường bộ, đường sắt vì hàng không có những đặc thù riêng về an toàn, an ninh cũng như việc đậu một chiếc máy bay sẽ phức tạp hơn rất nhiều so với một chiếc ô tô.

Trong khi đó, hiện nay tình trạng tắc nghẽn hạ tầng sân bay đang diễn ra ở hầu hết các sân bay lớn, đặc biệt nghiêm trọng là Tân Sơn Nhất, trong khi sân bay Long Thành phải mất nhiều năm nữa mới có thể hoàn thành, sân bay Cam Ranh, sân bay Đà Nẵng… cũng đã bắt đầu quá tải. 

“Việc đầu tư hạ tầng hàng không cần thời gian dài chứ không thể ngày một ngày hai là có thể đầu tư mở rộng sân bay, xây thêm đường lăn, sân đỗ tàu bay được. Do đó, chiến lược phát triển vận tải hàng không không thể không có sự điều tiết của quản lý Nhà nước. Nếu cứ để hàng không phát triển tự do đội tàu bay thì sẽ gây ra nhiều hệ lụy”, ông Lại Xuân Thanh nhận định.

Thậm chí, ngoài việc điều tiết bằng chỗ đỗ tàu bay, Nhà nước sẽ tính toán đến công cụ nữa là quản lý về giá dịch vụ hàng không. “Giá dịch vụ hàng không nội địa hiện vẫn đang được Nhà nước bao cấp nhiều, nếu cứ để hàng không phát triển “nóng” như thời gian gần đây là phi thị trường, không có tính bền vững”, Cục trưởng Cục Hàng không đánh giá. 

Cục hàng không  run khi phải “kìm hãm”

Liên quan đến việc cho rằng, chiến lược phát triển đội tàu bay đã kìm hãm tốc độ phát triển của các hãng hàng không, Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam Lại Xuân Thanh cho rằng, nếu cứ để các hãng tự do phát triển đội tàu bay thì chắc chắn hạ tầng sẽ không đáp ứng được, không còn chỗ đỗ tàu bay tại các sân bay căn cứ (Nội Bài, Tân Sơn Nhất và Đà Nẵng).

Do vậy, Nhà nước phải xây dựng kế hoạch phát triển đội tàu bay dân dụng, phải điều tiết. Các hãng hàng không căn cứ vào chiến lược chung của ngành để đưa ra chiến lược phát triển đội tàu bay của mình một cách hợp lý.

Ông Lại Xuân Thanh cho biết: “Quan trọng nhất là chỗ đỗ tàu bay qua đêm, Nhà nước không quy định cứng đội tàu bay của các hãng chỉ được phát triển ở một con số nhất định. Nhà nước không cấm, nhưng chỉ đáp ứng được chỗ đỗ tàu bay ở một mức nhất định tại 2 đầu Hà Nội và TP.HCM. Các hãng căn cứ vào đây để lên kế hoạch phát triển đội tàu bay của mình, còn nếu hãng tăng đội tàu bay rồi đỗ ở Cần Thơ, Phú Quốc… thì thoải mái”. 

Cũng theo lãnh đạo Cục Hàng không, ngay cả dự thảo Chiến lược phát triển đội tàu bay mà Cục xây dựng và trình Bộ GTVT thì tốc độ phát triển hàng năm cũng không hề thấp, trên 20%/năm. “Bản thân Cục khi xây dựng chiến lược cũng rất run, nếu không sát các hãng sẽ “kiện” bởi kéo giảm tốc độ phát triển của các hãng, trong khi nếu không được đủ chỗ đỗ như chiến lược, các hãng đầu tư tàu bay về không có chỗ đậu thì Cục cũng “khốn khổ”, ông Lại Xuân Thanh bày tỏ.