NSND Ngọc Lan nổi tiếng trên màn ảnh nhỏ với những vai diễn nổi tiếng của điện ảnh cách mạng Việt Nam như: cô Nhàn trong phim “Lửa trung tuyến” (Đạo diễn Phạm Văn Khoa), Y Mai trong “Lửa rừng” (Đạo diễn Phạm Văn Khoa), Vợ bí thư đảng ủy trong phim “Biển gọi” (Đạo diễn Nguyễn Tiến Lợi, Nguyễn Ngọc Trung), Người phụ trách bến phà trong phim “Một chiến công” (Đạo diễn Nguyễn Đỗ Ngọc), cô Dự trong phim “Quê nhà”, vai vợ Nghị Hách trong phim “Giông tố”, cô Lý trong “Mùa lá rụng trong vườn”… Ở tuổi 83, gác lại những vai diễn như những hồi ức đẹp của tuổi trẻ, bà tìm được niềm vui trong thơ ca.
 |
Đồng điệu về tâm hồn và cảm xúc
Mỗi ngày, NSND Ngọc Lan đều làm thơ. Những vần thơ đầy xúc cảm trước đất trời, thiên nhiên, con người. Những vần thơ tha thiết viết cho người chồng thân yêu - cố NSND, đạo diễn, họa sĩ Ngô Mạnh Lân. Những vần thơ viết cho các con, các cháu, cho những người bạn bà gặp gỡ trong cuộc sống thường ngày… Và điều đặc biệt hơn, những vần thơ dung dị tình cảm đằm thắm ấy của NSND Ngọc Lan đã gặp được sự đồng điệu của các nhạc sĩ phổ nhạc. Lời thơ, ý thơ của bà thông qua âm nhạc được cất cánh.
Nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân chia sẻ: “Tôi có nhiều kỷ niệm với NSND Ngọc Lan từ ngày xưa, vào những thập niên 90 tôi đã có dịp đồng hành với cô trong các bộ phim điện ảnh. Sau này, được đọc các tập thơ của cô và tôi thầm khâm phục cô vì người nghệ sĩ đã có nhiều cảm xúc sâu sắc trước thiên nhiên, trước tình cảm gia đình ấm áp thủy chung”.
Điều bất ngờ với nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân khi đọc báo Nhân Dân cuối tuần và tình cờ ông thấy bài thơ “Đất nước chuyển mình” của NSND Ngọc Lan in trang trọng có tính chính luận rất rõ nét. “Nếu chỉ đọc qua thì không thấy chất nhạc, tuy nhiên, trong bài có những câu thơ khiến tôi rất nể phục: Dốc toàn nội lực quanh ta/ Từ đây bền vững sơn hà Việt Nam. Đây là ý thơ chỉ ra sự đoàn kết dân tộc để non sông vững bền muôn thuở. Lời thơ độc đáo gợi cho tôi cảm hứng khi phổ nhạc ca khúc này với giai điệu vừa hào hùng, mạnh mẽ, vừa tình cảm chân thành, tha thiết. Tôi cảm thấy may mắn vì đã đọc được bài thơ của NSND Ngọc Lan, như một tiếng nói đồng cảm, tâm huyết của những người văn nghệ sĩ trước sự chuyển mình của đất nước”.
Nhạc sĩ Đức Trịnh, người có hai ca khúc phổ thơ NSND Ngọc Lan trong chương trình đã chia sẻ mình là người chuyên phổ thơ, vì ông coi các nhà thơ là những người đồng sáng tạo trong âm nhạc. Nhạc sĩ Đức Trịnh kể: “Khi được đọc thơ của NSND Ngọc Lan thì tôi ngay lập tức có cảm xúc vì thơ bà rất nhiều hình ảnh đẹp, bài “Đất mẹ” và bài “Nhớ mùa Sim”. Bài “Đất mẹ” là những cảm xúc trong sáng da diết trước quê hương, bài “Nhớ mùa sim” kể về câu chuyện hai người yêu nhau lên đồi sim nhưng chàng trai lại không hái được sim mà hái cả bóng em mang về. Đó là một hình ảnh đầy lãng mạn. Hai ca khúc này tôi lấy hoàn toàn từng từ trong bài thơ của NSND Ngọc Lan mà không sửa một chữ nào. Thơ bà gần gũi, dung dị và đầy chất thơ, với tôi bà là một nhà thơ chứ không phải một nghệ sĩ điện ảnh làm thơ, trong 2 tuần tôi đã viết xong hai ca khúc, đó là sự đồng điệu về tâm hồn và cảm xúc”.
Vẻ đẹp nhân hậu, yêu thương gia đình, tâm huyết với nghề
Nhạc sĩ Tuấn Phương là người yêu điện ảnh, thuộc lòng các phim truyện Việt Nam và đã biết đến NSND Ngọc Lan thông qua màn ảnh nhỏ… Cách đây mấy năm, tình cờ một người bạn của nhạc sĩ Tuấn Phương có gửi cho ông tập thơ của NSND Ngọc Lan - nhân vật Nhàn trong bộ phim nổi tiếng “Lửa trung tuyến”. Ông đọc một mạch trong tâm thế của sự ngưỡng mộ, tò mò và thán phục những câu thơ được chắt chiu từ một trái tim nhân hậu yêu thương. Ở đó ta gặp lại quê hương với con sông tuổi thơ ngày nào, gặp lại ngôi nhà xưa của mẹ, gặp lại một lần qua đầm sen với cơn mưa tháng 5 bất chợt…
Và cũng bắt đầu từ đó, NSND Ngọc Lan đã chắp cánh cho những ca khúc của nhạc sĩ Tuấn Phương như: “Về với sông Thương”, “Phút ban đầu”, “Bầu trời và hoa lưu ly”. Nhạc sĩ Tuấn Phương chân thành: “Xin cám ơn cô, NSND Ngọc Lan và những vần thơ của cô đã giúp cho âm nhạc bay lên!”.
Nhạc sĩ Lê Tâm, một người đã phổ thơ NSND Ngọc Lan và ca khúc của anh đã từng được biểu diễn trên nhiều sân khấu, đã khẳng định, thơ của NSND Ngọc Lan luôn có giàu tình cảm và nhiều hình ảnh, nhiều nhân vật gần gũi và đầy hoài niệm, đúng như tên tập thơ là “Nặng tình”. Tất cả đều nói lên tình yêu với quê hương và gia đình một cách dung dị. Bài “Trở lại Mátxcơva” là một bài thơ tình đúng nghĩa, kể về cảm xúc đầu đời và là mối tình duy nhất của bà với NSND, đạo diễn, họa sĩ Ngô Mạnh Lân, người bạn đời chung thủy cùng đồng cam cộng khổ đi qua một thời chiến tranh, một thời hòa bình.
Khi ấy NSND Ngọc Lan mới bước qua tuổi 18. Họa sĩ Ngô Mạnh Lân được giao nhiệm vụ giúp đỡ bà trong dịp bà đại diện cho điện ảnh Việt Nam kéo cờ tại Liên hoan phim quốc tế Mátxcơva năm 1961. Một chi tiết thú vị là bà đã nhờ người bạn trai thổi hạt bụi trong mắt. “Bụi bay vào mắt em đau/ Nhờ ai thổi hộ bắc cầu tình duyên”. (Trích bài thơ “Trở lại Mát xcơ va” trong tập “Nặng tình” của NSND Phan Ngọc Lan). Tại Quảng trường Đỏ, người nghệ sĩ ấy đã có hai cuộc đời song hành, những cảm xúc thanh tân hòa cùng những chuỗi kỷ niệm đi suốt cuộc đời. Hạt bụi bay đi rồi nhưng tình yêu đọng lại. Hạt bụi bé nhỏ đã bắc cầu cho một tình yêu đẹp xuyên qua hai thế kỷ 20 và 21.
Để đánh thức ký ức Mátxcơva, nhạc sĩ Lê Tâm chọn giai điệu phảng phất chất nhạc Nga cổ điển kết hợp với pop hiện đại. Nhạc sĩ biết NSƯT, ca sĩ Thanh Tâm hát tiếng Nga tốt nên gửi gắm hát bài này. Đúng như mong đợi, Thanh Tâm đã ngân lên những cung bậc của thời hoa niên và đậm chất Nga. NSND Ngọc Lan cũng tâm đắc với ca khúc này. Cả thơ và nhạc đã đồng điệu chung nhịp cảm xúc, phần nào tái hiện được những năm tháng thanh xuân, mối tình đẹp của người hai nghệ sĩ mẫu mực.
NSƯT Thanh Tâm, một ca sĩ từng biểu diễn nhiều ca khúc phổ thơ của NSND Ngọc Lan, chia sẻ: NSND Phan Ngọc Lan là một người nghệ sĩ lớn mà Thanh Tâm rất yêu những phẩm chất nghệ sĩ trong con người bà, những phẩm chất mà các thế hệ nghệ sĩ chúng tôi luôn học hỏi, Bà là người phụ nữ toát lên vẻ đẹp thanh tao, nhân hậu, yêu thương gia đình, tâm huyết với nghề”. Thanh Tâm cho biết: “Chương trình lần này, tôi lại được hát bài “ Không có anh” của nhạc sĩ Đỗ Phương, nói lên sự nhớ thương sâu nặng của Bà dành cho Ông, một tình yêu vĩnh cửu. Cảm ơn NSND Phan Ngọc Lan đã cho tôi những cảm xúc làm nghề mãnh liệt và thêm trân quý cuộc sống này”.
NSND Ngọc Lan ở tuổi 83 vẫn hàng ngày làm thơ, viết nhật ký, xem thời sự, xem phim và đọc hết những cuốn sách văn chương của bạn bè tặng. Với bà cuộc sống luôn luôn có những điều kỳ diệu và ở trong sáng tạo thơ ca, bà cảm thấy mình như được sống lại với những hồi ức tuổi trẻ, với những hoài bão của tuổi đôi mươi mà chưa bao giờ bà nguôi quên… Bà chia sẻ rằng, khi được lắng nghe các bài thơ của mình được âm nhạc cất cánh, bà lại cảm thấy trái tim xao động, thơ nhạc quyện hòa, giao duyên và đã cho bà những giây phút bình yên, lãng mạn và đầy cảm xúc trước cuộc sống…
Đêm thơ nhạc với hành trình thơ ca của những người nghệ sĩ chắc chắn sẽ để lại trong lòng công chúng những dư âm về cuộc sống, tình yêu, để thêm trân trọng những phút giây ý nghĩa của cuộc sống này…
 |
 |
NSND Ngọc Lan trao đổi với nhạc sĩ, NSND Quang Vinh và nhạc sĩ Xuân Hùng trong buổi tổng duyệt chương trình “Đêm thơ và nhạc NSND Ngọc Lan” |
Trong chương trình “Đêm thơ và nhạc NSND Ngọc Lan”, nhạc sĩ, NSND Quang Vinh đã phổ thơ NSND Ngọc Lan và chính anh hát luôn ca khúc của mình. NSND Quang Vinh chia sẻ: “Khi tôi gặp NSND Ngọc Lan, một cảm giác gần gũi thân thương đọng lại trong tôi bởi sự sắc sảo, thông mình nhưng cũng rất đơn giản, gần gũi và vui tính của bà. Chính điều đó đã làm anh em nhạc sĩ chúng tôi thấy gần gũi, tự tin hơn. Thơ của NSND Ngọc Lan không cần theo một cấu trúc chuyên nghiệp hay một quy ước vần luật nào cả, mà đơn giản mộc mạc như con người của bà vậy... Chính sự gặp gỡ và đồng cảm này, thơ và nhạc quyện hòa để làm nên những giai điệu của tình yêu thương, gắn kết”.
