30 năm khúc hát “Chiếc xe thồ Điện Biên”

Ở tuổi gần 80, vị nhạc sĩ già vẫn không giấu được sự xúc động và cả niềm tự hào khi nhắc tới những lần hành quân ra mặt trận, nhất là những tháng ngày đến với mảnh đất Điện Biên lịch sử.

Nhạc sĩ Huy Thục chia sẻ, ông nhận thấy, chiến tranh không chỉ có mất mát và bi thương,
 ở đó còn có tuổi trẻ, có tình yêu, lý tưởng và sức sống mãnh liệt

Ông tâm sự, chỉ riêng về Điện Biên, ông có tới 8 ca khúc, gồm: Hoan hô chiến sĩ Điện Biên (phỏng thơ Tố Hữu), Tấm huy hiệu Điện Biên, Âm vang Điện Biên (nhạc không lời viết bằng bộ gõ), Từ Mường Lò tới Mường Thanh, Lời ru Điện Biên (Thơ: Hồ Khải Đại), Giữa Điện Biên khúc trầu văn, Pa vệ Sử mùa xuân về, Chiếc xe thồ Điện Biên. Trong đó, Chiếc xe thồ Điện Biên là ca khúc khiến ông trăn trở, suy nghĩ nhiều nhất. “Hình ảnh chiếc xe thồ khắc sâu vào trong tâm trí tôi từ những ngày hành quân lên Điện Biên. Kể từ đó, tôi đã nhiều lần viết về đề tài này nhưng đều không hay, không ra cái “hồn” của chiếc xe thồ”. 

Hình ảnh chiếc xe thồ luôn in đậm trong tâm trí người nhạc sĩ già

Từ sau chiến thắng Điện Biên, hòa bình lập lại ở miền Bắc, nhạc sĩ Huy Thục lại xung phong vào đi B, vào mặt trận miền Nam chiến đấu, trên đường hành quân, gặp lại những chiếc xe thồ ngày đêm chở lương thực, gạo và súng đạn ra mặt trận, nỗi trăn trở trong ông càng lớn hơn. Ông chia sẻ, “Hình ảnh đoàn thanh niên xung phong, hình ảnh chiếc xe thồ cứ ám ảnh trong tôi và khi gặp lại, những hình ảnh này càng thôi thúc tôi phải viết một ca khúc về chiếc xe độc đáo này”. Nhưng viết sao đây? Phải viết thế nào để không đi theo lối mòn, để tránh những bom rơi, đạn lạc, tránh sự đau thương, mất mát của chiến tranh? Viết làm sao để trong đó thấy được sự lạc quan yêu đời của những người thanh niên xung phong?.... Những câu hỏi ấy cứ vang vọng trong tâm trí người nhạc sĩ.

Nhạc sĩ Huy Thục tâm sự, người bình thường mà đẩy chiếc xe thồ đó
đi được chỉ một quãng đường ngắn thôi cũng đủ sụn lưng, thế nhưng,
 lực lượng dân công ngày đó đã làm nên điều kỳ diệu...

30 năm sau ngày giải phóng Điện Biên, nhạc sĩ Huy Thục trở lại chiến trường xưa. Ông đến Điện Biên, vào thăm bảo tàng lịch sử và gặp lại hình ảnh chiếc xe thồ năm xưa. Một ý nghĩ thoáng qua trong đầu ông, và ca khúc “Chiếc xe thồ Điện Biên” ra đời sau chuyến đi ấy. 

“Pì pì pò pì pò!

Pí po pí po!

Pí pí po pí po!

Nghe tường như tiếng ô tô

Thác reo sấm vang

Tiếng chuông xốn xang

Keng kính keng kính keng…”

Nhạc sĩ Huy Thục chia sẻ, bài hát này ông viết ra để dành tặng thế hệ thanh niên xung phong, những người vượt qua biết bao gian khó, mất mát và hi sinh, để đến những nơi mà sự sống và cái chết trở nên mong manh hơn lúc nào, thế nhưng, từng đoàn, từng đoàn xe thồ vẫn ngày đêm ra chiến trường, vận chuyển hàng hóa và lương thực. Ở giữa nơi bom rơi, đạn lạc đó, nhạc sĩ Huy Thục đã nhận ra, tuổi trẻ, tình yêu và niềm tin mãnh liệt của những người thanh niên xung phong. Và những tiếng “Pì pì po pì pò” hay “Keng kính keng kính keng” trong đoạn đầu ca khúc đã nói lên sự lạc quan yêu đời của thế hệ thanh niên xung phong ngày đó.

Và ông nhận ra rằng, sức mạnh đó đến từ tuổi trẻ, tình yêu và sức sống

“Kính kính keng keng kính keng

Tránh ra xa tránh xa

Cho đoàn xe thồ anh đi

Trước một tí hỡi em mở đường ơi!

Mặt trận đang chờ đợi

Súng đạn và lương khô

Xe thồ anh lên chốt

Cố gắng vượt qua đèo dốc

Mang cả tình yêu thương

Của tấm lòng quê hương”

Chiếc xe thồ phải đi cả ngày lẫn đêm để vận chuyển quân lương ra chiến trường. Ông kể rằng, “từng đoàn, từng đoàn xe thồ ra chiến trường, nếu một chiếc xe chậm lại sẽ kéo theo cả một đoàn người, chính vì thế, các chiến sĩ dân công tìm những thanh sắt và gõ vào xe tạo lên tiếng kính keng, thúc giục người đi trước nhanh chân ra chiến trường...”.  

Và điều khiến nhạc sĩ Huy Thục ngạc nhiên hơn cả, đó là việc đoàn xe thồ phải vượt qua một chặng đường dài và vô cùng gian nan, thế nhưng, số lương thực vận chuyển trên những chiếc xe đó không hề mất mát, dù chỉ một chút ít. “Thật ngạc nhiên, tiêu chuẩn ăn hàng ngày của dân công hỏa tuyến lúc bấy giờ chỉ là những nắm cơm được chuẩn bị sẵn ở các trạm dừng chân, nhưng họ phải thồ một bên là gạo, một bên là lương khô, những chuyến hàng lên tới cả tấn, vậy mà trọng lượng số hàng này khi đến chiến trường không hề thay đổi”, nhạc sĩ Huy Thục kể lại.

Không chỉ chở lương thực, các chiến sĩ văn công còn mang theo phim ảnh để phục vụ người chiến sĩ sau những trận giao tranh quyết liệt, để các chiến sĩ được thấy cảnh bình dị nơi quê nhà và tiếp thêm sức mạnh cho chiến sĩ bằng hình ảnh thắng trận …

Sự lạc quan ấy theo nhạc sĩ Huy Thục qua 2 trận chiến và cho đến tận bây giờ

Ông kể rằng, chiến tranh không chỉ có bom và đạn, không chỉ có sự mất mát và hi sinh, mà ở đó còn có lý tưởng, có tình yêu, có sức sống của tuổi trẻ. Và tình yêu trong chiến tranh mộc mạc, giản dị nhưng cũng thật mãnh liệt và nên thơ. Cũng bởi thế mà “giữa đèo xe xịt lốp” để lấy cớ “đợi chờ em lên”,  cùng nhau “đón gió đèo Pha Đin” và rồi “thương nhớ như nhện chăng tơ”. Nhờ tình yêu đó, họ vượt qua tất cả những gian khổ và hi sinh, để những chiếc xe thồ quện vào những chiến công vang dội của đất nước.