Nguyên nhân trực tiếp, dễ nhìn thấy gây ra trận mưa lũ lịch sử là do biến đổi khí hậu. Tác hại của biến đổi khí hậu đã được nói quá nhiều, đổ tại thiệt hại do thiên tai bất thường cũng là chuyện không mới mẻ gì. Tương tự, việc đổ lỗi cho cơ quan dự báo khí tượng thủy văn sau những trận ngập lụt, mưa bão đáng sợ, thường được các địa phương viện dẫn ra.
Tại cuộc họp vừa diễn ra tại Quảng Ninh, đại diện Ban chỉ huy phòng chống lụt bão tỉnh cho rằng, cơ quan khí tượng thủy văn không dự báo được cụ thể nơi nào mưa nhiều, mưa ít khiến chính quyền khó nắm bắt. Giả như chấp nhận những nguyên nhân khách quan kể trên và dự báo chính xác thì liệu có thể giảm số người chết vì mưa lụt?
Theo Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh, một trong những nguyên nhân khiến nhiều người thiệt mạng là do “dân chủ quan, chính quyền không quyết liệt”. Vấn đề “chính quyền không quyết liệt” cũng đã được nói tới nhiều. Tuy nhiên, chính người dân địa phương nói thẳng rằng, họ không hề chủ quan, ngược lại rất chủ động kiến nghị chính quyền được di dời ra khỏi chân những “núi” bãi thải xỉ than, nhưng tiếng dân đã không tới được với cơ quan có trách nhiệm.
Thiệt hại đau lòng, mất mát không thể lấy lại khi các bãi thải kia đổ ập xuống vùi lấp khu dân cư. Đó là chưa kể, ở mỏ vàng đen của cả nước, tình trạng khai thác than bừa bãi do buông lỏng quản lý hàng chục năm qua, không chỉ gây ô nhiễm bầu không khí, mà còn bịt luôn hệ thống thoát nước. Vì thế, khi mưa trút xuống như thác, ngập lụt nhấn chìm tất cả là chuyện tất yếu.
Viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu thẳng thắn nhận định, chính quyền nhiều nơi rất bị động trong đối phó với biến đổi khí hậu. Đã vậy, trong một chừng mực nào đó, chính con người lại “tiếp tay” cho thiên tai khi tự tạo ra những nguy cơ tiềm ẩn nằm ngay dưới chân mình.
