Hà Văn Pẩu chuẩn bị ăn bữa trưa. Trước mặt anh ta là một khay nhựa có nhiều ngăn, ngăn to nhất đựng cơm mà tôi đoán cũng phải hơn 1 bát ôtô, một quả trứng, một miếng chả rim rất to, rau và canh. Hỏi Pẩu có ăn hết chỗ cơm này không, Pẩu gật đầu. Pẩu ăn một mạch. Cắm cúi. Đầu không ngẩng lên. Cái kiểu ăn của những người “ăn rồi bảo chưa”. Loáng cái đã hết veo. Đôi mắt Pẩu vẫn dại nguệch nhưng chợt ứa ra hai giọt nước long lanh khi tôi hỏi Pẩu có muốn về nhà không. Pẩu gật đầu: “Em muốn về nhà lắm, về nhà còn lấy vợ sinh con”. Nhìn thấy điện thoại của tôi, Pẩu ghé vào nói: “Alo, anh Đoàn ơi, anh lên đón em về nhà đi, cả em Xôi nữa, lên đón anh về đi”.
Kẻ tâm thần bị ruồng bỏ
Hà Văn Pẩu, SN 1974, trú tại thôn Nà Pản, xã Đồng Giáp, huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn. Pẩu từng là nỗi kinh hoàng của người dân nơi đây khi gây ra vụ sát hại dã man một bé gái trong cơn điên loạn vào năm 2008. Nạn nhân là bé Hoàng Thị D (SN 2002), một người hàng xóm của Pẩu. Do Hà Văn Pẩu bị bệnh tâm thần phân liệt Paranoid nên Pẩu bị điều trị bắt buộc ở Viện giám định pháp ty tâm thần Trung ương. Trước đó, Pẩu từng được gia đình đưa xuống bệnh viện tâm thần điều trị vào tháng 5-1999 và tháng 4-2000, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh Lạng Sơn đã ra Quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh đối với Hà Văn Pẩu, đưa đến Bệnh viện Giám định pháp y Tâm thần Trung ương để chữa trị.
Ngày 11-10-2011, Hà Văn Pẩu được đưa về trụ sở UBND xã Đồng Giáp và giao cho địa phương tiếp nhận, quản lý. Nhưng một người anh và một người em trai của Pẩu là Hà Văn Đoàn và Hà Văn Xuôi đều từ chối nhận Pẩu về nhà. Họ bị ám ảnh bởi tội lỗi mà Pẩu gây ra. Không chỉ anh em Pẩu, đến hàng xóm cũng phản đối rầm rầm. Không ai muốn một kẻ từng gây ra vụ án kinh hoàng ấy ở gần nhà mình. Họ sợ một ngày nào đó, Pẩu lại lên cơn, và sẽ có một đứa trẻ khác là nạn nhân.
Vậy là, Hà Văn Pẩu được đưa trở lại Bệnh viện Tâm thần Trung ương I sau 2 ngày về quê. Ở quê, anh ta cũng không được về nhà người thân (nhà Pẩu thì đập đi rồi nên không còn chỗ nào cho anh ta về). “Mẹ em định xây nhà cho em nhưng chưa kịp xây thì mẹ em chết rồi” - kể chuyện này, mắt Pẩu ngân ngấn nước. “Em thương mẹ lắm, không còn nước mắt để khóc. Về quê mà không kịp thắp hương cho mẹ. Em nói với em Xôi (đọc đúng phải là Xuôi), lần sau anh về, em đưa anh ra mộ thắp hương cho mẹ”...
Cứ nghe những lời lẽ này thì có thể Pẩu đã thành người... bình thường mất rồi, nhưng khi hỏi về tội lỗi mà anh ta đã gây ra, Pẩu thành thật: “Sau này về, em sẽ lấy vợ, đẻ con rồi vứt vào nhà nó (tức nhà bố mẹ cháu D)”. Theo Pẩu thì đó là cách để anh ta chuộc tội. “Trên nhà anh có phong tục ấy à, hay là tự anh nghĩ ra?” - tôi hỏi. “Có đấy. Có phong tục ấy mà” - Pẩu đáp và giương đôi mắt dại nguệch nhìn tôi.
Câu chuyện của người tâm thần, dù đã được “cấp giấy” trở về xã hội, được trở lại làm người bình thường, vẫn có vẻ gì đó... không bình thường. Pẩu thường lan man sang chuyện khác, và trong câu chuyện, Pẩu có ý trách “anh Đoàn” và “em Xôi” đã mắng anh ta, không cho anh ta về nhà. Thậm chí, “em Xôi có xe máy mà chẳng bao giờ cho em đi”, còn “nhà anh Đoàn xây to lắm, đẹp lắm...”.
Em muốn lấy vợ, sinh con
- Anh Pẩu có nhớ chuyện cũ không?
- Có, nhớ vợ, vì em yêu vợ mà.
- Hai người yêu nhau mấy năm thì cưới?
- 2-3 năm đấy.
- Vậy hai người ở với nhau bao lâu thì chị ấy bỏ đi?
- 4-5 tháng thôi. Khi cưới tốn nhiều tiền lắm, tốn tiền triệu đấy, tốn hết mấy triệu đấy.
- Anh lấy tiền ở đâu để cưới vợ?
- Mẹ em cho, mẹ em là giáo viên mà. Dạy 4-5 trường đấy.
- Vì sao mà vợ anh lại bỏ đi?
- Vì em yếu mà.
- Vợ bỏ đi, anh Pẩu có buồn không?
- Buồn chứ, cưới vợ mất nhiều tiền mà. Buồn nên một lần nhảy xuống suối, một lần nhảy xuống sông Kỳ Cùng.
- Lúc đấy nghĩ gì mà lại quẩn thế? Mình tự tử thì vợ mình có về với mình đâu.
- Em buồn chán nên nhảy xuống sông Kỳ Cùng, em biết bơi nên lại lên bờ, không biết bơi thì chết rồi.
- Bây giờ mà vợ quay về, anh có vui không?
- Vui chứ. Nhưng vợ lấy chồng, có hai con rồi.
- Trước đây anh làm gì để sống?
- Cũng làm ruộng, làm vườn, làm nương thôi.
- Anh có sợ âm thanh không? Ví dụ như tiếng chó sủa?
- Em thích tiếng chó sủa lắm.
- Anh Pẩu có hay uống rượu không?
- Có, em uống từ bé.
- Nếu để uống thoải mái thì mỗi ngày anh uống hết mấy chai?
- Một chai. Không biết được, có nhiều uống nhiều.
Hà Văn Pẩu đang được bác sĩ khám bệnh
- Vì nguyên nhân gì mà anh Pẩu lại làm hại bé D?
- Vì em bị yếu...
- Bây giờ anh mong muốn điều gì?
- Em mong muốn bác sĩ cho em về nhà làm ăn thôi, còn ở đây đông người khó chịu lắm.
- Có muốn lấy vợ không?
- Có muốn. Muốn lắm.
- Lấy vợ thì hai người làm gì để sinh sống?
- Hai người làm ruộng, làm vườn trồng cây hoa quả thôi.
- Ở quê có nhiều đất không?
- Nhiều đất lắm, chỉ sợ không có sức khỏe làm thôi.
- Về nhà thì anh có ngại gia đình cháu D không?
- Ngại chứ.
- Nhà anh có gần nhà cháu D không?
- Gần lắm, chỉ cách khoảng nửa cây số thôi. Nhà nó làng dưới mình làng trên.
- Nếu anh gặp bố mẹ cháu D, anh có xin lỗi không?
- Xin lỗi chứ. Trước mình làm sai với nó, sau này lấy vợ sinh con sẽ trả cho nó một đứa.
- Anh tự nghĩ ra thế hay là quê anh có phong tục như thế?
- Có phong tục như thế mà. Mình lấy của nó đứa con thì phải trả cho nó thôi.
- Việc làm hại bé D, anh thấy có lỗi không?
- Lỗi to lắm. Trước đây em lên cơn điên thì em làm thế, em không nhớ gì cả. Công an vào bắt luôn, chưa kịp...
- Đêm qua anh ngủ được không?
- Đêm qua không ngủ được, bác sĩ xem thế nào cho thuốc để ngủ được chứ không thế này thì chết mất.
- Thế ăn thì thấy ngon miệng không?
- Ngon chứ. Không ăn được thì chết.
- Ở đây anh quý ai nhất?
- Ở đây quý bạn bè cùng buồng, thân với anh Đông nhất, trước cũng nằm khoa 6.
- Còn quý bác sĩ nào nhất?
- Nhiều lắm, bác sĩ Tài, Tiến...
- Anh Pẩu ơi, bây giờ gia đình anh lên đón có về không?
- Có, em thích về nhà lắm, về nhà kiếm việc làm, có tiền mua ăn uống thoải mái.
- Anh có muốn nói gì với gia đình mình? Với anh Đoàn và em Xôi ý?
- Anh Đoàn hôm trước chửi em.
- Biết rồi, nhưng bây giờ có muốn nói gì với anh Đoàn không?
- A lô, anh Đoàn ơi, em muốn về nhà, anh lên đưa em về đi. Cả em Xôi nữa, anh muốn về nhà, em lên đón anh về đi.
Pẩu ngọng ngịu phát âm tiếng phổ thông, anh ta chỉ học hết lớp 4, “vì mải chơi nên học không vào”. Cầm bút, Pẩu run run viết tên mình vào cuốn sổ của tôi, loằng ngoằng như giun. Và Pẩu chậm rãi đi về buồng. Nhìn theo cái vẻ run lẩy bẩy như người cớm nắng của anh ta, chợt thấy xót xa. Không có gì hết, hành trang cho ngày mai dài dằng dặc nhưng tối như hũ nút của Pẩu chỉ là một chứng bệnh tâm thần. Thế nhưng, con người khốn nạn ấy vẫn mơ về một mái nhà, có vợ, có con, hằng ngày cuốc cày chăm bẵm vườn tược... Giá cả đời này, Pẩu cứ điên điên dại dại chứ đừng một phút giây tỉnh táo, để mà biết rằng, ngay cả gia đình cũng rất sợ sự quay về của anh ta...
Bác sĩ Dương Văn Lương, Phó giám đốc Viện giám định pháp y tâm thần TW: Bệnh nhân Hà Văn Pẩu cần được gia đình quan tâm, chính quyền địa phương hỗ trợ. Xã hội không nên xa lánh những người bệnh tâm thần như Pẩu.
Tiến sĩ - bác sĩ cao cấp Tô Thanh Phương - Trưởng khoa 4, Bệnh viện Tâm thần Trung ương I cho biết: trường hợp như Hà Văn Pẩu nếu đưa về nhà thì chỉ cần tiêm thuốc phòng 1 tháng 1 lần, kết hợp uống thuốc trầm cảm thì sẽ không có gì phải lo ngại. Bác sĩ Phương cũng cho biết, Pẩu có tư duy khá logic nhưng phải được sự quan tâm, chăm sóc của gia đình, chính quyền địa phương thì anh ta sẽ hoàn toàn bình thường.
