- Chuỗi chương trình Tết Đoan ngọ và Ngày Quốc tế thiếu nhi tại Hoàng thành Thăng Long
- Rộn ràng ăn Tết Đoan Ngọ
- Tái hiện Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa
Trong văn hóa Việt Nam, "Đoan" nghĩa là mở đầu, "Ngọ" là giờ giữa trưa, ngày này thường gắn với thời điểm dương khí mạnh nhất trong năm. Đây được xem là thời khắc con người tin rằng cần “diệt sâu bọ”, không chỉ là sâu bệnh ngoài ruộng đồng, mà còn là những "sâu bệnh" trong cơ thể, trong tâm hồn, xua đuổi tà khí và bệnh tật. Một ngày mà con người chủ động thanh lọc, ăn các món có tính nhiệt để cân bằng âm dương, chuẩn bị tinh thần và thể chất cho những ngày hè khắc nghiệt sắp tới.
 |
Mâm cỗ Tết Đoan Ngọ với những món truyền thống |
 |
Trong ngày Tết Đoan Ngọ, các gia đình thường ăn rượu nếp, rượu nếp cẩm vào sáng sớm để "diệt sâu bọ" trong cơ thể. Các loại trái cây như mận, vải, xoài, chôm chôm được dùng để cúng và ăn, tượng trưng cho sự sung túc. Bánh gio (bánh tro) truyền thống, làm từ gạo nếp ngâm nước tro, mang ý nghĩa thanh mát, giải nhiệt.
 |
 |
Học giả Toan Ánh, trong cuốn Tín ngưỡng Việt Nam (bộ Nếp cũ), đã cho hay có lễ tiết thì có cúng bái, do vậy cũng như các Tết khác, ta ăn Tết Đoan Ngọ bằng sự cúng lễ. Theo đó người ta cúng lễ để đánh dấu một thời tiết mới, mừng sự trong sáng, quang đãng. Mặt khác, giữa tiết hạ oi bức, người ta cúng bái để cầu bình yên và tránh được mọi bệnh thời khí.
 |
Workshop “Tết Đoan Ngọ: Phong tục và triết lý của người Việt” |
 |
| Nhà báo Vĩnh Quyên và chị Hạnh Phạm chia sẻ tại Workshop “Tết Đoan Ngọ: Phong tục và triết lý của người Việt” |
Ngoài việc cúng lễ trong ngày Tết Đoan Ngọ, người Việt có nhiều tục lệ (biện pháp đề phòng hoặc ngăn ngừa bệnh tật do thời tiết nóng bức của mùa hè gây nên) như: giết sâu bọ (tiêu diệt mầm mống gây bệnh); nhuộm móng chân móng tay (trừ tà ma); đeo bùa tai, bùa túi (trừ ma quỷ và rắn rết); tắm lá nước mùi (xua tà khí, tránh gió máy, cảm mạo); hái thuốc vào giờ Ngọ (thời điểm lá thuốc hấp thu khí nóng nhất trong năm tạo nên dược tính chữa được một số bệnh như nhức đầu, đau xương, xổ mũi, choáng váng); treo ngải cứu trước cửa (để trừ tà, tránh sự đau ốm)…
Bên cạnh các tục lệ liên quan đến việc phòng hoặc ngăn ngừa bệnh tật do thời khí gây nên, ngày Tết mùng 5 tháng 5 còn có tục đi sêu.
 |
| Workshop “Tết Đoan Ngọ: Phong tục và triết lý của người Việt” thu hút đông đảo khách mời tham dự |
Về tục đi sêu, học giả Toan Ánh cho biết, những chàng trai đã dạm vợ hoặc hỏi vợ nhưng chưa cưới có bổn phận phải sêu tết trong những dịp lễ tiết. Ngoài tết Nguyên đán, một năm có hai lần đi sêu vào dịp cơm mới tháng 5 và tháng 10, vào dịp vụ gặt xong có lúa mới của hai vụ chiêm và mùa. Tục sêu giúp con rể và nhà vợ duy trì mối quan hệ thân thiết, đồng thời thể hiện sự hòa hợp giữa hai bên gia đình.Lễ sêu trong dịp này tết Đoan Ngọ bao giờ cũng gồm có đậu xanh mới hái vào tháng tư, gạo nếp của vụ chiêm, đôi vịt, dưa hấu, đường…
 |
| Món Liên áp được các đầu bếp Quán ăn Ngon thực hiện |
Đặc biệt, ở một số vùng, thịt vịt được ăn trong ngày này vì quan niệm vịt có tính hàn, giúp cân bằng cơ thể trong thời tiết nóng. Tục ăn thịt vịt trong dịp Tết Đoan Ngọ phổ biến ở miền Trung và miền Nam, mang ý nghĩa văn hóa và y học dân gian độc đáo. Món "Liên áp" được tác giả Nguyễn Tố nhắc tới trong cuốn "Tản Đà thực phẩm" xuất bản năm 1943. Cuốn sách đề cập tới 130 món ngon của thi sĩ Tản Đà, ông vốn là người nổi tiếng sành ăn và thưởng thức ẩm thực. Theo từ điển Hán Việt, hoa sen là ''liên'' đồng âm liên liên ý chỉ hanh thông, suôn sẻ. Vịt là ''áp'' có bộ giáp với nghĩa đậu học vị cao. Món liên áp cũng là ước mong con cháu học hành thành tài.
Theo nhà báo Vĩnh Quyên liên áp – vịt hấp nụ sen Bách Diệp được ví như mỹ vị Tây Hồ, món vịt hấp được nâng tầm, chế biến theo ghi chép từ công thức của thi sĩ Tản Đà. Sự tinh tế của món ăn là lựa chọn những nụ sen bách diệp Đầm Trị Tây Hồ lừng danh.Món Liên áp có nguyên liệu đơn giản gồm vịt và hoa sen non được tẩm ướp nhẹ nhàng để giữ vị mộc rồi hấp cách thủy. Hương thơm thoang thoảng tinh khiết của hoa sen quyện với vị ngọt mát từ thịt vịt tạo thành dư vị khó quên.
 |
“Ẩm thực không chỉ để thưởng thức mà còn là để kể, để thương và để nhớ. Hơn bất cứ điều gì, chúng tôi muốn mang đến những câu chuyện về từng món ăn, để giúp thực khách hiểu hơn về văn hóa Việt, phong tục Việt. Tôi tin khi thưởng thức những món ngon, lại hiểu thêm những câu chuyện văn hóa thú vị, thực khách sẽ thấy ý nghĩa, ngon miệng hơn, vì đã có những trải nghiệm ẩm thực trọn vẹn” – chị Hạnh Phạm, chủ nhân của hệ thống Quán ăn Ngon bày tỏ.
Chị Hạnh Phạm cũng cho hay thêm, mong muốn của chị là thực hiện một chuỗi workshop đều đặn mỗi tháng giới thiệu văn hóa và ẩm thực Việt tới đông đảo mọi người, không phải chỉ tết Đoan Ngọ mà còn là tết Trung thu, tết Nguyên đán…, ở nhiều địa điểm khác nhau.
 |
“Chúng tôi chọn tết Đoan Ngọ để mở màn, vì đây cũng là thời điểm của một khởi đầu. Ẩm thực là một phần không thể tách rời của văn hóa. Đó không chỉ là câu chuyện ăn uống, mà còn là biểu tượng của bản sắc, lịch sử, tín ngưỡng, và triết lý sống của một dân tộc. Tôi ví dụ, rượu nếp trong tết Đoan Ngọ không chỉ là món ăn sáng, mà nó còn được tin là giúp "diệt sâu bọ" trong cơ thể, mang ý nghĩa thanh tẩy và cầu sức khỏe. Khi hiểu được điều này, thực khách sẽ cảm nhận được sự đặc biệt của món ăn, từ hương vị đến ý nghĩa văn hóa của nó” –Hạnh Phạm.
 |
Cũng theo chị Hạnh Phạm, chính các bạn trẻ chị tiếp xúc đã thôi thúc chị thực hiện chuỗi workshop giới thiệu văn hóa ẩm thực này. Nhiều người trẻ, đặc biệt ở các thành phố lớn, đang quen thuộc với fast food, đồ ăn Nhật, Hàn, hoặc các món Âu. Ngoài ra áp lực công việc khiến không ít người trẻ ít tìm hiểu món ăn truyền thống mà chú ý hơn đến hương vị hoặc tính tiện lợi của món ăn.
“Tôi tin những câu chuyện văn hóa ẩm thực không chỉ giúp người trẻ hiểu sâu hơn về cội nguồn mà còn làm món ăn trở nên ngon hơn, ý nghĩa hơn nhờ sự kết nối với văn hóa và cảm xúc” – chị Hạnh nói.
