- Hàng giả bán tràn lan trên mạng xã hội, nhà phân phối Marshall chính hãng chỉ 5 cách nhận biết hàng thật
- Quản lý thị trường hướng dẫn phân biệt hàng thật, hàng giả trên mạng xã hội
Bất chấp vì tiền
Ông Lê Quang Tự Do - Cục trưởng Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ VHTT&DL) chia sẻ, cách đây 2 năm cơ quan này từng gặp khó khăn trong việc xử phạt một người nổi tiếng trên mạng xã hội, còn được gọi là “chiến thần livestream”. Chuyện là người này lên mạng xã hội chia sẻ nhận xét về dầu gội đầu của một thương hiệu lớn, nói rằng gội dầu này vào là bị rụng tóc. Sau đó, không biết có phải vì lý do này hay không, nhưng nguyên một lô sản phẩm hàng chục nghìn chai dầu gội của thương hiệu nọ đã không bán được.
 |
Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử cho rằng một số KOL, KOC vẫn cảm thấy mức phạt 70-80 triệu đồng là vô cùng nhẹ nhàng |
Đến khi nhà sản xuất gửi đơn khiếu nại lên cơ quan chức năng và Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử gọi người này lên làm việc thì họ nói: “Tôi chỉ sử dụng sản phẩm và bị rụng tóc thật. Là người tiêu dùng, tôi không có nghĩa vụ chịu trách nhiệm về nội dung này là đúng hay sai”. Tuy nhiên bằng các biện pháp nghiệp vụ, Cục đã chứng minh “chiến thần livestream” này cũng “review” cho sản phẩm dầu gội của một nhãn hàng khác, nói rằng gội vào rất suôn mượt. Kết quả là phải rất khó khăn mới xử lý được trường hợp này.
Hay như trường hợp “streamer” (người thực hiện phát trực tiếp trên nền tảng số) có nghệ danh ViruSs (tên thật Đặng Tiến Hoàng, sinh năm 1988) thực hiện các buổi “livestream” gây xôn xao cộng đồng mạng vào cuối tháng 3 vừa qua để đối chất về mối quan hệ tình cảm với nhiều cô gái. Điều kỳ lạ là các phiên “livestream” nhố nhăng xoay quanh những tranh cãi về tình cảm đời tư này lại thu hút số lượng lượt người “hóng” chuyện nhiều không tưởng, có phiên lên tới hơn 4 triệu người xem, bất chấp việc vấp phải sự phản ứng gay gắt từ truyền thông và dư luận. Chỉ đến khi Bộ VHTT&DL chỉ đạo các cơ quan chức năng tìm hiểu và xử lý, Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử vào cuộc, nam “streamer” này mới chịu dừng lại.
Tuy nhiên, như ông Lê Quang Tự Do cho biết, thời điểm nắm được sự việc, ông đã nhờ qua một kênh gọi điện cho ViruSs để yêu cầu dừng việc “livetream” này lại. Khi nhận thông tin, ViruSs cũng đồng ý ngay, nhưng xin thêm…5 - 10 phút để “bán suất vào comment” (bình luận). Đại diện Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử nói, thông qua nền tảng số, một kênh mạng xã hội đang hợp tác với người dùng thực hiện việc “bán suất vào comment” trong các phiên “livestream” và lợi nhuận có thể thu về từ việc này lên tới cả tỷ đồng.
 |
Quảng cáo loại kẹo rau củ Kera được xác định là hàng giả |
Hay như vụ việc Hoa hậu Thùy Tiên cùng “Youtuber” Quang Linh và “Tiktoker” Hằng Du Mục (tên thật Nguyễn Thị Thái Hằng) được cơ quan điều tra xác định có hợp tác góp vốn làm ăn chung để sản xuất và quảng bá một loại kẹo rau củ “có thể thay thế rau xanh”, tốt cho cả trẻ nhỏ lẫn phụ nữ mang thai. Không những vậy, loại kẹo này còn được thổi phồng công dụng là “một viên kẹo tương đương một đĩa rau”…
Rút cuộc, kết quả giám định cho thấy sản phẩm này không đạt hàm lượng chất xơ như công bố, thậm chí có chứa tới 35% hoạt chất sorbitol, nhưng không ghi rõ trên nhãn. Đây là chất tạo ngọt được dùng trong y học như một loại thuốc gây nhuận tràng và khác hoàn toàn chất xơ. Với người bị táo bón, bác sĩ thường kê sorbitol để thúc đẩy sự lưu thông tốt hơn, giúp nhuận tràng, song có chống chỉ định cụ thể cho một số trường hợp và không được lạm dụng. Hành vi của nhóm đối tượng nêu trên và những người có liên quan đã bị Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) khởi tố vì sản xuất hàng giả và lừa dối khách hàng. Tại cơ quan điều tra, cả 3 bị can đều đã thừa nhận hành vi của mình, đồng thời cho rằng do chưa tìm hiểu rõ về thành phần của thực phẩm chức năng trước khi quảng bá sản phẩm dẫn đến việc truyền tải thông tin sai lệch khi “livestream” bán hàng.
 |
Nhiều nghệ sĩ, người nổi tiếng, KOL, KOC… có thu nhập “khủng” từ quảng cáo trên nền tảng số |
“Cần triển khai chiến dịch nâng cao nhận thức cho các nhà quảng cáo”
Đó là chia sẻ của ông Lê Quang Tự Do tại Hội nghị giao ban về quảng cáo trên mạng diễn ra tại Hà Nội. Người đứng đầu Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử cho hay, thời gian qua đơn vị này vẫn tổ chức các cuộc họp, giao ban định kỳ với các đại lý, công ty hoạt động dịch vụ quảng cáo, các nền tảng số về vấn đề quảng cáo trên mạng. Gần đây khi các ồn ào liên quan đến hoạt động này bị xử lý nghiêm khắc, thậm chí áp dụng cả biện pháp xử lý hình sự thì vấn đề trở nên “nóng” hơn và nhận được nhiều sự quan tâm.
Đặc biệt, thời gian qua Chính phủ cũng rất quan tâm đến vấn đề này và liên tiếp có công điện yêu cầu Bộ VHTT&DL tăng cường chấn chỉnh hoạt động kinh doanh hàng giả, lừa dối khách hàng thông qua các hoạt động quảng cáo trên mạng. Thực tế trong 3 tháng qua, các cơ quan chức năng đã xử lý nghiêm nhiều hành vi vi phạm. Cũng theo ông Lê Quang Tự Do, việc hội nghị có mặt nhiều đại diện các thương hiệu lớn, các nền tảng lớn ở Việt Nam như Meta, Tiktok, Google, Zalo… thể hiện tinh thần cầu thị, hợp tác với cơ quan quản lý Nhà nước trên nền tảng số. Điều này được đánh giá là “sự chuyển biến vô cùng lớn so với cách đây 2 năm”.
Mặc dù vậy, phía Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử nhấn mạnh, việc hợp tác, tuân thủ pháp luật của các đại lý quảng cáo lớn thì tốt, còn các công ty và đại lý quảng cáo nhỏ lại chưa tốt. Đấy cũng là vấn đề đặt ra cho Cục trong thời gian tới cần phải giải quyết triệt để và hiệu quả hơn. Trong đó vẫn ưu tiên hướng đến phổ biến, trang bị đầy đủ các kiến thức về pháp luật đến các đơn vị, đại lý, nền tảng sử dụng dịch vụ quảng cáo… để họ tự giác tuân thủ, tránh vi phạm không đáng có dẫn đến bị xử lý.
“Tôi có nói với các nhãn hàng, nếu xây dựng được một môi trường lành mạnh, các KOL (người có ảnh hưởng, thường là chuyên gia trong một lĩnh vực, có khả năng tác động đến quyết định của công chúng - PV) và KOC (người tiêu dùng bình thường nhưng có sức ảnh hưởng trong cộng đồng của mình, thường chia sẻ kinh nghiệm sử dụng sản phẩm/dịch vụ - PV) lành mạnh thì nhãn hàng cũng có lợi. Vì vậy, cần triển khai chiến dịch nâng cao nhận thức cho các nhà quảng cáo, từ việc xử phạt, răn đe, yêu cầu biến thành tự giác, tự nguyện, tất cả cùng nhau chống lại những nội dung vi phạm trên không gian mạng, xây dựng nền tảng mạng lành mạnh và an toàn.
Bên cạnh đó, nếu giữa các KOL, KOC với đại lý, công ty hoạt động quảng cáo không có điều khoản ràng buộc rõ ràng trong hợp đồng mà chỉ trông chờ Cục và các cơ quan chức năng phát hiện và xử phạt thì rất mất thời gian. Vì thế trước tiên hai bên cần có những cam kết chặt chẽ trong hợp đồng trước khi xuất hiện trên nền tảng số để quảng cáo một sản phẩm, dịch vụ nào đó. Điều này cũng để tránh trường hợp đáng tiếc xảy ra khi nghệ sĩ, người nổi tiếng, KOL, KOC không ý thức được việc mình đang quảng cáo lừa dối khách hàng” - ông Lê Quang Tự Do bày tỏ.
Chế tài sẽ chặt chẽ hơn
Từ khi mạng xã hội ra đời và phát triển chóng mặt, việc quảng cáo trên nền tảng số trở thành vấn đề ngày càng nhức nhối. Nhiều nghệ sĩ, người nổi tiếng, KOL, KOC… có thu nhập “khủng” từ việc này là có thật. Họ chỉ đơn giản là đăng tải bài viết, video clip, thông tin, hình ảnh về một sản phẩm, dịch vụ nào đó được nhãn hàng “booking” (đặt hàng) quảng cáo. Thế nên có thể coi đây là một ngành nghề mới mà nhiều người vẫn ví von là “việc nhẹ, lương cao”. Song, điều đáng nói là trách nhiệm đi liền với nó lại chưa bị đặt nặng. Nói cách khác là vẫn thiếu những quy định pháp luật rõ ràng, chế tài xử lý hiệu quả để buộc họ phải chịu trách nhiệm với từng lời nói, phát ngôn vốn được trả tiền để chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội.
Sau 13 năm thực hiện, Luật Quảng cáo cũng thể hiện rõ lỗ hổng cần lấp này. Vì vậy, tại Kỳ họp thứ 9 vừa qua, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1-1-2026. Trong số những điểm mới, đáng chú ý là việc định nghĩa khái niệm nhóm đối tượng quảng cáo trên mạng là “người chuyển tải sản phẩm quảng cáo”.
Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền - Phó Cục trưởng Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử cho biết, lâu nay nhiều người thực hiện quảng cáo trên mạng nhưng lại rất dễ khiến người tiêu dùng hiểu lầm đó là những người sử dụng sản phẩm, dịch vụ. Những quảng cáo thổi phồng quá mức núp dưới bóng dạng bài đánh giá (review) của người sử dụng. Ví dụ như quảng cáo uống một loại sữa có thể cao thêm tới vài cm một cách nhanh chóng, trong khi nội dung quảng cáo đó hoàn toàn không có trong chứng nhận sản phẩm được cấp.
Vụ việc nhiều người nổi tiếng, trong đó có biên tập viên Quang Minh, diễn viên Vân Hugo vướng vào ồn ào quảng cáo sữa Hiup bị cơ quan điều tra xác định sữa giả, là một ví dụ. Sau khi bị xử phạt hành chính, cả Quang Minh và Vân Hugo đều giãi bày trên mạng xã hội, nêu rõ quan điểm, trách nhiệm cá nhân trong vụ việc và khẳng định mình “bị lừa”. Theo đó, Vân Hugo thừa nhận việc bị xử phạt vì quảng cáo sữa gây nhầm lẫn về công dụng và cho rằng mình bị lợi dụng niềm tin. Còn biên tập viên Quang Minh phân trần, việc hợp tác quảng bá sản phẩm sữa nêu trên dựa trên sự tin tưởng vào giấy tờ do doanh nghiệp cung cấp cũng như kịch bản soạn sẵn.
Theo đại diện Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử, “người chuyển tải sản phẩm quảng cáo” cần lưu ý, ngoài việc yêu cầu nhãn hàng cung cấp tài liệu chứng minh sản phẩm thì cũng không được dựa hoàn toàn vào kịch bản mà họ đưa ra, mà phải biết đối chiếu giữa nội dung kịch bản với tính năng, công dụng sản phẩm, xem các tài liệu mà họ công bố có tính năng đó hay không. Nếu không, rất dễ dẫn đến hành vi quảng cáo sai sự thật.
Để giải bài toán về vấn nạn quảng cáo tràn lan, bừa bãi, quảng cáo sai sự thật, lừa dối người tiêu dùng trên các kênh mạng xã hội, nền tảng số, theo đại diện Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử thì có một giải pháp là sẽ hạn chế sự xuất hiện của người nổi tiếng nếu họ có hành vi vi phạm về lĩnh vực này trên cả truyền thông, sân khấu lẫn nền tảng số. Tuy nhiên để có thể thực hiện được sáng kiến này thì Cục cũng chờ đợi sự ủng hộ và hợp tác từ các bên liên quan.
“Đây là sáng kiến, chưa phải quy định pháp luật. Ví dụ với những người nổi tiếng vi phạm, sau khi xử phạt rồi thì các nền tảng nghiên cứu dừng hợp tác trong thời gian nhất định. Nếu họ bị xử phạt hành chính, số tiền phải nộp có thể vô cùng nhẹ nhàng, bởi họ có thể thu lợi gấp nhiều lần số đó nên biện pháp này chưa thấm vào đâu. Tuy nhiên, nếu các nhãn hàng, nền tảng số dừng hợp tác với họ trong thời gian dài thì sẽ có tính răn đe, cảnh tỉnh hơn. Cách làm này Hàn Quốc vẫn thực hiện, họ tẩy chay các nghệ sĩ, người nổi tiếng có hành vi vi phạm…” - ông Lê Quang Tự Do bày tỏ quan điểm. Không chỉ vậy, lãnh đạo Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử cho rằng, thời gian tới cần sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa cơ quan chức năng với các nền tảng số trong việc không bật nút kiếm tiền với các trang, kênh có nội dung vi phạm, chấn chỉnh việc nhiều người lợi dụng, gây mất an ninh trật tự để trục lợi.
“Với những người nổi tiếng vi phạm, sau khi xử phạt rồi thì các nền tảng nghiên cứu dừng hợp tác trong thời gian nhất định. Nếu họ bị xử phạt hành chính, số tiền phải nộp có thể vô cùng nhẹ nhàng, bởi họ có thể thu lợi gấp nhiều lần số đó nên biện pháp này chưa thấm vào đâu. Tuy nhiên nếu các nhãn hàng, nền tảng số dừng hợp tác với họ trong thời gian dài thì sẽ có tính răn đe, cảnh tỉnh hơn. Cách làm này Hàn Quốc vẫn thực hiện, họ tẩy chay các nghệ sĩ, người nổi tiếng có hành vi vi phạm…”.
 |
Ông Lê Quang Tự Do - Cục trưởng Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ VHTT&DL) |
“Dư luận rất bức xúc vì cứ nghĩ rằng họ là người nổi tiếng thì có độ tin cậy cao, họ xác minh rồi mới dám quảng cáo. Nhưng nhiều trường hợp còn lôi cả người thân, người nhà, người quen ra làm bằng chứng để người tiêu dùng tin, nghe theo và mua sản phẩm, không cần đọc các tính năng, công dụng có phù hợp hay không. Điều này phá vỡ niềm tin của công chúng”.
 |
Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền - Phó Cục trưởng Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ VHTT&DL) |
Có gì mới trong Luật Quảng cáo sửa đổi?
Nếu như Luật quảng cáo 2012 không có điều khoản nào xác định rõ vai trò và nghĩa vụ của “người chuyển tải sản phẩm quảng cáo” thì tại Luật Quảng cáo 2025 mới sửa đổi, điều này được quy định rất rõ.
 |
Biên tập viên Quang Minh, diễn viên Vân Hugo vướng vào ồn ào quảng cáo sữa Hiup bị cơ quan điều tra xác định sữa giả |
Cụ thể, theo khoản 8, Điều 2 của Luật này yêu cầu người chuyển tải sản phẩm quảng cáo, người trực tiếp quảng cáo, khuyến nghị, xác nhận sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ trên mạng hoặc trực tiếp quảng cáo bằng hình thức mặc, treo, gắn, dán, vẽ, sử dụng có mục đích sinh lợi hoặc hình thức khác theo quy định của Chính phủ. Nhóm đối tượng này có nghĩa vụ và trách nhiệm sau: Tuân thủ quy định về bảo vệ người tiêu dùng và các quy định về tính năng, chất lượng sản phẩm khi thực hiện quảng cáo; thực hiện nghĩa vụ về thuế đối với doanh thu từ dịch vụ quảng cáo; cung cấp tài liệu liên quan đến nội dung quảng cáo khi cơ quan Nhà nước có thẩm quyền yêu cầu; chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu nội dung quảng cáo không đảm bảo yêu cầu tại Điều 19 Luật này ví dụ như: quảng cáo sai sự thật, gây hiểu nhầm…
Đặc biệt, Luật Quảng cáo sửa đổi 2025 (có hiệu lực từ ngày 1-1-2026) quy định rõ người có ảnh hưởng quảng cáo sai sự thật có thể bị xử lý hình sự theo Điều 11 của Luật. Cụ thể là: Xử phạt hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo tính chất, mức độ vi phạm; bồi thường thiệt hại nếu gây thiệt hại cho người tiêu dùng; chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu nội dung quảng cáo không đảm bảo tính trung thực, rõ ràng, gây hiểu nhầm. Vì vậy, người có ảnh hưởng khi tham gia quảng cáo phải xác minh độ tin cậy của người quảng cáo; kiểm tra tài liệu liên quan đến sản phẩm, dịch vụ được quảng cáo; không được giới thiệu sản phẩm, dịch vụ chưa sử dụng hoặc chưa hiểu rõ; thông báo rõ ràng về việc quảng cáo ngay trước và trong khi thực hiện hoạt động quảng cáo.
Bên cạnh đó, Luật Quảng cáo 2025 cũng có thêm một số điểm mới như: Lần đầu tiên có quy định đối với hoạt động quảng cáo xuyên biên giới tại Việt Nam (không được hợp tác quảng cáo với các tổ chức, cá nhân, nền tảng đã bị cơ quan Nhà nước công khai vi phạm; không đặt quảng cáo vào, cạnh, sau hoặc trước các nội dung vi phạm pháp luật; phải thực hiện nghĩa vụ đăng ký, kê khai và nộp thuế tại Việt Nam; có trách nhiệm phối hợp với cơ quan có thẩm quyền xử lý vi phạm, ngăn chặn và gỡ bỏ nội dung vi phạm khi được yêu cầu….); quảng cáo trên mạng phải đảm bảo nhận diện, kiểm soát và cảnh báo vi phạm (có tính năng cho phép người dùng tắt quảng cáo; biểu tượng thông báo vi phạm; tùy chọn từ chối nội dung không phù hợp…); trách nhiệm của mạng xã hội với quảng cáo do người dùng thực hiện (phải cung cấp tính năng giúp người dùng phân biệt nội dung quảng cáo với các nội dung khác; không được đặt quảng cáo bên cạnh, trước, sau nội dung vi phạm pháp luật; không hợp tác với các tài khoản, trang cộng đồng đã bị công bố vi phạm; phối hợp ngăn chặn, gỡ bỏ quảng cáo vi phạm trong vòng 24h kể từ yêu cầu của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền…); giới hạn thời lượng quảng cáo kèm chương trình chính trên truyền hình (với kênh quảng bá miễn phí thì thời lượng quảng cáo không vượt quá 10% tổng thời lượng phát sóng một ngày; với kênh truyền hình trả tiền thì thời lượng quảng cáo không vượt quá 5% tổng thời lượng phát sóng một ngày…); nội dung không được tính là quảng cáo (2 nhóm gồm: thông tin hỗ trợ bán hàng, không mang tính quảng cáo, nội dung bắt buộc theo quy định của pháp luật, trừ thực phẩm chức năng và sản phẩm ăn uống đặc biệt phải áp dụng quy định về an toàn thực phẩm).
Bích Hậu
