Thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên nhỏ, yên bình, xe cộ không nhiều nhưng quán nhậu san sát trên con phố Bạch Đằng ven sông Đà Rằng. Phải rất vất vả chúng tôi mới tìm thấy một hàng chè ven đường để giải khát. Hỏi thăm đường ra Bãi Môn, giọng nói Phú Yên cực khó nghe nhưng cuối cùng chúng tôi cũng biết phải đi qua cây cầu Hùng Vương nối vào đại lộ Hùng Vương dẫn ra bãi biển Phú Lâm. Con đường từ đây ra hải đăng Đại Lãnh chạy dọc theo ven biển vô cùng đẹp và thú vị, trải dài với cát trắng, nắng vàng, biển xanh, gió lộng.
Con đường dọc biển mặc dù rất đẹp nhưng khi lên đến đỉnh đèo hướng ra Vũng Rô, chúng tôi sững sờ khi một bên là núi đá, một bên là vực sâu sát biển. Những khúc cua được mở rộng cho xe dừng đỗ chụp ảnh. Mỏm đá đẹp nhất chênh vênh nhìn thấy cả ngọn hải đăng Đại Lãnh phía xa xa, phía dưới là một bãi biển hoang sơ. Khi đến chân ngọn hải đăng Đại Lãnh (còn gọi là Mũi Điện), bãi biển hoang sơ có tên Bãi Môn quá hấp dẫn đã cuốn những bước chân khám phá ào xuống tắm biển.
Bãi Môn là một bãi cát nằm giữa hai mỏm núi nhô ra biển giống như một vịnh nhỏ. Bờ cát chỉ dài vài trăm mét, phía sau là núi rồi đến những đồi cát nhỏ mọc đầy dây rau muống biển. Từng con sóng vỗ từ biển khơi cả ngàn năm tạo nên bờ cát hình cánh cung. Chưa thấy bãi biển nào cát mịn và hoang sơ đến thế. Từ khung cảnh chỉ có núi đá, đồi cát, cây cối, bờ biển và đại dương trải xa tận chân trời, cho đến dịch vụ cũng chỉ có một quán lá nhỏ bán nước giải khát và cho khách trọ nấu nhờ mì tôm.
Tác giả bài viết dưới chân ngọn Đại Lãnh
Mải mê tắm biển, hoàng hôn xuống từ lúc nào đã níu chân du khách ở lại một đêm ngay trên bãi biển đẹp này. Mọi thứ được tách biệt hẳn với thế giới bên ngoài, cảm giác như đang ở thủơ hồng hoang. Thứ duy nhất nối với thế giới văn minh là ánh đèn biển trên ngọn hải đăng lập lòe theo vòng quay và ánh đèn của thuyền câu mực phía xa. Thời tiết mát mẻ và người đã khá mệt mỏi sau chặng đường dài, giấc ngủ trên tấm bạt trải ngay bờ cát Bãi Môn hoang sơ đến rất nhanh và sâu. Nhưng cái lạnh của gió biển sẽ đánh thức du khách vào tầm 4 giờ sáng, cũng là lúc phải trở dậy để nhanh chóng leo lên ngọn hải đăng đón ánh bình minh – nơi đầu tiên trên đất liền đón ánh Mặt trời.
Khi bình minh chưa ló rạng, chúng tôi đã rời Bãi Môn leo lên ngọn hải đăng. Tại xã Hòa Tâm, huyện Hưng Hòa, tỉnh Phú Yên, có tấm bia khẳng định cực Đông Tổ quốc là Mũi Điện - Đại Lãnh, nơi đón ánh bình minh đầu tiên trên đất liền có tọa độ địa lý 109o27’06” kinh độ Đông - 12o53’48” vĩ độ Bắc và độ cao 83,5m. Nơi đặt tấm bia này được nhiều người lựa chọn làm nơi đón bình minh nhiều hơn. Sau khi Mặt trời mọc mới leo lên hải đăng Đại Lãnh (cao 26m) để phóng tầm mắt xa tới 27 hải lý.
Cuối thế kỷ XIX, viên tướng người Pháp Varella đã phát hiện và nhận ra vị trí vô cùng quan trọng của Mũi Đại Lãnh trong hải đồ quốc tế. Vị trí của Mũi Đại Lãnh đã được vua Minh Mạng cho thể hiện vào Tuyên đỉnh - 1 trong 9 chiếc đỉnh đồng đặt tại Thế Miếu trong Đại nội Huế từ năm 1836. Năm 1853, dưới triều vua Tự Đức, Đại Lãnh có tên trong từ điển quốc gia do triều đình biên soạn.
Nhận thấy vị trí quan trọng của Mũi Đại Lãnh, năm 1890, người Pháp đã cho xây dựng ở đây ngọn hải đăng Đại Lãnh cao hơn 100m so với mặt biển và tín hiệu phát đi xa 27 hải lý. Ngọn hải đăng Đại Lãnh có hình trụ tròn, đường kính trung bình gần 5m với 108 bậc cầu thang gỗ. Hải đăng Đại Lãnh được người Pháp xây dựng để định hướng cho tàu thuyền ra vào vịnh Vũng Rô. Số phận của ngọn hải đăng này cũng khá ly kỳ khi nó hoạt động được 55 năm thì ngừng. Cho đến năm 1961 tiếp tục hoạt động chưa được bao lâu thì bị bom đánh sập do nằm trong khu vực căn cứ miền Đông, nơi được coi là “Đường Trường Sơn trên biển”.
Tháng 8-1996, ngọn hải đăng đã được sửa chữa, tu bổ và chính thức hoạt động trở lại vào năm 1997. Trước kia, xung quanh Mũi Đại Lãnh cứ đêm đến chỉ có duy nhất ánh sáng của ngọn hải đăng nên dân quanh vùng còn gọi nơi này là Mũi Điện. Cái tên Mũi Điện xuất phát từ đó. Hải Đăng Đại Lãnh - Mũi Điện - Mũi Đôi - cực Đông Tổ quốc đã được chinh phục. Thế nhưng, khi rời đi mới phát hiện: Người ta đã phát hiện ra điểm cực Đông khác - nơi thực sự đón ánh bình minh đầu tiên trên đất liền của Việt Nam ở cách đó vài chục cây số.
(Còn nữa)
