- Thay vì chặn vũ khí Iran, tên lửa triệu USD của Israel lao cắm xuống đất và nổ tung
- Mẫu tên lửa siêu thanh xuyên thủng lưới lửa phòng thủ của Israel
Lằn ranh đỏ mong manh
Chưa bao giờ Trung Đông lại đứng sát bờ vực của một cuộc chiến tranh quy mô lớn như hiện nay khi cuộc xung đột Israel - Iran đến ngày hôm nay (20-6) khép lại tuần chiến sự đầu tiên với những đợt không kích, tấn công trả đũa và cảnh báo quân sự ngày càng gay gắt. Kể từ ngày 13-6, khi Israel thực hiện các đòn đánh đầu tiên vào các cơ sở quân sự của Iran, mức độ tàn khốc của chiến sự đã leo thang đến báo động đỏ. Không chỉ dừng ở tấn công điểm, các cuộc không kích quy mô lớn đã diễn ra, đánh dấu bước chuyển từ xung đột cục bộ sang xung đột quy mô lớn. Theo nguồn tin từ quân đội Israel, hơn 1.100 mục tiêu tại Iran đã bị tấn công trong những ngày qua. Không chỉ nhằm vào mục tiêu quân sự thông thường, các đợt tấn công còn phá hủy một số cơ sở nhạy cảm, bao gồm cả những địa điểm sản xuất linh kiện máy ly tâm phục vụ làm giàu urani, một phần trong chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Iran. Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) xác nhận, nhiều cơ sở tại Tehran và Karaj bị không kích, khiến cộng đồng quốc tế lo ngại nguy cơ lan rộng sang vấn đề hạt nhân.
 |
Cấp bách tìm kiếm một giải pháp ngoại giao cho xung đột Israel-Iran trước khi quá muộn |
Đáp trả lại, Iran ngày 19-6 đã tập kích tên lửa vào nhiều địa điểm ở Israel, bao gồm Tel Aviv, Ramat Gan và đặc biệt là Trung tâm Y tế Soroka, bệnh viện lớn nhất miền Nam Israel, gây thương vong và thiệt hại lớn. Còi báo động vang lên khắp Israel, dân thường phải xuống hầm trú ẩn. Bên cạnh đó, một số quan chức Iran còn lên tiếng kêu gọi kiểm soát eo biển Hormuz, điểm huyết mạch của xuất khẩu dầu mỏ thế giới, khiến thị trường năng lượng toàn cầu rúng động.
Tình hình trở nên căng thẳng hơn khi có thông tin Tổng thống Mỹ Donald Trump đã triệu tập Hội đồng An ninh quốc gia, cân nhắc khả năng tấn công vào các cơ sở hạt nhân Iran. Dù ông Donald Trump khẳng định chưa có quyết định cuối cùng, nhưng việc quân đội Mỹ rút khí tài khỏi Bahrain và Qatar cùng sơ tán nhân viên ngoại giao khỏi Đại sứ quán Mỹ tại Israel là những tín hiệu cho thấy Washington sẵn sàng cho một kịch bản tham chiến nếu Iran không lùi bước.
Những động thái này làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến nhiều bên giữa Israel cùng với đồng minh thân cận Mỹ với Iran và các nhóm vũ trang ở Trung Đông ủng hộ quốc gia Hồi giáo Arab này. Điều này trở thành hiện thực có thể biến toàn bộ Trung Đông thành chiến trường, kéo theo sự can dự của các quốc gia khác trong khu vực như Syria, Liban, Thổ Nhĩ Kỳ, Ả Rập Saudi... và đe dọa trực tiếp đến chuỗi cung ứng dầu khí toàn cầu.
Giữa khói lửa và tiếng còi báo động, các quốc gia trên thế giới đã bắt đầu một cuộc “chạy đua với thời gian” nhằm bảo vệ công dân và nỗ lực ngăn chặn xung đột vượt tầm kiểm soát. Hàng loạt hoạt động sơ tán khẩn cấp được thực hiện với quy mô chưa từng có kể từ thời điểm xảy ra chiến tranh Syria hay khủng hoảng Afghanistan. Trung Quốc đã đưa gần 800 công dân rời khỏi Iran, tổ chức vận chuyển bằng xe buýt qua Turkmenistan, vượt quãng đường hơn 1.000km. Ấn Độ sơ tán sinh viên, trong khi Pakistan mở các cửa khẩu biên giới cho người dân tự trở về nhà. Đức yêu cầu công dân đến Amman (Jordan) để lên máy bay sơ tán, còn Pháp, Anh, Ba Lan, Hy Lạp và nhiều nước EU khác đều khẩn cấp kích hoạt các kế hoạch bảo hộ công dân.
Những hành động khẩn cấp trên không chỉ phản ánh sự lo ngại sâu sắc của các quốc gia về diễn biến xung đột leo thang giữa Israel - Iran, mà còn là chỉ dấu cho thấy sự cấp bách của nhu cầu thiết lập một lối thoát ngoại giao, nhằm ngăn chặn một thảm họa chiến tranh khu vực có thể xảy ra bất kỳ lúc nào.
Cấp bách giải pháp ngoại giao
Trước viễn cảnh chiến tranh toàn diện, ngoại giao không còn là lựa chọn mà là yêu cầu sống còn. Các tổ chức quốc tế và các cường quốc đã đồng loạt lên tiếng, thúc giục các bên kiềm chế và nối lại đàm phán. Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã ra tuyên bố khẩn, kêu gọi “giảm leo thang ngay lập tức và hướng tới một lệnh ngừng bắn”. Người đứng đầu tổ chức hòa bình và an ninh lớn nhất thế giới cảnh báo, việc quốc tế hóa xung đột sẽ kéo theo hậu quả nghiêm trọng không chỉ cho khu vực mà còn với hòa bình thế giới. Tổng thư ký Antonio Guterres một lần nữa khẳng định, chỉ có đàm phán là con đường duy nhất để xử lý các vấn đề an ninh khu vực và chương trình hạt nhân Iran.
Pháp là một trong những quốc gia châu Âu tích cực đi đầu trong nỗ lực ngoại giao hạ nhiệt xung đột Israel - Iran. Tổng thống Macron đã chỉ đạo xây dựng sáng kiến đàm phán, cùng các nước châu Âu thân cận khởi động lộ trình chấm dứt xung đột. Ông chủ Điện Elysee cũng tuyên bố cần chấm dứt các cuộc tấn công nhằm vào mục tiêu phi quân sự, đồng thời kêu gọi Mỹ giữ vai trò chủ đạo trong việc khởi động tiến trình hòa giải.
Nga cũng thể hiện vai trò trung gian quan trọng do có mối quan hệ với cả hai bên tham chiến trực tiếp là Israel và Iran. Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố, Matxcơva sẵn sàng đóng vai trò hòa giải giữa Iran và Israel, nhấn mạnh rằng một thỏa thuận trong đó Iran được phép phát triển hạt nhân dân sự và Israel được bảo đảm an ninh là điều hoàn toàn khả thi. Tổng thống Nga khẳng định, đã chuyển đề xuất tới cả Washington, Tehran và Tel Aviv, thể hiện sự chủ động trong việc giữ vai trò trung gian. Đây có thể là yếu tố chìa khóa nếu các bên đồng thuận về một thỏa hiệp có cơ sở.
Ngoài ra, các quốc gia khu vực như Iraq, Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Qatar cũng tăng cường tiếp xúc ngoại giao, thúc đẩy đối thoại khu vực và kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức. Ngoại trưởng Đức, Anh, Pháp, cũng như các đại diện Liên minh châu Âu (EU) liên tục có các cuộc điện đàm với cả Israel và Iran nhằm tìm kiếm không gian đàm phán và xây dựng lòng tin.
Giữa bối cảnh khói lửa xung đột bao phủ Trung Đông, cũng đã xuất hiện những tín hiệu tích cực. Đáng chú ý nhất là tuyên bố của Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi rằng, Tehran vẫn cam kết theo đuổi con đường ngoại giao, đồng thời khẳng định nước này không theo đuổi sở hữu vũ khí hạt nhân. Trong một động thái được chú ý, Ngoại trưởng Iran cũng hé lộ khả năng Tehran chấp nhận lời mời đối thoại từ Tổng thống Mỹ Donald Trump. Theo truyền thông Mỹ, Iran sẵn sàng tham dự cuộc gặp nhằm thảo luận lệnh ngừng bắn và các biện pháp kiểm soát xung đột.
Về phía Mỹ, dù Tổng thống Donald Trump không giấu lập trường cứng rắn với Iran, nhưng cũng đã phát tín hiệu sẵn sàng đàm phán. Ông đề xuất cử Đặc phái viên về Trung Đông Steve Witkoff hoặc Phó Tổng thống Mỹ JD Vance làm trung gian tiếp xúc với phía Iran. Trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh G7 vừa diễn ra tại Canada, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng nhấn mạnh, vai trò then chốt của Mỹ trong việc thúc đẩy tiến trình hòa bình, đồng thời cảnh báo rằng việc theo đuổi chính sách "thay đổi chế độ" tại Iran sẽ dẫn đến hỗn loạn, điều không ai mong muốn.
Nếu diễn ra, một cuộc gặp cấp cao Mỹ - Iran có thể là bước khởi đầu cho một tiến trình đàm phán đa phương, với sự bảo trợ của các tổ chức quốc tế như Liên hợp quốc, IAEA và sự tham gia của các nước trung gian như Pháp, Nga, Thụy Sĩ. Một lệnh ngừng bắn tạm thời, kèm theo cơ chế giám sát và cam kết đối thoại về chương trình hạt nhân, có thể là điểm khởi đầu cho một giải pháp lâu dài hơn.
Giải pháp ngoại giao lúc này đang trở nên vô cùng cấp bách khi các bên tham chiến vẫn đang tiến dần tới lằn ranh đỏ mong manh - xung đột vượt tầm kiểm soát. Việc Israel và Iran chấp nhận đối thoại, với sự trung gian của các cường quốc và tổ chức quốc tế lớn, có thể giúp tránh xung đột leo thang. Giải pháp ngoại giao không dễ vào lúc này, nhưng là con đường duy nhất để đưa Trung Đông thoát khỏi viễn cảnh xung đột nguy hiểm. Một Trung Đông hòa bình không chỉ là mong muốn của khu vực, mà là yêu cầu cấp thiết cho sự ổn định của thế giới.
