Tăng cường hệ thống kiểm tra, xét nghiệm thuốc để kịp thời cảnh báo người bệnh
(Ảnh minh họa)
Phát hiện ra, thuốc đã tiêu thụ hết
Theo TS. Trương Quốc Cường, Cục trưởng Cục Quản lý Dược - Bộ Y tế, các sản phẩm thuốc khi nhập vào Việt Nam đều được kiểm nghiệm chất lượng, theo dõi các phản ứng phụ và thu hồi nếu phát hiện sản phẩm không đạt những chỉ số như công bố. Nhưng, thực tế có những loại thuốc, nhất là thuốc mới, có khi phải sử dụng trên người bệnh mới phát hiện có vấn đề. Khó khăn nữa là hiện nay với những loại thuốc nhập khẩu, khả năng của hệ thống kiểm nghiệm dược trong nước về cảnh báo độc tố vẫn còn nhiều hạn chế.
Một thực tế nữa cũng đang diễn ra là nếu như thuốc trong nước bị phát hiện kém chất lượng, cơ quan chức năng có thể dễ dàng truy trách nhiệm đến cùng, thì với thuốc nhập khẩu kém chất lượng trước nay hầu như chỉ giải quyết đến khâu… ngừng cấp phép lưu hành là tối đa. PGS.TS Nguyễn Đăng Hòa, Hiệu trưởng Đại học Dược Hà Nội cho biết, việc tuyên truyền, quảng cáo của thuốc nội bị khống chế là 10% doanh thu còn ở thuốc ngoại không bị như vậy. Về mặt giá cả, trong khi các loại thuốc nội được quản lý rất chặt chẽ thì giá thuốc nhập ngoại được quản lý bằng cách đối chiếu, tham khảo giá ship (giá gốc của nước sản xuất), tuy nhiên rất khó để biết được giá ship thực tế của các loại thuốc nhập khẩu là như thế nào… Tất cả những yếu tố đó khiến cho cơ hội của thuốc ngoại, kể cả thuốc nhập khẩu kém chất lượng vào Việt Nam là rất lớn, thuốc nội bị lấn át ngay trên sân nhà.
TS. Trịnh Văn Lẩu, nguyên viện trưởng Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương cho rằng, số loại thuốc kém chất lượng bị yêu cầu thu hồi, bao gồm cả thuốc nội lẫn thuốc nhập khẩu, chỉ là bề nổi, không phản ánh toàn bộ chất lượng của thị trường thuốc trong nước. Lý do số lượng thuốc bị thu hồi có tần suất ngày càng dày đặc hơn chủ yếu là do công tác hậu kiểm được thực hiện thường xuyên hơn. Những năm qua, Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương và hệ thống kiểm nghiệm thuốc trên cả nước đã tăng cường kiểm tra, xét nghiệm thuốc và báo cáo về cơ quan quản lý để ban hành quyết định thu hồi. Tuy nhiên trên thực tế, thời gian từ khi phát hiện thuốc kém chất lượng cho đến khi có thông báo rộng rãi, ra quyết định thu hồi thường kéo dài hàng tháng, trong khoảng thời gian này số thuốc lẽ ra phải thu hồi đã tiêu thụ được một lượng rất lớn, thậm chí có loại đã được tiêu thụ hết sạch. Trong trường hợp này, nếu người bệnh đã trót uống hết số thuốc kém chất lượng trước khi chúng có quyết định buộc thu hồi thì chỉ còn biết… tự chịu.
Hậu quả khôn lường
PGS.TS Nguyễn Đăng Hòa, Hiệu trưởng Đại học Dược Hà Nội - nguyên Giám đốc Trung tâm Quốc gia về thông tin thuốc và theo dõi phản ứng có hại của thuốc cảnh báo, người bệnh luôn đối mặt với những di chứng khó lường khi sử dụng phải thuốc giả, thuốc kém chất lượng. Nếu tác dụng phụ của thuốc thật, thuốc chuẩn nằm trong khoảng 1/10.000 đến 1/100.000 thì nguy cơ độc hại của thuốc giả, thuốc kém chất lượng lại lên đến 1/10, trong đó nguy hiểm nhất là ngộ độc thuốc và dị ứng thuốc.
Thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chỉ ra, trung bình mỗi năm, trên thế giới có khoảng 200.000 người chết do thuốc giả, kém chất lượng. PGS.TS Phạm Duệ, Giám đốc Trung tâm Chống độc - BV Bạch Mai cho biết, Trung tâm Chống độc - BV Bạch Mai đã từng tiếp nhận người bệnh bị ngộ độc với các triệu chứng đau bụng kéo dài, sốt... không rõ nguyên nhân. Chỉ đến khi tiến hành siêu âm ổ bụng, các bác sĩ mới phát hiện trong dạ dày của người bệnh có vô số vỏ thuốc hình con nhộng. Lý do là vì bệnh nhân đã uống phải thuốc giả, thuốc rởm nên những vỏ thuốc không được hòa tan và thứ bột trong mỗi viên thuốc đã gây ra tình trạng ứ đọng trong dạ dày và ngộ độc toàn thân. Không ít bệnh nhân khác cũng bị ngộ độc nặng, thậm chí tử vong vì ngộ độc do sử dụng phải thuốc kém chất lượng nhưng không được phát hiện, xử lý, điều trị kịp thời.
Theo dược sĩ Lê Quốc Thịnh, Trưởng Khoa Dược BV 71 Trung ương, có thể với vài bệnh lý thông thường, nếu trót uống phải thuốc kém chất lượng cũng không bị ảnh hưởng nhiều nhưng với bệnh mãn tính thì sẽ vô cùng nguy hiểm. Chẳng hạn, với một bệnh nhân bị đái tháo đường được chỉ định sử dụng thuốc hạ đường huyết nhưng do lỡ uống phải thuốc kém chất lượng khiến đường huyết chẳng những không xuống mà lại tăng cao hơn, rất dễ tử vong. Bên cạnh đó, khi thuốc không đảm bảo các hoạt chất như đăng ký, kém chất lượng thì còn có thể chứa các chất có tác dụng phụ gây hại sức khỏe như gây dị ứng, nhiễm độc, kháng thuốc… Đấy là chưa kể việc dùng phải thuốc kém chất lượng trong thời gian dài sẽ gây ra tác hại rất khôn lường. Thực tế có nhiều người bệnh mãn tính cứ đinh ninh đã dùng thuốc đúng liều theo chỉ định của bác sĩ mà không biết đã dùng phải thuốc kém chất lượng trong thời gian dài, không những không đáp ứng tác dụng điều trị mà còn khiến cơ thể suy kiệt, bệnh tình nguy kịch hơn...
Hiện nay, ngành dược Việt Nam có 180 doanh nghiệp sản xuất thuốc, trên 300 cơ sở sản xuất đông dược. Thuốc sản xuất hiện đa dạng về chủng loại và số lượng. Thuốc sản xuất trong nước cũng đã được xuất khẩu sang một số quốc gia như Lào, Campuchia, Pakistan, Banglades… Tuy nhiên, theo khảo sát năm 2012 của Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) thì các nhà máy sản xuất thuốc của Việt Nam mới chỉ hoạt động trung bình đạt gần 50% công suất.
(Còn nữa)
