Thấy gì qua việc nhiều bị cáo trong vụ án Thuận An nhận hình phạt nhẹ hơn khung khoản truy tố?

• Các bị cáo nói lời sau cùng trong phiên xét xử sơ thẩm vụ án Tập đoàn Thuận An
• Vụ án Tập đoàn Thuận An là điển hình về vi phạm đấu thầu
• Các luật sư bảo vệ thân chủ trong vụ án Tập đoàn Thuận An

Đại diện Viện KSND TP Hà Nội thực hành quyền công tố tại phiên tòa

Nghiêm trọng cả về hậu quả kinh tế lẫn tính chất tội phạm

Còn nhớ tại phần luận tội đối với Nguyễn Duy Hưng (cựu Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Thuận An) và 28 bị cáo, đại diện Viện Kiểm sát (VKS) khẳng định: “Vụ án Tập đoàn Thuận An là điển hình của vi phạm về đấu thầu”. VKS khi đối đáp trước quan điểm của các luật sư khẳng định, cơ quan truy tố đã nghiên cứu, phân tích kỹ mức độ hành vi của các bị cáo để phân hóa trách nhiệm cụ thể và đưa ra mức án đề nghị phù hợp.

Kiểm sát viên phân tích, trong vụ án này, 27 bị cáo bị truy tố về tội “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng” theo quy định tại khoản 3, Điều 222 BLHS với khung hình phạt từ 10 - 20 năm tù. Thế nhưng chỉ duy nhất bị cáo Nguyễn Duy Hưng bị đề nghị từ 10 - 11 năm tù. Trong khi ấy, các bị cáo còn lại chỉ bị đề nghị từ 18 tháng tù cho hưởng án treo đến 7 năm tù, và có tới 7 bị cáo được đề nghị cho hưởng án treo. Đối với bị cáo Lê Ô Pích (cựu Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang cũ), VKS cũng cho biết, mức đề nghị đối với bị cáo này chỉ là từ 3 - 4 năm tù về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”. Trong khi đó, khung hình phạt mà bị cáo Pích bị truy tố là từ 7 - 15 năm tù. Tương tự, với bị cáo Phạm Thái Hà (cựu Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội), VKS chỉ đề nghị mức án từ 5 - 6 năm tù về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi”, dù khung hình phạt truy tố bị cáo này lên tới 20 năm tù hoặc tù chung thân.

Trở lại nội dung cốt lõi của vụ án, theo truy tố, trong quá trình tham gia đấu thầu, trúng thầu và thi công các gói thầu của dự án tại các tỉnh Bắc Giang (cũ), Tuyên Quang (cũ), Quảng Ninh, Hà Nội và tại Bộ Giao thông - Vận tải (cũ), Nguyễn Duy Hưng đã lợi dụng mối quan hệ thân thiết với một số cá nhân là lãnh đạo cấp cao trong cơ quan Nhà nước (trong đó có Phạm Thái Hà) để nhờ giới thiệu, can thiệp, tác động đến lãnh đạo cấp tỉnh, Bộ Giao thông - Vận tải, tạo điều kiện để Tập đoàn Thuận An tham gia đấu thầu, trúng thầu và thi công hàng loạt dự án trái pháp luật. Hành vi của ông chủ Tập đoàn Thuận An và các đồng phạm giúp sức (nhân viên dưới quyền) đã gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, với việc Nhà nước bị thất thoát hơn 120 tỷ đồng. Và đáp lại việc được tạo điều kiện không chính đáng, Nguyễn Duy Hưng đã chi tiền “cơ chế” theo tỷ lệ phần trăm cho các cá nhân có trách nhiệm trong việc chỉ đạo, thực hiện các gói thầu, dự án liên quan.

Đánh giá nguyên nhân xảy ra vụ án và điều kiện phạm tội, VKS nhìn nhận là còn có sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực đầu tư, xây dựng, đấu thầu. Tiếp đến là một số cán bộ, đảng viên thực hiện nhiệm vụ trong lĩnh vực đầu tư, xây dựng, đấu thầu ở một số địa phương, bộ ngành suy thoái về phẩm chất, đạo đức. Vì động cơ vụ lợi, những người này đã câu kết với doanh nghiệp tạo nên nhóm lợi ích và lợi ích nhóm, dẫn đến bị doanh nghiệp thao túng.

Khoan hồng với những người giữ vai trò thứ yếu

Quá trình xét xử vụ án này, một điều cũng dễ nhận thấy là công cuộc cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết 49, Nghị quyết 27 đã được cả Tòa án và VKS cụ thể hóa một cách sinh động. Đặc biệt là qua quá trình tranh luận, đối đáp với các luật sư tại phiên tòa và cả khi áp dụng những mức hình phạt đối với từng bị cáo cụ thể trong vụ án.

Các bị cáo trong vụ án Tập đoàn Thuận An bị đưa ra xét xử

Cụ thể, tại tòa, đại diện cơ quan tố tụng khẳng định, đề nghị mức án đối với các bị cáo, VKS đã phân hóa vai trò, hành vi, tính chất mức độ của từng bị cáo trong vụ án theo hướng xử lý nghiêm người cầm đầu và giảm nhẹ hình phạt cho các bị cáo đóng vai trò thứ yếu. Mức hình phạt mà VKS đề nghị áp dụng đã có sự cân nhắc kỹ lưỡng và xem xét toàn diện, đồng thời áp dụng tối đa các tình tiết giảm nhẹ của các bị cáo. Ngoài ra, VKS còn đề nghị, Hội đồng xét xử xem xét áp dụng bổ sung tình tiết giảm nhẹ đối với những bị cáo có ý thức tiếp tục tự nguyện bồi thường khắc phục hậu quả của vụ án hoặc có những nội dung mới…

Theo đó, VKS nêu rõ, quan điểm áp dụng hình phạt là dựa trên nguyên tắc nghiêm trị các bị cáo là người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, chỉ đạo, giữ vai trò chính. Đồng thời đảm bảo sự phân hóa trách nhiệm hình sự giữa các bị cáo trong cùng nhóm, căn cứ vào vị trí công tác, vai trò, tính chất, mức độ tham gia, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự và hậu quả thiệt hại. Từ đó VKS kết luận, trong vụ án này, Nguyễn Duy Hưng có vai trò chủ mưu, cầm đầu, gây thiệt hại tài sản Nhà nước hơn 120 tỷ đồng. Hành vi của Hưng là nguyên nhân dẫn đến nhiều cán bộ ở các địa phương nơi có dự án và gói thầu thi công thực hiện sai phạm, bị xử lý hình sự và kỷ luật, làm ảnh hưởng niềm tin nhân dân, gây bức xúc dư luận. Do đó, Hưng phải chịu trách nhiệm hình sự cao nhất trong vụ án. Ngược lại cần áp dụng chính sách khoan hồng đối với những bị cáo thành khẩn khai báo, có vai trò thứ yếu, giúp sức không đáng kể, thực hiện hành vi theo chỉ đạo của cấp trên, đã nộp lại khoản thu lợi bất chính, tích cực khắc phục hậu quả, có nhiều cống hiến, hoàn cảnh khó khăn, sức khỏe yếu, hoặc hành vi gây thiệt hại không lớn so với tổng thể vụ án.

Trong phần tranh luận, luật sư bào chữa cho bị cáo Nguyễn Duy Hưng cho rằng, doanh nghiệp tư nhân này có đóng góp cho xã hội thông qua nhiều công trình quan trọng trải dọc đất nước với chất lượng, tiến độ vượt trội... Do vậy, luật sư đề nghị đại diện VKS cần áp dụng triệt để hơn tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, khuyến khích tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, VKS đã đối đáp lại là Nghị quyết 68 ra đời với chủ trương khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân đảm bảo doanh nghiệp phát triển lành mạnh, minh bạch nhưng “ưu tiên phát triển kinh tế không đồng nghĩa dung túng cho các hành vi vi phạm pháp luật”. Theo kiểm sát viên, hành vi của các bị cáo hoàn toàn không đem lại sự phát triển lành mạnh cho nền kinh tế. Trong cả 5 dự án trong vụ án, Tập đoàn Thuận An trúng thầu chủ yếu là do “luồn lách, kết nối”.

Đường lối giải quyết vụ án theo Điều 3 Bộ luật Hình sự mà VKS nêu ở trên sau đó cũng đã được Hội đồng xét xử sơ thẩm Tòa án nhân dân TP Hà Nội nhất quán khi đưa ra phán quyết đối với Nguyễn Duy Hưng cùng 28 bị cáo liên quan.