Sôi động thị trường mua bán thận

ANTĐ - Một lần tình cờ đọc được một tin rao khiến tôi nổi da gà: “Mình SN 1993, do doàn cảnh gia đình khó khăn nên muốn bán một bên thận, mình khỏe mạnh, không rượu bia, thuốc lá, mình nhóm máu O, liên hệ với mình 0967148xxx. Biết là không phải nhưng vì hoàn cảnh đành phải chấp nhận…”. Tò mò, tôi thử tìm cụm từ “cần bán thận” và kết quả làm tôi kinh hoàng. Có hàng nghìn tin rao bán thận khác nhau.

Bán thận lấy tiền trả nợ

Tôi đã nhấc máy gọi thử vào những số điện thoại đăng tin bán thận trên các trang rao vặt. Nhiều số điện thoại không liên lạc được nữa nhưng rất nhiều người nhấc máy, phần lớn ở trong miền Nam. Chủ nhân của tin rao “Do điều kiện kinh tế khó khăn, tôi cần bán thận để vươn tới một tầm cao mới…” có tên là Hải, hiện đang sinh sống tại TP Hồ Chí Minh bắt máy với tâm trạng khá vồ vập, dường như anh đang mong chờ một cuộc gọi từ người mua thận lắm. Hải cho biết mình cũng chưa có điều kiện đi xét nghiệm máu nên không biết mình nhóm máu gì nhưng “em nghe nói bây giờ đã có thể ghép thận không cùng nhóm máu rồi”. Tôi bảo không được, tôi đang cần người nhóm máu O hoặc B, vì người nhà tôi nhóm máu B thì Hải hẹn vài ngày nữa mới đi xét nghiệm máu được vì hiện tại đang rất bận. Hải không nói lý do bán thận, mà chỉ bảo đang rất khó khăn, cần tiền để thay đổi cuộc sống. Khi tôi hỏi giá thì Hải cho biết cũng đã tham khảo trên mạng về giá, và bảo tôi cứ đưa ra giá, nếu được thì sẽ đồng ý. Tôi đề nghị Hải phải có xác nhận của người thân đồng ý hiến thận thì mới được và cứ nghĩ việc có xác nhận của người thân sẽ là một điều khó khăn, nhưng không ngờ Hải đồng ý luôn: “Cái đó thì được, em có xác nhận của người thân. Bao giờ có xét nghiệm máu em sẽ nhắn tin lại cho chị” - Hải hứa.

Sau nhiều cuộc gọi khác, cuối cùng tôi cũng gặp được một thanh niên ngoài Hà Nội có tin rao: “Cần tiền trả nợ nên muốn hiến gan, thận, ai có nhu cầu liên hệ 01682505xxx. Tôi nhóm máu B”. Tôi hẹn gặp thanh niên này vào buổi chiều muộn sau khi anh ta hết giờ làm. Đó là một thanh niên cao, hơi gầy, đen nhẻm. Vì muốn khai thác câu chuyện của người thanh niên này nên tôi hỏi đi hỏi lại anh ta xem đã suy nghĩ kỹ chưa, vì hiến thận sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe sau này. “Em sau này còn phải lấy vợ, sinh con, nếu hiến gan, thận thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đấy! Nếu em thực sự suy nghĩ kỹ thì chị mới nhận”. Thấy tôi có vẻ chân thành, người thanh niên bắt đầu mở lòng trong câu chuyện với tôi. Anh ta tên N, quê Tuyên Quang, sinh năm 1985. N học xong trung cấp thú y nhưng không xin được việc đúng chuyên ngành nên chỉ loanh quanh mấy việc thời vụ.

Năm kia N được anh rể xin được công việc hợp đồng với một ngân hàng, đi thu nợ cho họ, lương và tiền hỗ trợ xăng xe, điện thoại đi các huyện mỗi tháng cũng được tầm 6 triệu, ở quê như thế là khá rồi. Thế nhưng đi làm được hơn 1 năm thì N dính vào bài bạc, thua hơn trăm triệu, không có tiền trả cho ngân hàng nên bị đuổi việc và họ nói nếu không trả sẽ kiện ra tòa. N bỏ nhà lên Hà Nội những mong may mắn tìm được việc trả nợ dần. “Ra Hà Nội em được bạn giới thiệu cho chỗ làm, cũng chỉ đi giao hàng thuê cho người ta, tháng được tầm 4 triệu chưa kể tiền xăng xe, điện thoại mình bỏ ra. Hôm trước gọi điện về, thấy bố mẹ bảo đang cố vay mượn để trả bớt cho ngân hàng không họ kiện thì đi tù. Em chả còn cách nào xoay xở, bố mẹ cũng già rồi. Ngu dại thì đành phải chịu”. N cũng kể mới đầu xuống khó khăn quá thì thằng bạn rủ đi hiến máu, rồi hiến tiểu cầu. “Gọi là hiến nhưng thật ra là bán. Đầu tiên hiến máu, sau thấy bảo hiến tiểu cầu được nhiều tiền hơn thì em hiến tiểu cầu, mỗi lần như thế được bồi dưỡng gần 500.000 đồng, cũng trang trải được chi phí nhưng không thể trả nợ được. Một lần đi hiến, em gặp một anh, nghe em kể thì anh bảo đi hiến thận may ra đủ tiền trả nợ, em cũng tham khảo thấy nhiều người bán thận vẫn sống bình thường, hy vọng mình may mắn như vậy”.

“Cò thận” cũng lên mạng

“Cần tìm người nhiều người hiến thận, không giới hạn số người, địa điểm, sẽ lo toàn bộ chi phí bệnh viện, khám sức khỏe… Hậu tạ riêng hơn 100 triệu đồng. Chúng tôi cũng hỗ trợ những người bị bệnh thận lâu năm, cần được ghép thận, vẫn chưa tìm được người hiến tặng hoặc người phù hợp với nhóm máu của mình, chúng tôi sẽ tìm giúp bạn…”. Đó là nội dung một tin đăng trên mạng. Sau lời mời chào này, chủ nhân của tin đăng này còn đưa ra những hướng dẫn cụ thể cho những người có ý định hiến thận, những cam kết về việc sẽ hậu tạ đủ tiền, tiến hành ở những bệnh viện uy tín và những phân tích về việc hiến thận sẽ không ảnh hưởng gì nhiều đến sức khỏe. “Nếu cần chúng tôi sẽ đưa bạn tới gặp những người đã hiến thận và vẫn đang sống khỏe” - người này viết. Và những hoàn cảnh nên hiến thận được đưa ra: “Bạn thiếu nợ quá nhiều, không có khả năng chi trả, vì uy tín bản thân hoặc bị đe dọa đến tính mạng và sức khỏe; Gia đình lâm cảnh khó khăn, cần phải có một số tiền để vượt qua, nếu không sẽ sụp đổ; Cần một số vốn làm ăn để thoát khỏi cảnh làm công đến suốt đời; Bạn lâm vào đường cùng không còn cách nào khác…”. Tuy nhiên, chúng tôi không liên lạc được với số điện thoại trong tin đăng này này. Có lẽ để đảm bảo bí mật nên những tin đăng sau chủ nhân của lời rao này yêu cầu những người có nhu cầu hiến thận để lại thông tin về chiều cao, cân nặng và số điện thoại liên hệ để liên lạc lại. 

Sau khi để lại số điện thoại, chiều cao, cân nặng của mình dưới một số tin đăng, cuối cùng tôi cũng nhận được điện thoại của một tay “cò”. Khi tôi ngỏ ý muốn hiến thận nhóm máu O, người này nói qua điện thoại: “Bạn phải sắp xếp thời gian chừng 2 tháng, để làm các xét nghiệm và chờ hội đồng bác sĩ xét duyệt và đồng ý nữa. Thế bạn đã có chồng chưa. Chưa có thì phải có chữ ký bắt buộc của cha, mẹ ruột nhé, làm ở Việt Đức thì phải vậy”. Tôi trình bày mình muốn bán mà không cho cha mẹ biết thì có cách nào không, anh ta cho biết: “Thì vào trong Bệnh viện H., nhưng mà bồi dưỡng sẽ không được bằng ngoài này vì còn phải chi phí cho bác sĩ nữa. Hoặc nếu bạn chấp nhận thì sang Trung Quốc, cái này thì chưa làm luôn được, bạn phải chờ lúc nào có người qua bên đó ghép thì mình gọi”.

Bán thận mưu sinh, hậu quả khôn lường

Dù không được pháp luật cho phép, nhưng thời gian gần đây, khi nhu cầu ghép thận trở nên bức thiết, các “cò” thận xuất hiện khắp nơi dụ dỗ những người nghèo bán thận, không ít thanh niên đã “nhắm mắt” bán đi một phần cơ thể mình với mong ước kiếm được một khoản tiền lớn để thay đổi số phận. Việc hiến nội tạng tự nguyện với mục đích nhân đạo có ý nghĩa cao đẹp. Tuy nhiên với kẽ hở của pháp luật, rất nhiều trong số những ca hiến, ghép nội tạng được kết nối thông qua những cuộc ngã giá, mua bán và sự nhắm mắt đánh liều của người bán. GS.TS.BS Trần Ngọc Sinh, cố vấn Khoa Thận - Tiết niệu Bệnh viện Chợ Rẫy, Trưởng bộ môn Tiết niệu họ Trường ĐH Y Dược TP Hồ Chí Minh, Chủ tịh Hội Niệu - Thânận học TP Hồ Chí Minh cho rằng mặc dù đã có Luật Hiến, ghép mô tạng quy định không được mua bán phủ tạng, việc hiến tặng phải vì lý do nhân đạo thuần túy nhưng vẫn còn nhiều kẽ hở nên việc mua bán tạng phủ vẫn diễn ra. “Trong nướ thì người bán chỉ cần làm cam kết trên giấy tờ là hiến tạng nhân đạo và không khiếu nạo gì sau khi hiến thì coi như họ trở nên hợp pháp. Ngoài ra người nướ ngoài thì không bị chi phối bởi luật này, rất nhiều trường hợp mua bán thận đã bay sang nước thứ ba để lấy và ghép thận”.

Thực tế đã có rất nhiều bài học về những trường hợp bán thận dẫn đến sa sút sức khỏe, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống, thậm chí tử vong. Theo các bác sĩ, những trường hợp ghép thận chui ở bên ngoài biên giới thì người cho và người nhận chỉ được thực hiện một số xét nghiệm rất sơ sài, có thể chỉ trong một vài ngày là đã có thể lấy và ghép thận, do đó dẫn đến nhiều hậu quả nguy hiểm. Người cho có thể tử vong khi không tiên lượng hết các bệnh tật liên quan khác.