“Từ đấy, thằng Xuân lấy đầu hè xó cửa làm nhà, lấy sấu ở các phố, cá hồ Hoàn Kiếm làm cơm. Nó đã bán phá xa, bán nhật trình, làm chạy hiệu rạp hát, bán cao đan hoàn tán trên xe lửa, và vài ba nghề tiểu xảo khác nữa. Ánh nắng mặt trời làm cho tóc nó đỏ như tóc Tây.”- nhân vật Xuân tóc đỏ đã được nhà văn Vũ Trọng Phụng miêu tả trong chương mở đầu của tác phẩm “Số đỏ” như thế.
 |
| Chưa đầy nửa phút, Hùng đã trèo tít lên ngọn sấu cao hàng chục mét |
Lấy bối cảnh của tác phẩm văn học này thì đến nay nghề trèo sấu ở Hà Nội đã có đến cả trăm năm. Những gốc sấu cổ thụ trồng từ thời Pháp thuộc vẫn hiện hữu trên hàng loạt các con phố như: Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt, Ngô Quyền, Trần Phú, Phan Đình Phùng…
Cứ mỗi dịp hè, vào tầm cuối tháng 6, đầu tháng 7 dương lịch, những hàng sấu cổ lại trĩu chịt quả xanh. “Đội quân” hái sấu đến hẹn lại lên, bắt đầu tiến hành “thu hoạch”. Trước kia, Công ty Công viên cây xanh Hà Nội có tổ chức đấu thầu để thu hoạch sấu, nhưng rồi khi đời sống khấm khá dần lên, chẳng tổ chức nào mặn mà với chút lợi kinh tế từ những quả sấu xanh. Vì thế, mạnh ai nấy trèo.
Hùng năm nay 20 tuổi, đi cùng một nhóm đồng hương quê huyện Quảng Xương (Thanh Hóa) đi hái sấu ở Hà Nội đã được gần một tháng nay. Đứng dưới gốc sấu cổ thụ trên đường Trần Hưng Đạo- khu vực đối diện trụ sở của Bộ Khoa học và Công nghệ, nó ngước mắt nhìn lên ngọn cây để áng chừng khoảng cách và xác định cành có nhiều quả.
Sau đó, chỉ bằng chân tay trần, Hùng bắt đầu leo lên. Rất thành thạo và không hề sợ hãi, sau chừng nửa phút đã thấy nó khuất người sau tán lá xanh rì, cao hàng chục mét phía trên cao. Cái sào dài có móc sắt ở đầu được thằng bạn đứng dưới chuyển lên, nó đón lấy rồi nhoài người về phía một cành non: “rắc, rắc…rào”, mấy âm thanh nhỏ vang lên, đã thấy một đọt sấu nhỏ được thả xuống. Thằng đứng dưới đón lấy, bứt nhanh được hơn chục quả sấu xanh bỏ vào cái làn nhựa, còn đám cành lá thì vứt bừa ra vỉa hè.
 |
| Không có một phương tiện bảo hộ nào, chỉ bằng tay chân trần, Hùng trèo sấu cả ngày |
Cũng chính vì cái thói làm ăn bừa bãi này mà không ít lần nhóm của Hùng bị phạt. Một ông chủ của hàng bánh ngọt trên phố Phan Đình Phùng từng tóm hết đồ nghề của nhóm, tịch thu mấy chục cân sấu, lại còn bắt quét sạch toàn bộ cả khúc vỉa hè rộng mênh mông. Ấy thế mà “chứng nào tật nấy”, khu vực đông dân thì nhóm trèo sấu còn chịu khó bỏ cành lá vào bao tải mang ra xe rác đổ, chỗ nào vắng người hay gần cơ quan nhà nước thì trò vứt bừa cành lá lại tái diễn.
Thu hoạch quả của một cây sấu chỉ mất chừng 20 phút (phần cũng vì có nhiều nhóm tranh nhau đi hái, quả sấu không lớn kịp), Hùng lại đu người tụt xuống, nhanh không kém lúc leo lên. Tay chân, người ngợm nó loang lổ toàn nhựa cây. Hỏi chuyện, Hùng cười “em chẳng ngã bao giờ, nếu mà ngã thì giờ đã không ngồi đây”.
Nhóm của Hùng là một trong những nhóm đầu tiên chuyên đi hái sấu xanh trên địa bàn thành phố Hà Nội. Khi trước còn ít người hái, có ngày hái được đến cả tạ sấu xanh. Giờ trung bình cả nhóm hái được 30-40kg/ngày. Hái xong thì mang ngay ra ngã tư bày bán cho người qua đường với giá 25.000đ/kg- giá này cao hơn giá sấu xanh bán trong các chợ đến 7-8.000đ/kg- nhưng vẫn rất đông người mua vì họ biết đây là sấu tự nhiên, khác với loại sấu rừng và sấu trồng nhân tạo được phun nhiều chất kích thích tăng trưởng cho quả to nhưng độ chua kém.
Tỉ tê hỏi thêm, Hùng còn kể khối chuyện hay khi đi trèo sấu. Như chuyện “Tây” chụp ảnh cho tiền: số là hôm đó nhóm Hùng trèo cây sấu gần khách sạn Sofitel Metropole trên đường Ngô Quyền. Đang lửng lơ trên ngọn, ngó xuống dưới gốc cây thấy cả chục “ông Tây” giơ máy ảnh lên chụp nhoay nhoáy. Nó hoảng quá tưởng chuyện gì, bèn tụt xuống thì được một “ông Tây” nhét tờ 200.000đ vào túi rồi chỉ tay ra hiệu, trèo lên tiếp để chụp ảnh. Khoản tiền bo hôm ấy bằng đúng tiền nó trèo sấu cả ngày được cả nhóm chia cho.
Ngồi nói chuyện với chúng tôi một lát, chợt có một cậu trai đánh giầy đi qua, lại sà vào. Hóa ra là người quen của Hùng. Cầm thử hộp đánh giày, Hùng bảo, hết mùa sấu nó cũng ở lại Hà Nội đi đánh giày, chứ về quê chẳng biết làm gì ra tiền.
 |
 |
| Những hàng sấu cổ thụ trên phố Trần Hưng Đạo, Trần Phú, Phan Đình Phùng... |
 |
 |
| Hùng dùng chiếc sào tre dài, đầu có móc sắt để giật đọt sấu non |
|
 |
 |
| Mỗi đọt sấu non có chừng này quả (ảnh trái), hai người khác trong nhóm Hùng ngồi dưới |
|
 |
| Hùng trèo xuống, tay chân lấm lem nhựa cây... |
 |
| Nó bảo sau mùa sấu, sẽ ở lại Hà Nội đi đánh giày vì về quê chẳng làm gì ra tiền |
