Sau hai ngày xét xử, thông qua việc xét hỏi và tranh tụng tính chất đặc biệt nghiêm trọng của vụ án tiếp tục hé mở với những tình tiết mới khi phía gia đình bị hại cho rằng hung thủ trực tiếp gây án chưa sa lưới và một số người chết do bị mắc mưu, thế mạng oan.
Chủ tọa phiên tòa - thẩm phán Đào Văn Tiến tuyên bố lý do mở lại phiên tòa phúc thẩm lần 2: Do bản án xét xử sơ thẩm ngày 26/8/2010, Toà án Nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã tuyên các bị cáo: Nguyễn Tiến Phương, Nguyễn Tiến Chung cùng mức án tử hình; Bùi Hải Bài tù chung thân nên các bị cáo Phương, Chung, Bài đã nộp đơn kháng cáo lên TAND Tối cao.
Sau phiên xét xử phúc thẩm, bị cáo Nguyễn Tiến Chung được giảm án xuống tù chung thân, Nguyễn Tiến Phương 20 năm, Bùi Hải Bài mức án 15 năm tù. Ngày 3/8/2011, Phó Chánh án thường trực TANDTC Đặng Quang Phương ký thay Chánh án Quyết định kháng nghị số 20/2011/QĐKN-HS đối với bản án hình sự phúc thẩm số 21/2011/PTHS của Tòa phúc thẩm TANDTC tại Hà Nội về phần trách nhiệm hình sự đối với Nguyễn Tiến Phương, Nguyễn Tiến Chung và Bùi Hải Bài. Ngày 7/12/2011, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao đã mở phiên tòa giám đốc thẩm, tuyên hủy bản án phúc thẩm để xét xử lại.
Quan điểm của phiên xử phúc thẩm lần này của TANDTC xét xử đúng người, đúng tội. Các bị cáo Nguyễn Tiến Phương (sinh năm 1957, trú tại khu 1, phường Ka Long, TP Móng Cái – Quảng Ninh) và Nguyễn Tiến Chung (sinh năm 1961 trú tại phường Hòa Lạc, Móng Cái) và Bùi Hải Bài (trú tại khu 3, phường Ka Long Móng Cái) đều bị truy tố về tội giết người theo điều 93 BLHS. Anh em bị cáo Phương “Ninh Hột” từ chối luật sư do tòa chỉ định, mời luật sư của gia đình bị cáo yêu cầu bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình là các luật sư thuộc Văn phòng luật sư Hoàng Hưng – Đoàn luật sư Hà Nội.
Thảm án đường biên Lục Chắn
Nguyễn Tiến Phương là giám đốc Công ty (Cty) Quang Phát, một trong những ngành kinh doanh của công ty là xuất khẩu hang đông lạnh sang Trung Quốc qua khu vực bến Lục Chắn, thuộc xã Hải Sơn, TP Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh. Trong các ngày 27 và 28/5/2009, anh Lê Hữu Vinh là phó giám đốc Cty TNHH Hồng Kông gọi điện cho Phương xin đi nhờ qua xã Hải Sơn để xuất khẩu hàng đông lạnh sang Trung Quốc nhưng Phương không đồng ý vì đang làm cầu đường; do đó giữa Phương và Vinh xảy ra mâu thuẫn, thách thức nhau trên điện thoại. Vào khoảng 15h, ngày 30/5/2009, Lê Hữu Vinh cùng các anh Lê Hồng Bàng, Hà Thanh Tùng, Đoàn Quyết Chiến, Lê Văn Điệp, Nguyễn Minh Trí (tức Sỹ) đi 2 xe ô tô vào Trạm biên phòng thuộc xã Hải Sơn để xin xuất hàng qua biên giới tại bến Lục Chắn và đã được trạm Biên phòng chấp thuận. Sau đó, Vinh đã để 3 nhân viên của mình là Điệp, Trí và Chiến ở lại bến Lục Chắn chờ xuống hàng còn Vinh và nhân viên khác đi xe ô tô quay về TP Móng Cái. Khi ở bến Lục Chắn, cả ba người nhìn thấy Nguyễn Tiến Phương đi xe Jeep vào gần bến bốc hàng nên Chiến đã gọi điện cho Đỗ Trọng Anh bảo đến nhà Điệp lấy hai quả mìn và một khẩu súng thể thao cầm lên thôn Lục Chắn. Chiến và Anh cầm mìn và súng đứng cách Điệp, Trí khoảng 100 mét.
Khoảng 13 giờ ngày 30/5/2009, Nguyễn Tiến Phương cùng Bùi Hải Bài và Hà Quốc (người Trung Quốc) đi ô tô đến xã Hải Sơn, Phương được lái xe của công ty báo tin có một số đối tượng lạ mặt đang ngăn cản không cho các xe ô tô của Cty Quang Phát xuất hàng. Phương đã chỉ đạo Hải Bài gọi điện cho người lên giải quyết. Ban đầu Bài gọi điện cho Khổng Thanh Thu, Thu nói bị ốm thì Bài gọi cho Nguyễn Tiến Chung lên giải quyết. Chung đang đi cùng xe với Vũ Ngọc Tuất (thường gọi là Chấn điên, sinh năm 1970, trú tại phường Hòa Mạc, TP Móng Cái). Chung gọi cho Nông Văn Môn yêu cầu đưa thêm người lên khu vực Pò Hèn, Lục Chắn, nhắn Phạm Văn Kiêm (tức Khiêm) lấy ô tô chở lên. Chung mở cốp xe Chấn lấy khẩu súng, trên đường đi gặp Phương và Hải Bài đang ngồi trên xe ô tô đỗ ngược chiều, sau đó gặp Kiêm lái xe ô tô chở các tên Môn, Vũ Huy Đô, Ty Tuấn Luân có mặt. Lúc này, Chung đưa lại súng cho Chấn dắt vào người. Các đối tượng Môn, Đô, Luân cùng với Tuất đi xe vào ngã ba Lục Chắn trước. Nhóm Tuất vừa đi thì Nhâm Đức Thông khi nhận được điện của Chung đã lái xe ô tô lên đón Chung đi Lục Chắn.
Đến nơi, Chung nói chuyện với Trí, nhóm bốn người Tuất, Môn, Đô, Luân vây lại đánh Điệp. Điệp hô “Chiến ơi châm cho anh quả mìn”, Trí chạy đến bị Tuất cầm súng bắn vào đùi. Còn Đoàn Quyết Chiến và Vũ Trọng Anh chạy đến bị bọn Chấn chặn đầu, sợ hãi lên xe máy bỏ chạy, dọc đường đi vứt lại súng và mìn. Sau khi đánh hai anh Điệp và Trí bị thương, nhóm Chung và Chấn bắt hai người lên xe ô tô đưa sang Trung Quốc. Được biết, sau đó Hà Quốc gọi Điện cho Khổng Thanh Thu, Nguyễn Thế Cường đến đón nhóm người Trung Quốc là Miên, Ký, Vũ, Chu Quân, Lão Chảy cầm súng do Phương đưa cho đến ngã ba Lục Chắn giải quyết sự việc Chấn và nhóm người Trung Quốc sau đó đã dùng dao và gạch đã đánh chết anh Trí và Điệp. Chúng dùng bao bố và băng dính quấn xác anh Điệp lại rồi vứt xuống khu vực Thập Vạn Đại Sơn, xác anh Trí vứt xuống sông Ka Long hiện vẫn chưa tìm thấy. Khi giết hai anh xong, Trấn nói “thế là cuối cùng đã trả thù được, trước đây tôi suýt bị bọn nó đánh chết ở Việt Nam. Sau đó, Chung đưa 20 vạn nhân dân tệ (do Phương đưa cho Chung trước đó) cho nhóm người Trung Quốc để thủ tiêu xác hai anh Điệp và Trí.
Sau quá trình điều tra, ngày 4/6/2009, Công an tỉnh Quảng Ninh đã bắt khẩn cấp Nguyễn Tiến Chung về tội bắt giữ người trái pháp luật và bắt tiếp các đối tượng có liên quan gồm Phương, Thông, Bài, Kiêm và Cường...
Đưa tiền để chữa trị vết thương hay thuê giết người?
Tại phiên tòa, Nguyễn Tiến Phương cho rằng hắn đã quản lý nhân viên không tốt gây nên hậu quả nghiêm trọng, như vậy hắn là người có tội. Hắn sẽ chịu mọi trách nhiệm về tội lỗi của hắn gây ra. Nhưng việc đàn em của hắn xuống tay giết anh Điệp và Trí là nằm ngoài khả năng kiểm soát của Phương. Số tiền 20 vạn nhân dân tệ Phương đưa cho Chung là để chữa trị cho Trí và Điệp chứ không phải là để thủ tiêu 2 anh này. Phương cũng thừa nhận việc tạo điều kiện để Chấn đi trốn, sau khi gây án, hiện chưa bắt được hung thủ này
Tranh tụng tại phiên tòa, luật sư Hoàng Văn Hướng (Trưởng Văn phòng luật sư Hoàng Hưng) người bào chữa cho Nguyễn Tiến Phương đã đưa ra quan điểm: Nhóm của người bị hại đã có lỗi trước khi không có hàng xuất tại ngày 30/5/2009, mà đã chuẩn bị mìn, súng lên ngã ba Lục Chắn (nơi xảy ra vụ án) trước để cản trở xe hàng của Cty Quang Phát. Còn những đàn em của Nguyễn Tiến Phương chỉ tổ chức phòng vệ chính đáng, nhưng vượt quá khả năng cho phép chứ không phải là tổ chức giết người. Phương không trực tiếp gây án, bị cáo có một phần lỗi là không cản trở việc xô xát dẫn đến hậu quả chết người. Nếu cho rằng Phương có lỗi trong tội giết người là suy diễn theo hướng bất lợi cho bị cáo và nếu có lỗi thì đây cũng chỉ là gián tiếp. Hiện nay kẻ gây án trực tiếp giết hai nạn nhân là Vũ Ngọc Tuất đã bỏ trốn, nên không thể kết luận là Phương chỉ đạo vụ việc. Trong đó, tài liệu vụ án đã thể hiện giữa Tuất với các bị hại đã có mối thù từ trước, rất có thể nhân cơ hội này Tuất ra tay xử lý hai bị hại để trả thù, chứ không phải do Phương chỉ đạo. Tại ngã ba Lục Chắn, thời điểm chiều ngày 30/5/2009 khi xảy ra vệc hai bên đánh và bắn nhau, hai bị hại bị thương thì việc tội giết người chưa xẩy ra. Chỉ khi Tuất và những người Trung Quốc do Khổng Thanh Thu chỉ đạo đưa hai bị hại sang Trung Quốc thì việc giết người mới xẩy ra.
Đồng thời, bảo vệ cho Phương “Ninh Hột” tại phiên tòa, luật sư Hướng cho rằng: Các tài liệu thể hiện lời khai của các bị cáo và những người liên quan đều khai rằng tối 30/5/2009 tại nhà Phương khi nghe Chung nói chuyện về việc hai người bị nhóm Tuất đánh và bắn, Phương đã mắng chửi Chung như:.. chúng mày rước họa về nhà này rồi”, và: “Chúng mày hãy uống thuốc độc mà tự tử đi”. Việc Phương đưa cho Chung 20 vạn nhân dân tệ và nói: “Đem tiền này đi cứu chữa cho người ta”, điều này thể hiện trong kết luận điều tra và lời khai khách quan của các bị cáo khác. Như vậy, Phương không có chủ ý muốn giết chết hai anh Điệp và Trí. Hơn nữa, bị cáo đã thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, đã khắc phục hậu quả, nên việc cấp tòa sơ thẩm xác định Phương tổ chức giết người tuyên án tử hình với Nguyễn Tiến Phương là không có cơ sở vì vậy đề nghị HĐXX xem xét giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo.
Về phần Nguyễn Tiến Chung, tại phiên tòa khai rằng: Hắn không trực tiếp đánh anh Điệp mà chỉ có bọn đàn em của hắn tham gia. Với số tiền mà Phương đưa trước đó, hắn đưa toàn bộ cho nhóm người Trung Quốc để chữa trị cho Trí và Điệp. Việc thủ tiêu xác của Trí và Điệp thì Chung hoàn toàn không biết. Dõi ánh mắt lên HĐXX, Nguyễn Tiến Chung đề nghị: “Với những lỗi gián tiếp của bị cáo, đã gây ra cái chết của Trí và Điệp, xin HĐXX giảm nhẹ cho bị cho bị cáo và cho bị cáo gửi lời xin lỗi đến gia đình 2 bị hại”.
Luật sư Phương Hữu Tuyến - VPLS Hoàng Hưng (Hà Nội) bào chữa cho Nguyễn Tiến Chung cũng đưa ra quan điểm: Chung không có bất cứ hành động côn đồ nào tại hiện trường. Việc đàn em của Chung đánh hai nạn nhân là do mâu thuẫn cá nhân từ trước chứ không phải là do việc làm ăn của Chung và Phương và cũng không phải do Chung chỉ đạo. Mặt khác Chung có một thân nhân tốt, gia đình có công với cách mạng vì vậy đề nghị HĐXX xem xét.
HĐXX tại phiên tòa cũng xác định bị cáo Bùi Hải Bài phạm tội lần này có tình tiết tăng nặng, bởi trước đó bị cáo Bài đã bị kết án 15 năm tù về tội làm gián điệp, chưa được xóa án tích. Luật sư Hoàng Văn Doãn – VPLS Hoàng Hưng (Hà Nội) bào chữa cho Bùi Hải Bài: Khi xảy ra sự việc hắn chỉ gọi điện thông báo cho Chung là hàng bị chặn chứ không biết là đã xảy ra mâu thuẫn và mọi việc nằm ngoài sự kiểm soát của Bài. Mặt khác, bản thân Bài chỉ là người làm thuê hoàn cảnh gia đình gặp rất nhiều khó khăn bố mẹ già yếu, con còn quá nhỏ, đặc biệt ngay tại phiên toà phúc thẩm lần trước gia đình Bài vay mượn được 20 triệu đồng bồi thường cho bị hại, xong hai gia đình bị hại thấy rõ khó khăn của gia đình Bài đã không nhận, tòa đã tuyên trả lại cho gia đình Bài, nên đề nghị HĐXX xem xét khoan hồng cho bị cáo khi lượng hình.
Được đưa ra ý kiến tại tòa, cả 2 gia đình bị hại đều mở “đại ân” cho rằng: Sự việc xảy ra cũng đã quá lâu rồi, các con tôi giờ cũng đã yên nghỉ, tôi không muốn gia đình Chung và Phương phải chịu đau đớn như gia đình tôi đã từng phải chịu. Có tử hình Phương và Chung hai con của chúng tôi cũng không sống lại được. Hơn nữa họ cũng đã khắc phục hậu quả hỗ trợ 500 triệu nuôi con và 1 tỷ đồng để tìm thi hài Trí. Thay mặt gia đình bị hại, chúng tôi cũng mong quý tòa xem xét “miễn tội chết” cho các bị cáo. Ông Lê Văn Hạt, bố của bị hại Lê Văn Điệp cho rằng: Các bị cáo chỉ là người “mắc mưu” nên gây ra cái chết cho các con tôi, do có kẻ đã sắp đặt đẩy con tôi vào trận chiến, phải thế mạng. Nếu như Điệp mà có vũ khí thì các bị cáo không thể yên lành được. Ông Hạt cũng đề nghị HĐXX làm rõ vai trò của Khổng Thanh Thu trong vụ án này, bởi Thu có quan hệ với Vinh (Cty Hồng Kông) đối thủ trực tiếp của hai anh em Phương và Trung. Đồng thời, các bị hại cũng đề nghị cơ quan chức năng tích cực truy bắt tên Tuất, kẻ trực tiếp ra tay sát hại Trí và Điệp về quy án.
Theo chủ tọa Đào Văn Tiến, trong phiên tòa lần này đã xuất hiện một số tình tiết mới: Các bị cáo đã thành khẩn khai báo, đã khắc phục và đền bù tổn thất cho gia đình bị hại; gia đình bị hại và các tổ chức đoàn thể nơi bị cáo sinh sống (Hội phụ nữ TP Móng Cái; Quỹ vì người nghèo của TP Móng Cái) đã có công văn gửi TANDTC xin giảm nhẹ hình phạt cho các bị cáo nên tòa sẽ tập trung xem xét ở mức độ gây án của các bị cáo. HĐXX TAND Tối cao tại phiên tòa nêu rõ hành vi của các bị cáo đã phạm tội đặc biệt nghiêm trọng nên cần phải có bản án xử phạt nghiêm khắc.
Tại phiên phúc thẩm lần hai, ngày 6/7/2012 HĐXX TAND Tối cao sau khi quay lại phần xét hỏi, đã nhận thấy cần triệu tập thêm nhân chứng để làm sáng tỏ một số tình tiết quan trọng trong vụ án. Đơn cử như việc lái xe Cty Quang Phát đã gọi cho Phương nói gì? Vai trò của Khổng Thanh Thu trong vụ án ra sao, đến nay vẫn không bị xử lý?... Do vậy, HĐXX TAND tối cao đã quyết định tạm dừng phiên tòa để làm tiếp tục làm rõ nội dung vụ án, xử lý đúng người đúng tội.
