Rầm rập bước chân trở về
Sau những đợt mưa xối xả do ảnh hưởng của cơn bão số 10, thời tiết Hà Nội vào sáng sớm đã se lạnh, đúng với sắc thái mùa thu. Cuối tuần, tôi thong thả đạp xe lên cầu Long Biên để cảm nhận từng lời trong bài hát “Tiến về Hà Nội” của nhạc sĩ Văn Cao: “Trùng trùng quân đi như sóng/ Lớp lớp đoàn quân tiến về/ Chúng ta đi nghe vui lúc quân thù đầu hàng, cờ ngày nào tung bay trên phố…/ Năm cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về/ Như đài hoa đón mừng nở năm cánh đào…”. Lẩm nhẩm theo giai điệu hào hùng của bài hát, tôi như sống lại với ký ức của cha ông khi hình dung từng đoàn lính viễn chinh Pháp thất thểu rời Hà Nội qua cây cầu Long Biên lịch sử.
 |
Công nhân sửa chữa cầu Long Biên bị hư hỏng sau bom đạn Mỹ |
Chắc hẳn Paul Doumer - viên Toàn quyền Đông Dương đã phê duyệt phương án xây dựng cầu Long Biên, đem thành tựu công nghệ của nền văn minh phương Tây tới khai thác xứ thuộc địa không ngờ được, sau nửa thế kỷ, chính cây cầu do người Pháp đầu tư xây dựng lại chứng kiến kết cục thảm bại của quân Pháp. Rồi cũng trên cây cầu này, tôi nghe thấy rầm rập bước chân trở về của đoàn quân chiến thắng tiến vào giải phóng Thủ đô từ 5 cửa ô trong cờ hoa vẫy chào của người Hà Nội. Trong đoàn quân oai hùng ấy, có hình ảnh thời trai trẻ của bác tôi với nụ cười rạng rỡ. Ông là chiến sĩ trong Trung đoàn Thủ đô, người đã găm lời thề “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh” vào ngực trái trong trận chiến đấu 60 ngày đêm bảo vệ Thủ đô. Sau trận chiến cảm tử đó, ông biền biệt đi kháng chiến, để lại niềm thương, nỗi nhớ cùng lời thề hẹn với người thiếu nữ Hà thành: “Nhớ đón anh ngày chiến thắng ở đầu cầu Long Biên bên bờ Hà Nội”. Rồi cái ngày đó cũng đến, cây cầu Long Biên mừng vui trước cuộc gặp mặt của đôi lứa yêu nhau và cũng chứng kiến biết bao niềm vui đoàn tụ, có những tiếng cười và cả những giọt nước mắt đầy xúc động. Những anh bộ đội trở về Hà Nội là thế hệ làm nên một Điện Biên “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, buộc thực dân Pháp phải ký Hiệp định Giơ-ne-vơ công nhận nền độc lập, thống nhất của nhân dân ta, kết thúc 9 năm trường kỳ kháng chiến.
Biến đau thương thành hiện thực
Nối tiếp truyền thống hào hùng đó, một thế hệ người Hà Nội viết tiếp bản hùng ca mang tên chiến thắng “Điện Biên phủ trên không” tại mảnh đất Đông Đô - Thăng Long lịch sử. Quân và dân Thủ đô anh hùng đã đập tan chiến dịch ném bom hủy diệt 12 ngày đêm của đế quốc Mỹ, buộc địch phải ký Hiệp định Paris, chấp nhận rút quân Mỹ và đồng minh khỏi miền Nam Việt Nam, tạo thời cơ lớn cho quân và dân ta “đánh cho ngụy nhào”, thực hiện khát vọng thống nhất non sông vào ngày 30-4-1975.
 |
Đầu cầu ra ngoại thành Hà Nội, nơi những người lính Pháp cuối cùng rời khỏi Hà Nội |
Trong những ngày đạn bom ác liệt đó, nhằm cắt đứt tuyến đường huyết mạch nối với Thủ đô, đế quốc Mỹ đem không quân đánh phá cầu Long Biên 14 lần, trong đó, 10 lần vào những năm 1965 đến 1968, làm hỏng 7 nhịp cầu và 4 trụ lớn. Trong 12 ngày đêm năm 1972, máy bay Mỹ ném bom trúng cầu Long Biên 4 lần, phá hỏng 1.500m cầu và 2 trụ lớn bị cắt đứt. Cầu hỏng thì có thể sửa chữa, nhưng sự mất mát về con người thì mãi mãi là những ký ức đau thương. Cầu Long Biên đã chứng kiến những người con Hà Nội hy sinh bên nhịp cầu bị bom Mỹ đánh sập, có người còn bị cuốn theo dòng nước lũ đang chảy xiết... Nhưng cầu Long Biên cũng là nhân chứng ghi lại khí phách anh hùng của quân và dân Thủ đô. “Trắng khăn tang em chẳng khóc đâu/ Hỡi em gái mất cha mất mẹ/ Nước mắt em làm nhòa mặt quân thù/ Em phải bắn trúng đầu giặc Mỹ” - đó là trích đoạn bài thơ “Việt Nam máu và hoa” của Tố Hữu viết ở thời điểm đó.
 |
Tấm biển ghi ngày khởi công và hoàn thành cầu |
Biến đau thương thành hành động, những trận địa pháo cao xạ được đặt xung quanh cây cầu Long Biên. Và trên những điểm cao của cây cầu thép, quân và dân Thủ đô đã trút hỏa lực vào máy bay địch để trả thù cho đồng bào Khâm Thiên, cho hàng vạn đồng bào bị sát hại vì bom đạn Mỹ. Tất cả các lực lượng phòng không nhân dân, từ bộ đội chính quy đến dân quân tự vệ đều nguyện một lời thề, thà chết chứ nhất định phải bảo vệ cây cầu như bảo vệ một phần máu thịt của Hà Nội thân yêu.
Nối ký ức với tương lai
Cầu Long Biên bắc qua sông Hồng đã chứng kiến bao thăng trầm của lịch sử. Giờ đây, cây cầu này là chứng nhân cho những đổi thay, phát triển đi lên của Thủ đô và đất nước. Hà Nội đang đổi thay từng ngày theo hướng văn minh, hiện đại. Một dự án phát triển thành phố mới bên sông Hồng dự kiến sẽ được triển khai, xóa đi những ngôi nhà ổ chuột, những bãi rác ô nhiễm làm xấu bộ mặt đô thị. Trước đó, Nhà nước đã đầu tư xây dựng những cây cầu nối 2 bờ sông để thúc đẩy kinh tế - xã hội vùng Thủ đô với quy mô ngày một hiện đại, to đẹp, nhiều làn xe chạy thênh thang...
 |
Cầu Long Biên hiện nay |
Hướng tới mục tiêu phát triển thủ đô văn hiến - văn minh - hiện đại, Hà Nội đã xác định hàng loạt nhiệm vụ trọng tâm, từ bảo vệ môi trường, cảnh quan, phát triển đô thị và nông thôn, cho tới phát triển kinh tế. Để làm được điều đó, cần tạo nên những nỗ lực vượt bậc mà Hà Nội gọi đó như một “kỳ tích sông Hồng”.
Thời gian trôi đi, cầu Long Biên đã già, không còn phù hợp với nhu cầu hiện tại của xã hội. Một số hạng mục của cầu do thời gian và chiến tranh cũng bị hư hỏng, xuống cấp. Hà Nội đã có những cây cầu bắc qua sông Hồng làm nhiệm vụ thay thế nên cầu Long Biên không còn là cây cầu đường bộ huyết mạch dẫn vào Thủ đô. Song, những người yêu Hà Nội không ai có tâm tưởng coi Long Biên là một cây cầu “bỏ đi”. Thực tế, cầu vẫn đang gánh trên mình một trọng trách, đó là nối tuyến đường sắt quan trọng từ ga Hà Nội tới các tỉnh phía Bắc. Nhưng có một thứ quan trọng và ý nghĩa hơn rất nhiều mà không có cây cầu nào có thể làm thay. Đó là sứ mệnh lịch sử nối ký ức với hiện tại và tương lai mà cây cầu Long Biên đang gánh vác. Cầu Long Biên mãi là một phần văn hóa của người Hà Nội, với vẻ đẹp cổ kính, chứa đựng cả một bầu trời ký ức của người Tràng An, nhất là những người sinh sống ở hai bên bờ.
