Giải quyết những bất cập trên thị trường vàng: Không thể trì hoãn

Tiến sĩ Cấn Văn Lực - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng: Việc cấp bách là tăng cung hợp pháp

Về chênh lệch giá vàng trong nước - quốc tế, yếu tố cấp bách là tăng cung hợp pháp. Điều này gồm giảm chi phí chế tác, chuẩn hóa quy cách vàng miếng, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong nhập khẩu và sản xuất để nguồn cung không còn khan hiếm.

Việc nhập khẩu vàng, Ngân hàng Nhà nước đương nhiên cần tính toán số lượng như thế nào cho hợp lý. Đây là việc cần thiết vì chúng ta không nhập khẩu chính thống thì một phần sẽ qua kênh buôn lậu vàng, phần khác là gom vàng bằng nhiều cách khác nhau. Việc buôn lậu vàng là rất nguy hiểm, vừa trốn thuế, vừa dùng ngoại tệ không chính thức, có thể đẩy tỷ giá lên, phức tạp hơn. Do đó, cần minh bạch hóa thị trường và song song tạo ra các kênh đầu tư hấp dẫn khác để người dân chuyển hướng dòng tiền sang sản xuất - kinh doanh thay vì đầu cơ vàng. Bên cạnh đó, công tác chống buôn lậu vàng phải được đẩy mạnh, đồng thời triển khai đầy đủ Nghị định 232 để tăng cung vàng miếng một cách hợp pháp và minh bạch.

Về sàn giao dịch vàng, hiện nay đã có nền tảng pháp lý từ Nghị quyết 222 của Quốc hội và Kết luận 203 của Bộ Chính trị để nghiên cứu mô hình sàn vàng. Tuy nhiên, cần làm rõ mô hình phù hợp cho Việt Nam: Một sàn vàng độc lập, hay giao dịch thông qua sở giao dịch hàng hóa, hoặc đặt tại trung tâm tài chính quốc tế ở TP.HCM. Cùng với đó là cơ chế niêm yết giá, thuế - phí giao dịch, xuất nhập khẩu và sự phối hợp giữa các bộ ngành. Việc thành lập sàn vàng, Nhà nước phải tính toán kỹ về dung lượng. Dù chúng ta vừa chạy, vừa xếp hàng, vừa làm, vừa thử nghiệm nhưng những phương án căn cơ vẫn phải có.

Trong các phương án được đưa ra, tôi thiên về phương án cho phép vàng như một vật chất, một sản phẩm được giao dịch trên sở giao dịch hàng hóa. Vì chúng ta đã có có quy trình vận hành rõ ràng rồi chỉ việc bổ sung thêm một mặt hàng thôi.

Về vàng tài khoản, chứng chỉ vàng, hiện nay khi chúng ta xây dựng một sàn giao dịch vàng thì chứng chỉ vàng cũng là một điều cần lưu ý cân nhắc. Việc sử dụng chứng chỉ vàng sẽ bớt đi được việc người dân tích cóp tích trữ.

Ông Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu: Huy động nguồn vàng trong dân cần quá trình dài hơi, thận trọng

Hiện Việt Nam đang nắm giữ một lượng vàng rất lớn trong dân, ước tính hàng trăm tấn. Nhưng việc huy động lượng vàng này không thể thực hiện trong ngắn hạn mà cần một quá trình dài hơi, thận trọng và có niềm tin thị trường.

Trên thế giới, giá vàng đang biến động mạnh do các yếu tố kinh tế vĩ mô: Lạm phát cao tại Mỹ, tăng trưởng không ổn định, sự thiếu chắc chắn trong chính sách điều hành khiến vàng luôn là kênh trú ẩn. Việt Nam dù không liên thông hoàn toàn với giá vàng quốc tế vẫn chịu tác động rất mạnh, dẫn đến các biến động bất thường trong nước. Trong gần 1 năm qua, giá vàng thế giới tăng khoảng 56%, trong khi vàng trong nước tăng tới 80%. Không khó hiểu khi người dân chuyển từ bất động sản, chứng khoán hay gửi tiết kiệm sang vàng bởi bất động sản cần vốn lớn, chứng khoán đòi hỏi kiến thức và rủi ro, lãi suất gửi ngân hàng khó cạnh tranh với mức sinh lời của vàng thời gian qua. Vì vậy, chúng ta phải ghi nhận nhu cầu đầu tư vàng của người dân là chính đáng.

Vàng tại Việt Nam không chỉ là tài sản đầu cơ mà còn đóng vai trò tích lũy, bảo hiểm tài chính. Nhiều gia đình không có bảo hiểm xã hội hay bảo hiểm y tế nên vàng trở thành “của để dành”, được sử dụng khi gặp biến cố. Tính thanh khoản cao, dễ mua bán, chia nhỏ, giữ kín khiến vàng trở thành lựa chọn quen thuộc và sâu gắn với tập tính tài chính của người dân Việt Nam. Tuy nhiên, việc trữ vàng vật chất tại nhà là một sự lãng phí lớn đối với nền kinh tế. Ước tính lượng vàng cất giữ trong dân tương đương 8% GDP, nhưng không được đưa vào sản xuất - kinh doanh. Về lâu dài, chúng ta phải hướng tới mô hình chứng khoán hóa vàng, người dân nắm giữ tài sản vàng dưới dạng chứng chỉ có giá trị tương đương vàng vật chất. Nhưng để điều đó xảy ra, điều quan trọng nhất là niềm tin: Người dân phải tin rằng chứng chỉ đó an toàn tuyệt đối và có giá trị thực. Với Nghị định 232 và định hướng xây dựng hệ sinh thái sản phẩm vàng an toàn - minh bạch - cạnh tranh, tôi cho rằng Việt Nam có thể từng bước làm được 3 việc: Bảo đảm phân phối vàng vật chất minh bạch; chống đầu cơ, buôn lậu; từng bước triển khai các sản phẩm vàng đầu tư theo chuẩn mực quốc tế, tiến tới chứng khoán hóa vàng, tạo nguồn lực vàng phục vụ nền kinh tế.

Về câu hỏi quan trọng nhất: Liệu Việt Nam có thể huy động được vàng trong dân vào nền kinh tế không? Câu trả lời của tôi là: Có thể nhưng cần thời gian, không thể vội vã. Nếu chúng ta xây dựng được niềm tin thị trường, giảm độc quyền, mở rộng quyền tham gia của doanh nghiệp và ngân hàng, bảo đảm lưu thông vàng minh bạch, cung cấp các sản phẩm đầu tư vàng an toàn thì dòng vàng trong dân sẽ dần đi vào hệ thống một cách tự nhiên và tự nguyện.

Ông Nguyễn Thế Hùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam: Kiến nghị 3 lộ trình cho sàn giao dịch vàng

Từ góc nhìn của doanh nghiệp và của Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam, chúng tôi thấy rằng việc xây dựng cơ chế quản lý thị trường vàng một cách rõ ràng, minh bạch là vấn đề cấp thiết, không phải chỉ để xử lý sai phạm mà còn nhằm đảm bảo an toàn quốc gia về tiền tệ. Ngân hàng Nhà nước cần sớm thiết lập một trung tâm quản lý và điều phối thống nhất, nơi tập trung dữ liệu, tiêu chuẩn và quy định pháp lý để thị trường vận hành ổn định và có kiểm soát.

Việt Nam đủ điều kiện công nghệ và hạ tầng để xây dựng một mô hình sàn giao dịch vàng hiện đại, miễn là đi theo lộ trình thận trọng. Mục tiêu của sàn không chỉ là giao dịch mà phải đạt 3 giá trị cốt lõi: Hiện đại hóa hoạt động mua bán vàng; phục vụ quản lý Nhà nước bằng dữ liệu minh bạch; tạo nền tảng để phát triển các sản phẩm tài chính liên quan đến vàng trong tương lai. Lợi ích lớn nhất của sàn giao dịch vàng là mọi giao dịch đều được ghi nhận, báo cáo liên tục, cho phép nhà quản lý điều hành thị trường dựa trên dữ liệu thực thay vì suy đoán. Điều này sẽ giảm đáng kể tình trạng đầu cơ, thao túng và bong bóng giá.

Về lộ trình dài hạn, Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam đề xuất: Giai đoạn 1 có thể vận hành sàn giao dịch vàng phục vụ sản xuất và phân phối; giai đoạn 2 là phát triển hệ thống phân phối rộng cho doanh nghiệp có nhu cầu thực; giai đoạn 3 từng bước mở rộng sang các sản phẩm tài chính phái sinh liên quan đến vàng, nhưng chỉ khi hành lang pháp lý và hệ thống dữ liệu đã hoàn thiện. Hiệp hội sẵn sàng kết nối doanh nghiệp - cơ quan quản lý - chuyên gia quốc tế, bởi hiện nay nhiều tổ chức quốc tế đánh giá Việt Nam là 1 trong 10 thị trường vàng tiềm năng nhất thế giới, lượng giao dịch hàng năm rất lớn. Trong tháng 12 tới sẽ có đoàn chuyên gia Singapore sang Việt Nam để trao đổi mô hình quản lý - giao dịch vàng hiện đại, mở cơ hội tham khảo kinh nghiệm quốc tế và tiến tới xây dựng mô hình phù hợp với điều kiện Việt Nam.

Ông Nguyễn Minh Tuấn - CEO AFA Capital: Sàn vàng nên giao dịch vàng vật chất

Cụm từ “sàn vàng” dễ gợi nhớ mô hình CFD (hợp đồng chênh lệch) từng gây thiệt hại cho nhà đầu tư 10 năm trước, khi giao dịch chỉ dựa trên chênh lệch giá mà không có vàng thật. Theo tôi, Việt Nam cần hướng đến sở giao dịch vàng vật chất quốc gia, một mô hình hoàn toàn khác dựa trên giao dịch thật, có tiêu chuẩn quốc gia và cơ chế giao - nhận minh bạch. Điều cốt lõi của mô hình mới là phải trả lời rõ ràng: Ai là người mua - bán? Tiền có được thanh toán thật hay không? Người mua có thể nhận vàng vật chất hay phải ký gửi? Khi bán lại có phải giao vàng thật hay không? Những yêu cầu này nhằm tách biệt mô hình mới với các sàn CFD trước đây.

Việt Nam nên tham khảo mô hình Thượng Hải (Trung Quốc) và Hiệp hội Thị trường Vàng thỏi London (LBMA, Vương quốc Anh ) - nơi có lô chuẩn, trung tâm giao nhận và hệ thống ký gửi chuyên nghiệp. Cùng với việc định hình mô hình giao dịch, thị trường vàng cần được phân tách rõ ràng giữa vàng CFD và vàng vật chất; trong vàng vật chất phải tách vàng nguyên liệu, vàng miếng và vàng trang sức.

Vàng luôn có 2 chức năng là tiền tệ và hàng hóa. Tuy nhiên, Nghị định 24 đã siết chặt quá mức chức năng hàng hóa của vàng miếng, khiến người dân có xu hướng tìm đến các sản phẩm trang sức mang tính tích trữ. Lộ trình phát triển Sở giao dịch vàng vật chất quốc gia phải bắt đầu từ vàng nguyên liệu để giải quyết nguồn cung cho sản xuất. Khi đầu vào ổn định mới có thể mở rộng sang giao dịch vàng miếng - tài sản đầu tư phổ biến với người dân. Việc xác định thành phần tham gia cũng rất quan trọng, bởi như LBMA, nhà đầu tư cá nhân không trực tiếp giao dịch mà chỉ các tổ chức mới cân đối trạng thái qua sàn. Nếu vận hành đúng chuẩn, mô hình mới sẽ giúp thị trường vàng minh bạch và hiệu quả hơn khi làm rõ cơ chế mua - bán, giao dịch vàng thật và cách sử dụng tín dụng trong hoạt động giao dịch.