- Tăng tuổi nghỉ hưu theo lộ trình, năm 2025 người lao động nghỉ hưu thế nào?
- Đã tính toán các yếu tố đặc thù khi điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu
Mất cơ hội cho lao động trẻ?
Tại phiên thảo luận kinh tế - xã hội ở hội trường Quốc hội mới đây, khi đề cập đến cải cách Bảo hiểm xã hội cho người nghỉ hưu, GS.TS Nguyễn Thiện Nhân - Đại biểu Quốc hội TP Hồ Chí Minh cho rằng: Việt Nam đang đối mặt với 2 thách thức lớn, đó là nguy cơ mất cân đối quỹ hưu trí và yêu cầu tốc độ tăng trưởng GDP 10% mỗi năm trong 20 năm tới. Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu lên 65 tuổi nhằm bổ sung thêm hơn 5 triệu lao động mỗi năm là giải pháp chiến lược để bảo đảm nguồn lực lao động và an sinh xã hội lâu dài, tránh tình trạng vỡ quỹ hưu trí. Việc nâng tuổi nghỉ hưu lên 65 tuổi cần được thực hiện từ nay đến năm 2035 để tận dụng nguồn lực quý giá này; đồng thời phải kết hợp với giải pháp nâng mức sinh từ 1,91 lên 2,1 để duy trì quy mô lao động.
 |
Chính sách hưu trí cần linh hoạt theo ngành nghề, vị trí, điều kiện lao động |
Đề xuất này nhận được nhiều sự quan tâm của dư luận, bởi đây là vấn đề không chỉ liên quan đến cấu trúc lao động mà còn tác động trực tiếp đến an sinh xã hội, chất lượng việc làm và sức khỏe cộng đồng trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số. Theo điều 169 Bộ luật Lao động 2019, người lao động bảo đảm điều kiện về thời gian đóng Bảo hiểm xã hội theo quy định được hưởng lương hưu khi đủ tuổi nghỉ hưu. Tuổi nghỉ hưu trong điều kiện lao động bình thường được điều chỉnh theo lộ trình cho đến khi đủ 62 tuổi đối với nam vào năm 2028 và đủ 60 tuổi đối với nữ vào năm 2035. Điều này đồng nghĩa với việc Việt Nam vẫn đang thực hiện lộ trình điều chỉnh tuổi nghỉ hưu.
Thực tế cho thấy, nhiều người lao động làm việc trong các doanh nghiệp sản xuất trực tiếp khó có thể làm việc tới khi nghỉ hưu bởi sức khỏe suy giảm. Hơn nữa, hiện nay, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên luôn cao hơn tỷ lệ thất nghiệp chung của người lao động. Do đó, có nhiều ý kiến lo ngại rằng, nếu tăng tuổi nghỉ hưu thì vô tình làm mất cơ hội việc làm của nhiều lao động trẻ.
Công nhân, lao động trực tiếp khó đáp ứng
Là công nhân dệt may tại Hà Nội chị Trần Thị Hường (40 tuổi) cho biết, công việc của người lao động trực tiếp rất vất vả. Đặc thù công việc của ngành là phải dùng chân, tay, mắt rất nhiều, đến tầm 40 - 45 tuổi mắt mờ, chân tay chậm, sức khỏe không đảm bảo để đáp ứng được yêu cầu của công việc. Hầu hết các công nhân nữ làm việc trong môi trường nặng nhọc, độc hại thì chỉ 45 tuổi là sức khỏe đã giảm sút đi nhiều nên nhiều người trong công ty chị chỉ chờ đủ 20 năm đóng Bảo hiểm xã hội để xin nghỉ hưu do không đủ sức khỏe để làm việc tiếp, chứ chưa cần chờ đến đủ 55 - 60 tuổi để nghỉ hưu.
Liên quan đến chính sách hưu trí, TS Bùi Sỹ Lợi - nguyên Phó Phủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội cho rằng, việc tăng tuổi nghỉ hưu là chủ trương lớn, được đặt ra trong bối cảnh dân số Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa nhanh, trong khi nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu và chưa được sử dụng hiệu quả. Mục tiêu của chính sách là bảo đảm cân đối quỹ bảo hiểm xã hội, tận dụng kinh nghiệm, trí tuệ của người lao động lớn tuổi và tiệm cận chuẩn quốc tế. Tuy nhiên, mỗi quốc gia có đặc thù riêng, do vậy việc nâng tuổi hưu cần dựa trên điều kiện sức khỏe, nghề nghiệp và cơ cấu lao động thực tế, không thể máy móc áp dụng mức tuổi chung cho tất cả.
Theo TS Bùi Sỹ Lợi, phần lớn lao động Việt Nam làm việc trong môi trường áp lực cao, cường độ nặng, đặc biệt trong các ngành dệt may, khai khoáng, vận tải, khảo sát cho thấy 60% nam và 70% nữ sau 55 tuổi thấy sức khỏe giảm rõ rệt, rất khó đảm đương công việc nếu kéo dài tuổi hưu. Do vậy, vấn đề tăng tuổi nghỉ hưu cần được xử lý linh hoạt và cần phân loại nghề nghiệp.
Theo tinh thần Nghị quyết 28-NQ/TW về cải cách chính sách Bảo hiểm xã hội và Bộ luật Lao động 2019, tuổi nghỉ hưu cần được điều chỉnh theo hướng linh hoạt, phù hợp từng nhóm. Phân tích sâu hơn về vấn đề này, TS Phạm Đình Thành - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Bảo hiểm Xã hội Việt Nam (nay là Viện Chiến lược và Phát triển kinh tế - tài chính) cho rằng, đề cập đến việc tăng tuổi nghỉ hưu, trước hết phải quan tâm đến khả năng tạo việc làm của thị trường lao động. Nếu thị trường lao động không đủ sức hút cho người lao động, liệu có thể chấp nhận tình trạng người cao tuổi tiếp tục làm việc mà thanh niên trẻ, nhiều người đã tốt nghiệp đại học không có việc làm thì có nên không? Vì vậy, việc tăng tuổi nghỉ hưu, bên cạnh việc quan tâm đến sức khỏe, khả năng đủ sức khỏe để làm việc thì vẫn phải cần đến yếu tố có hay không có việc làm.
Cần giải bài toán năng suất lao động
Bà Phạm Thu Lan - nguyên Phó Viện trưởng Viện Công nhân - Công đoàn (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cho rằng, tăng tuổi hưu trong thời kỳ chuyển đổi số không còn phù hợp, tăng trưởng dựa vào sức lao động chứ không dựa vào công nghệ sẽ khiến Việt Nam tụt hậu. Thay vì kéo dài thời gian làm việc của người lao động, Việt Nam cần đầu tư mạnh vào khoa học, đổi mới sáng tạo và nâng cao kỹ năng của lao động trẻ để đạt mục tiêu tăng trưởng hai con số mà không gây sức ép về việc làm hay quỹ bảo hiểm. Để đạt tốc độ tăng trưởng GDP 10% mỗi năm thì Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện các giải pháp khả thi hơn như phát triển các doanh nghiệp tư nhân để thu hút lao động và tạo ra sản phẩm cho xã hội hoặc đi vào các lĩnh vực công nghệ cao để tạo ra giá trị bền vững.
Theo các chuyên gia, việc GS.TS Nguyễn Thiện Nhân đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu lên mức 65 tuổi xuất phát từ cách tính toán nhằm tăng năng suất lao động, tăng nguồn lực quốc gia và chống lại tình trạng già hóa dân số. Theo Bộ Y tế, cả nước có 16,1 triệu người cao tuổi, chiếm 16% dân số. Việt Nam thuộc nhóm già hóa nhanh nhất châu Á, thời gian chuyển từ giai đoạn “già hóa dân số” sang “dân số già” dự kiến chưa đầy 20 năm, trong khi Nhật Bản mất 24 năm. Cho nên, đây cũng là một đề xuất cần được nghiên cứu, xem xét toàn diện.
Tuy nhiên, để tăng năng suất lao động, tận dụng được kinh nghiệm làm việc của lớp cán bộ lớn tuổi hoặc hóa giải được tình trạng già hóa dân số chúng ta có nhiều giải pháp, không nhất thiết phải tăng tuổi nghỉ hưu. Các nhà quản lý cần nghiên cứu bài toán tạo cơ hội việc làm cho người cao tuổi bằng cách tạo ra cơ chế, chính sách để những người cao tuổi sau khi nghỉ hưu có đủ sức khỏe, tâm huyết với nghề nghiệp vẫn có thể làm việc bằng cách tự nguyện mà không phải ràng buộc vào bất kỳ quy định nào.
Việc nâng tuổi nghỉ hưu lên 65 tuổi có thể cần thiết về dài hạn, nhưng chỉ nên thực hiện theo lộ trình, gắn với nâng cao chất lượng việc làm, sức khỏe nghề nghiệp và điều kiện làm việc.
