Cột gỗ nhếch nhác được dựng lên để chống đỡ mái đình
Đình cổ chờ sập
Trải qua gần 300 năm nắng mưa cũng như bị chiến tranh tàn phá, ngôi đình cổ đã chứng kiến biết bao thăng trầm lịch sử của dân tộc nay xuống cấp nghiêm trọng. Cả ngôi đình như một hầm lò cũ bỏ hoang đang chờ sập. Theo chân cụ từ Cao Văn Bê, khó khăn lắm chúng tôi mới lách vào được bên trong ngôi đình cổ, nay đã được gia cố khắp trong ngoài bằng cột gỗ. Giữa đình một cây xà nằm vắt dài theo gian thờ, xung quanh là những chiếc cột đang làm thay nhiệm vụ đỡ mái nhà của nó. Toàn bộ phần mái đình nay đã võng xuống. Thậm chí, tất cả ngói bên trái đình đã rơi rụng hết thành một đống ngổn ngang dưới chân tường. Bên trong đình, là ba con kìm nóc không thể tự bám vào xà nhà mà phải mượn lực từ những vòng dây thép do dân làng gia cố thêm. Luồn lách nhiều vòng cuối cùng chúng tôi cũng vào đến gian giữa nơi thờ Thành Hoàng làng. Mắt ngân ngấn lệ, ông Cao Văn Bê nhìn đăm đăm vào mối nối nơi thanh xà tụt ra và rơi xuống. Ông kể lại, hôm trước khi xà rơi, Hội Phụ nữ trong làng ra đình thắp hương để chuẩn bị cho chuyến đi du lịch. May mắn thay khi sớm hôm sau thanh xà mới bất ngờ rơi xuống đất. Không được may mắn như vụ rơi thanh xà, đầu năm 2012, khi đang làm lễ tại gian thờ thánh, ông Nguyễn Văn Tha bất ngờ bị sụt xuống phía dưới và mắc lại một nửa thân người. Sau vụ sập gian thờ thánh này, người dân Cam Thịnh, Đường Lâm càng thêm lo sợ vì sự xuống cấp của ngôi đình cổ.
Trải qua gần 300 năm nắng mưa cũng như bị chiến tranh tàn phá, ngôi đình cổ đã chứng kiến biết bao thăng trầm lịch sử của dân tộc nay xuống cấp nghiêm trọng. Cả ngôi đình như một hầm lò cũ bỏ hoang đang chờ sập. Theo chân cụ từ Cao Văn Bê, khó khăn lắm chúng tôi mới lách vào được bên trong ngôi đình cổ, nay đã được gia cố khắp trong ngoài bằng cột gỗ. Giữa đình một cây xà nằm vắt dài theo gian thờ, xung quanh là những chiếc cột đang làm thay nhiệm vụ đỡ mái nhà của nó. Toàn bộ phần mái đình nay đã võng xuống. Thậm chí, tất cả ngói bên trái đình đã rơi rụng hết thành một đống ngổn ngang dưới chân tường. Bên trong đình, là ba con kìm nóc không thể tự bám vào xà nhà mà phải mượn lực từ những vòng dây thép do dân làng gia cố thêm. Luồn lách nhiều vòng cuối cùng chúng tôi cũng vào đến gian giữa nơi thờ Thành Hoàng làng. Mắt ngân ngấn lệ, ông Cao Văn Bê nhìn đăm đăm vào mối nối nơi thanh xà tụt ra và rơi xuống. Ông kể lại, hôm trước khi xà rơi, Hội Phụ nữ trong làng ra đình thắp hương để chuẩn bị cho chuyến đi du lịch. May mắn thay khi sớm hôm sau thanh xà mới bất ngờ rơi xuống đất. Không được may mắn như vụ rơi thanh xà, đầu năm 2012, khi đang làm lễ tại gian thờ thánh, ông Nguyễn Văn Tha bất ngờ bị sụt xuống phía dưới và mắc lại một nửa thân người. Sau vụ sập gian thờ thánh này, người dân Cam Thịnh, Đường Lâm càng thêm lo sợ vì sự xuống cấp của ngôi đình cổ.
Đoạn mối nối nơi thanh xà rơi xuống để lại
Một trăm cột gỗ huy động gia cố đình
Trước tình trạng đình làng xuống cấp, từ đầu năm 2012, Ban Quản lý di tích làng cổ Đường Lâm cùng với dân làng Cam Thịnh đưa ra giải pháp tạm thời là dùng các cột chống và đóng những mảnh ván gỗ để đỡ. Ông Phạm Hùng Sơn - Trưởng Ban Quản lý di tích làng cổ Đường Lâm cho biết: “Ngay khi nhận được tin báo về sự xuống cấp của đình Cam Thịnh, nhất là sau khi thanh xà trong đình bị rơi xuống, tôi đã có nhiều công văn, đơn kiến nghị lên các cấp chính quyền địa phương và Trung ương. Trong khi chờ trả lời, chúng tôi đã vận động người dân, ban quản lý và đơn vị tư vấn trùng tu đã hỗ trợ 10 triệu đồng để chống sập bằng cách mua gần 100 cột gỗ về gia cố lại các vị trí xuống cấp”. Ông Cao Văn Bê cũng cho hay, do có nhiều kiến trúc, cấu kiện trong đình đã rơi xuống, bị phá hủy nên công tác chống sập, đảm bảo an toàn được làm rất khẩn trương. Ông phân trần: “Trước đây, người dân, du khách có thể tới thăm đình vào bất cứ thời gian nào trong năm, giờ chúng tôi chỉ dám mở cửa đình vào mùng một, ngày rằm để đảm bảo an toàn”. Cách làm này chỉ là giải pháp nhất thời, bởi không thể để tình trạng thảm thương như thế tiếp diễn, người dân trong vùng sẽ mất đi nơi sinh hoạt tín ngưỡng, văn hóa cộng đồng hàng trăm năm nay. Và nếu chẳng may ngôi đình sập xuống không chỉ làm nguy hại đến tài sản và tính mạng của người dân, mà còn mất đi một công trình kiến trúc cổ, một di tích văn hóa có giá trị nằm trong quần thể di tích làng cổ Đường Lâm nổi tiếng. Bà Yoshihara Miki - kiến trúc sư, tình nguyện viên của tổ chức JICA Nhật Bản, cố vấn cho Ban Quản lý di tích làng cổ Đường Lâm về việc trùng tu, tu bổ di tích cho biết, để sửa được đình Cam Thịnh về nguyên trạng phải tiến hành hạ giải mới có thể xác định mức độ xuống cấp, cũng như tình trạng mối mọt bên trong đình. Nhưng xét trên tình trạng hiện nay của đình, khi đã bị mọt ăn quá 30%, không thể chậm trễ trong việc tu sửa. Chiếc xà bị rơi xuống đã làm cho đoạn nối với cột ở điện thờ chính bị rỗng nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng đến cấu trúc xương của ngôi đình. Bà Miki cũng cho hay, một trong những vấn đề cần thiết là ngay lập tức phải chống thấm cho đình để ngăn cho phần gỗ bị mục thêm. Đình Cam Thịnh có thể sập bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, sau nhiều đơn thư kêu cứu của người dân, các văn bản kiến nghị của Ban Quản lý di tích làng cổ Đường Lâm, ngôi đình vẫn chưa nhận được sự quan tâm của các cấp chính quyền, đặc biệt là Sở VH-TT&DL Hà Nội. Thậm chí, ông thủ từ của đình còn chua xót: “Đi học lớp tập huấn về bảo tồn, bảo tàng về, chúng tôi biết rõ là không được tự ý tu sửa đình. Nhưng sao các cấp chính quyền không trả lời, chúng tôi chỉ mong mỏi được giúp đỡ để đáp ứng nhu cầu tâm linh. Chỉ xin nói rõ, sửa hay không để chúng tôi biết đường lo liệu. Chúng tôi rất mong chờ ý kiến của các cấp lãnh đạo chứ nhìn đình thế này, xót xa lắm”.
Trước tình trạng đình làng xuống cấp, từ đầu năm 2012, Ban Quản lý di tích làng cổ Đường Lâm cùng với dân làng Cam Thịnh đưa ra giải pháp tạm thời là dùng các cột chống và đóng những mảnh ván gỗ để đỡ. Ông Phạm Hùng Sơn - Trưởng Ban Quản lý di tích làng cổ Đường Lâm cho biết: “Ngay khi nhận được tin báo về sự xuống cấp của đình Cam Thịnh, nhất là sau khi thanh xà trong đình bị rơi xuống, tôi đã có nhiều công văn, đơn kiến nghị lên các cấp chính quyền địa phương và Trung ương. Trong khi chờ trả lời, chúng tôi đã vận động người dân, ban quản lý và đơn vị tư vấn trùng tu đã hỗ trợ 10 triệu đồng để chống sập bằng cách mua gần 100 cột gỗ về gia cố lại các vị trí xuống cấp”. Ông Cao Văn Bê cũng cho hay, do có nhiều kiến trúc, cấu kiện trong đình đã rơi xuống, bị phá hủy nên công tác chống sập, đảm bảo an toàn được làm rất khẩn trương. Ông phân trần: “Trước đây, người dân, du khách có thể tới thăm đình vào bất cứ thời gian nào trong năm, giờ chúng tôi chỉ dám mở cửa đình vào mùng một, ngày rằm để đảm bảo an toàn”. Cách làm này chỉ là giải pháp nhất thời, bởi không thể để tình trạng thảm thương như thế tiếp diễn, người dân trong vùng sẽ mất đi nơi sinh hoạt tín ngưỡng, văn hóa cộng đồng hàng trăm năm nay. Và nếu chẳng may ngôi đình sập xuống không chỉ làm nguy hại đến tài sản và tính mạng của người dân, mà còn mất đi một công trình kiến trúc cổ, một di tích văn hóa có giá trị nằm trong quần thể di tích làng cổ Đường Lâm nổi tiếng. Bà Yoshihara Miki - kiến trúc sư, tình nguyện viên của tổ chức JICA Nhật Bản, cố vấn cho Ban Quản lý di tích làng cổ Đường Lâm về việc trùng tu, tu bổ di tích cho biết, để sửa được đình Cam Thịnh về nguyên trạng phải tiến hành hạ giải mới có thể xác định mức độ xuống cấp, cũng như tình trạng mối mọt bên trong đình. Nhưng xét trên tình trạng hiện nay của đình, khi đã bị mọt ăn quá 30%, không thể chậm trễ trong việc tu sửa. Chiếc xà bị rơi xuống đã làm cho đoạn nối với cột ở điện thờ chính bị rỗng nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng đến cấu trúc xương của ngôi đình. Bà Miki cũng cho hay, một trong những vấn đề cần thiết là ngay lập tức phải chống thấm cho đình để ngăn cho phần gỗ bị mục thêm. Đình Cam Thịnh có thể sập bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, sau nhiều đơn thư kêu cứu của người dân, các văn bản kiến nghị của Ban Quản lý di tích làng cổ Đường Lâm, ngôi đình vẫn chưa nhận được sự quan tâm của các cấp chính quyền, đặc biệt là Sở VH-TT&DL Hà Nội. Thậm chí, ông thủ từ của đình còn chua xót: “Đi học lớp tập huấn về bảo tồn, bảo tàng về, chúng tôi biết rõ là không được tự ý tu sửa đình. Nhưng sao các cấp chính quyền không trả lời, chúng tôi chỉ mong mỏi được giúp đỡ để đáp ứng nhu cầu tâm linh. Chỉ xin nói rõ, sửa hay không để chúng tôi biết đường lo liệu. Chúng tôi rất mong chờ ý kiến của các cấp lãnh đạo chứ nhìn đình thế này, xót xa lắm”.
