Tháng ba, hoa ban nhuộm rừng núi bằng đủ sắc màu
Tháng ba mùa hoa ban. Cả đất trời Tây Bắc khoác lên mình sắc màu sáng bừng, rạng rỡ. Mùa hoa ban nhuộm sườn núi, lưng đồi bằng đủ sắc màu rực rỡ. Hoa ban trắng, hoa ban tím và ở đâu đó lác đác cả những đóa ban hồng đỏ. Hoa ban là một loài hoa có ý nghĩa đặc biệt trong đời sống văn hóa, tinh thần của người dân tộc Thái ở Tây Bắc. Hoa là biểu trưng cho sự thuần khiết, trong trắng của người phụ nữ Thái, cũng là biểu tượng cho cuộc sống hạnh phúc, tình yêu và cả sự no ấm, tấm lòng hiếu thảo của con cái với cha mẹ, sự tôn kính các vị thần linh. Khi hoa bắt đầu nở, đó là khi lễ hội Hoa ban, lễ hội lớn nhất trong năm của người Thái diễn ra. Lễ hội còn có tên khác lễ hội Sên bản, Sên mường, lễ hội Cầu mưa, cầu phúc cho bản mường của đồng bào dân tộc Thái.
Chuyện xưa kể rằng: Ngày xưa, vùng Tây Bắc có một cô gái tên Ban, xinh đẹp, nết na và có giọng hát mê đắm lòng người. Nhiều chàng trai đem lòng yêu nàng nhưng trái tim nàng đã trao gửi cho một chàng Khum, giỏi săn bắn, làm nương. Cha của nàng Ban chê Khum nghèo nên đã gả cô cho con trai Tạo Mường (chúa mường). Thấy cha cùng nhà Tạo Mường bàn chuyện cưới hỏi, nàng Ban chạy tìm người yêu cầu cứu nhưng lại đúng lúc chàng Khum đi rừng xa. Tuyệt vọng, nàng Ban buộc chiếc khăn piêu của mình vào cầu thang nhà Khum rồi vượt núi, vượt đèo tìm chàng. Cuối cùng kiệt sức, nàng gục xuống ở sườn núi, nơi này sau mọc lên một loài cây ra hoa trắng muốt vào mùa xuân, đấy chính là hoa ban. Chàng Khum trở về thấy nàng đã bỏ đi, bèn theo tìm. Cuối cùng, chàng cũng kiệt sức mà chết, hoá thành con chim lẻ loi đậu trên cành ban mà hót tiếng buồn. Cứ đến mùa xuân, khi hoa ban nở, chim lại đến đậu trên cành cất tiếng gọi bạn tình da diết…
Có rất nhiều món ăn được chế biến từ loài hoa đẹp tuyệt vời này
Trong đời sống văn hóa, hoa ban còn là một đặc sản riêng của người Thái ở Tây Bắc bởi có thể nói rằng “ở đâu có người Thái, ở đó có hoa ban”. Hoa là một loại thực phẩm đặc biệt mà chỉ có người Thái mới biết sử dụng, chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn. Những món ăn chế biến từ hoa của người Thái thì nhiều, hoa ban xào thịt, hoa ban nhồi gà, hoa ban nhồi cá, xôi hoa ban… nhưng nổi tiếng nhất và cũng là món ăn hấp dẫn nhất có lẽ chính là món nộm hoa ban.
Tháng ba mùa hoa ban, nhớ ban thì đến với núi rừng Tây Bắc, đến với lễ hội Hoa ban, cùng thưởng thức những hương vị thanh mát, ngọt ngào của những đóa hoa rừng, tìm một dáng váy thướt tha gùi ban trên núi, để rồi lạc bước lãng du trong bạt ngàn sắc hoa.
