"Siết" hoạt động cho vay tiêu dùng, thẻ tín dụng, ví điện tử để tránh biến tướng

ANTD.VN - Ngân hàng Nhà nước đưa ra hàng loạt quy định mới theo hướng siết chặt hoạt động của hoạt động cho vay tiêu dùng, thẻ tín dụng, ví điện tử. Sở dĩ có động thái này vì với thực trạng hoạt động dễ dãi như hiện nay, vay tiêu dùng, thẻ tín dụng, ví điện tử đang có nguy cơ biến tướng thành kênh cho vay vốn, vay tiêu dùng...

Cho vay dễ dãi, tiềm ẩn rủi ro

Vay tiêu dùng là những khoản vay nhỏ phục vụ mục tiêu tiêu dùng cho cá nhân và gia đình. Các khoản vay tiêu dùng có thể giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay hoặc giải ngân qua bên thụ hưởng (bên cung cấp hàng hóa, dịch vụ).

Đáng nói, hiện nay ở Việt Nam, tỷ lệ giải ngân trực tiếp đang rất cao. Đặc biệt, với các "tân binh" tài chính tiêu dùng, xu hướng cho vay tiền mặt vẫn đang là chủ đạo, với tỷ lệ lên tới xấp xỉ 90% tổng dư nợ. Nguyên nhân là do thị phần cho vay giải ngân qua bên thụ hưởng (như các điểm bán hàng điện tử, điện máy, xe máy, ô tô...) đã bị các "ông lớn" nhanh chân chiếm chỗ gần hết.

Không chỉ giải ngân tiền mặt trực tiếp, vài năm gần đây, các công ty tài chính tiêu dùng còn chạy đua phát hành thẻ tín dụng để đẩy mạnh cho vay qua thẻ. Việc cho vay dễ dàng khiến hoạt động cho vay tiêu dùng của công ty tài chính tiềm ẩn nguy cơ nợ xấu, và đi kèm với đó là hoạt động đòi nợ kiểu "xã hội đen" gây mất ổn định, an toàn xã hội.

Ngay cả đối với các ngân hàng, với chính sách miễn lãi 45 - 55 ngày, thẻ tín dụng ngân hàng cũng bị lợi dụng như một kênh vay vốn ngắn hạn. Theo đó, khách hàng cấu kết với các điểm chấp nhận thẻ quẹt thẻ "khống" để rút tiền mặt, dịch vụ rút tiền mặt qua thẻ, đáo hạn thẻ tín dụng nhan nhản khắp nơi.

Hoạt động cho vay tiêu dùng bùng nổ trong thời gian gần đây

Còn với ví điện tử, thời gian gần đây, đã xuất hiện một số ví điện tử chưa được cấp phép, song lại rầm rộ huy động vốn trả lãi suất cao (như Payasean)...

Quản chặt để tránh biến tướng

Với thực tế tiềm ẩn rủi ro như vậy, mới đây Ngân hàng Nhà nước (NHN) đã ban hành hàng loạt quy định để siết chặt các hoạt động cho vay tiêu dùng, thẻ tín dụng, ví điện tử.

Cụ thể, trong Thông tư 18/2019/TT-NHNN đối với hoạt động cho vay của công ty tài chính vừa ban hành, NHNN đã yêu cầu các công ty tài chính giảm tỷ lệ cho vay tiền mặt trên tổng dư nợ tín dụng xuống 70% kể từ đầu năm 2021 và kéo giảm dần xuống 30% từ đầu năm 2024. Các công ty này cũng không được phép cho vay khách hàng đang có nợ xấu và không được đòi nợ kiểu đe dọa khách hàng.

NHNN giải thích, thực trạng cho vay tiêu dùng của công ty tài chính khi giải ngân trực tiếp cho khách vay thường rủi ro cao và khó kiểm soát mục đích sử dụng vốn vay. Vì vậy, tách bạch rõ hoạt động cho vay tiêu dùng giải ngân thông qua bên thụ hưởng và cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp cho khách hàng vay nhằm tạo cơ sở kiểm soát hoạt động này.

TS Đỗ Hoài Linh, Viện Ngân hàng Tài chính (ĐH Kinh tế quốc dân) cho rằng, quy định này là rất cần thiết, do hoạt động cho vay tiêu dùng giải ngân trực tiếp đang tiềm ẩn nhiều rủi ro. Thậm chí, từ nguyên nhân cuộc khủng hoảng tài chính tại một số quốc gia châu Á thế kỷ trước cho thấy, nếu không có sự kiểm soát được mục đích sử dụng vốn vay của cho vay tiêu dùng tại công ty tài chính, dòng vốn này sẽ chảy vào chứng khoán và bất động sản, gây bong bóng giá.

Thậm chí, vốn có thể chảy vào những lĩnh vực kinh doanh mà pháp luật cấm; hoặc người vay không dùng dòng vốn cho chi tiêu tiêu dùng mà "nướng" vào lô đề, bài bạc, nghiện hút…

Do vậy, mục tiêu của NHNN khi ban hành quy định trên là hướng hoạt động của các công ty tài chính tiêu dùng phát triển theo chiều sâu, an toàn và bền vững hơn.

Ngoài ra, NHNN cũng có những quy định siết chặt hoạt động đòi nợ của công ty tài chính như cấm biện pháp đe dọa đối với khách hàng; số lần nhắc nợ tối đa 5 lần/ngày, phải trong khoảng thời gian từ 7 đến 21 giờ.

Công ty tài chính không nhắc nợ, đòi nợ, gửi thông tin về việc thu hồi nợ của khách hàng đối với tổ chức, cá nhân không có nghĩa vụ trả nợ cho công ty tài chính, trừ trường hợp có yêu cầu của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp luật; bảo mật thông tin khách hàng theo quy định của pháp luật...

Về vấn đề này, Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty luật Basico cho rằng, quy định mới là cần thiết nhưng việc thực thi như thế nào không phải riêng NHNN mà phải có sự vào cuộc của chính quyền, lực lượng chức năng và người dân… "Đây là bài toán khó trong thực thi pháp luật - vấn đề mà Việt Nam luôn phải đối mặt" - vị luật sư đánh giá.

Với ví điện tử, trong Thông tư 23/2019/TT-NHNN mới ban hành (có hiệu lực từ ngày 7/1/2020), NHNN nghiêm cấm việc sử dụng ví điện tử để thực hiện các giao dịch cho các mục đích rửa tiền, tài trợ khủng bố, lừa đảo, gian lận. NHNN cũng nghiêm cấm việc thuê, cho thuê, mượn, cho mượn ví điện tử hoặc mua, bán thông tin ví điện tử.

Ngoài ra, các tổ chức cung ứng ví điện tử cũng không được phép huy động hoặc cho vay qua ví. Việc nạp tiền vào ví điện tử phải qua tài khoản thanh toán, thẻ ghi nợ của khách hàng hoặc nhận tiền từ ví điện tử khác do cùng tổ chức cung cứng.

Ngoài ra, liên quan quản lý hoạt động thẻ, NHNN đang xây dựng Dự thảo thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều tại Thông tư 19/2016 /TT-NHNN (quy định về hoạt động thẻ ngân hàng). Theo đó, chủ thẻ tín dụng sẽ không được chuyển khoản vào tài khoản thanh toán, thẻ trả trước; các cá nhân, tổ chức không được thực hiện hoặc tạo điều kiện để người khác thực hiện giao dịch gian lận, giả mạo; giao dịch thanh toán khống…