Chỉ trong thời gian ngắn, hàng nghìn ha rừng phòng hộ đầu nguồn Đắc Nang trên địa bàn xã kinh tế mới Đắc Nang, huyện nghèo Krông Nông (Đắc Nông) bị phá sạch. Những cánh rừng nguyên sinh nghìn năm tuổi, giàu gỗ và chim, thú quý đã bị cạo trọc. Thay vào đó là đồi sắn, rẫy cà phê và lác đác những căn nhà ở.
Trao đổi với chúng tôi, ông Phạm Ngọc Vụ, Bí thư Đảng ủy xã cho biết: “Đắc Nang được thành lập từ năm 1992, trên cơ sở chia tách từ xã Quảng Phú. So với những xã khác trong huyện Krông Nô, thì Đắc Nang là xã nghèo. Hiện toàn xã có 600 hộ, trong đó hơn 70% là đồng bào kinh tế mới đến từ các tỉnh đồng bằng Bắc bộ, gần 10% đồng bào Ê Đê và 20% là bà con di cư tự do mới đến lập nghiệp. Cũng vì lẽ đó mà Đắc Nang có tỷ lệ hộ nghèo cao, tính đến cuối năm 2011 còn 22%”.
 |
 |
| Rừng phòng hộ đầu nguồn Đắc Nang thành đất sản xuất và đất ở |
Cũng theo lời ông Bí thư đảng ủy, tài nguyên rừng trên địa bàn Đắc Nang lâu nay do Lâm trường Quảng Đức (nay là Công ty TNHH-MTV Lâm nghiệp Quảng Đức) quản lý, bảo vệ. Từ năm 2006, thực hiện Quyết định số: 304/2005/QĐ-TTg, ngày 23-11-2005 của Thủ tướng Chính phủ về việc thí điểm giao rừng, khoán bảo vệ rừng cho hộ gia đình và cộng đồng trong buôn, làng là đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ các tỉnh Tây Nguyên, Công ty TNHH-MTV Lâm nghiệp Quảng Đức đã tiến hành giao khoán 1.160 ha thuộc các tiểu khu 1308 và 1322 cho hơn 50 hộ là đồng bào Ê Đê ở buôn K’ruế quản lý bảo vệ. Bình quân mỗi hộ nhận khoán 20 ha.
Mặc dù hợp đồng nhận khoán đã nêu rất rõ quyền lợi, trách nhiệm và nghĩa vụ của hộ nhận khoán; trách nhiệm của đơn vị giao khoán và chính quyền địa phương trong việc kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm. Nhưng, cũng như nhiều địa phương khác ở Tây Nguyên, rừng giao khoán theo Quyết định số: 304/2005/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã không được bảo vệ theo đúng nghĩa.
 |
| Xe cày chở gỗ lậu bị bắt quả tang trưa 7-12-2011 tại tiểu khu 1308. |
Được biết, từ năm 2006 đến hết năm 2010, Công ty TNHH-MTV Lâm nghiệp Quảng Đức đã chi trả cho bà con buôn K’ruế tổng cộng hơn 1 tỷ 162 triệu đồng tiền công chăm sóc, quản lý và bảo vệ 1.160 ha rừng nhận khoán. Thế nhưng, qua kiểm tra, giám sát của HĐND tỉnh Đắc Nông vào cuối tháng 11-2011 kết luận: Toàn bộ 1.160 ha rừng mà Công ty TNHH-MTV Lâm nghiệp Quảng Đức giao khoán cho bà con buôn K’ruế đã bị phá sạch, rừng đã thành nương rẫy, cần phải thu hồi và trồng lại rừng.
Theo phản ánh của lãnh đạo xã Đắc Năng, đối tượng phá rừng, ngoài chính số hộ nhận khoán, còn có các hộ từ những địa bàn lân cận tới phá và xâm canh. Bên cạnh đó, 96 hộ là bà con di cư tự do hiện đang sinh sống tại thôn Phú Thịnh và khu vực Đèo 52 cũng gây thêm nhiều áp lực cho rừng phòng hộ đầu nguồn Đắc Nang. Và để xây dựng cơ sở hạ tầng, ổn định đời sống cho số hộ này, Đắc Nang cần khoản đầu tư lên đến 9 tỷ đồng.
Trong các ngày 7 và 8-12-2011, chúng tôi tìm đến các tiểu khu tiểu khu 1308 và 1322, tại đây rừng đã không còn. Bên những con đường mòn đất đỏ ngoằn ngoèo là những rẫy sắn, nương cà phê. Tìm vào căn nhà nhỏ, dựng trong tiểu khu 1308, chúng tôi được bà H’Mứt Bkrông cho biết: Căn nhà này, bà xây cất cho đứa cháu rể ở để coi sóc hơn 1ha rẫy sắn và cà phê. Kế bên rẫy của bà H’ Mứt là rẫy của các hộ Y Ku, Y Hoan, Y Phước... bình quân mỗi hộ đang sản xuất từ 1ha trở lên và diện tích này do phá rừng nhận khoán mà có. Qua trao đổi với già làng Y Krút và ông Y Mul, được biết, chính già làng và hộ ông Y Mul cũng tự tay phá 1ha rừng nhận khoán để trồng sắn.
 |
| Bãi gỗ lậu tập kết tại bờ phải, đập thủy lợi Đắc Nang |
Dự kiến vụ sắn năm 2011 này, bình quân 1 ha thu được hơn 20 triệu đồng. Trò chuyện với chúng tôi, già làng Y Krút còn không nhớ nổi gia đình ông nhận khoán bao nhiêu ha rừng. Ông chỉ nhớ, từ năm 2006 đến 2010, gia đình có được đơn vị giao khoán rừng trả tiền công bảo vệ rừng. Già Y Krút còn thản nhiên nói: “Mình chỉ phá 1ha thôi, còn bao nhiêu các hộ từ nơi khác đến phá. Hết rừng rồi, nên năm 2011 già không được trả công bảo vệ rừng nữa!”.
Người nhận khoán rừng không nhớ mình nhận khoán bảo vệ diện tích là bao nhiêu(!). Điều này cho thấy, việc giao khoán rừng ở Đắc Nang chỉ làm lấy được. Giao khoán không đi đôi với tuyên truyền vận động, làm cho người nhận khoán nâng cao ý thức, trách nhiệm bảo vệ rừng, dẫn tới Nhà nước tốn tiền tỷ chi trả cho bảo vệ rừng mà rừng vẫn mất như không có người bảo vệ. Thậm chí ở buôn K’ruế, 100% hộ nhận khoán rừng đều có hành vi phá rừng nhận khoán để lấy đất sản xuất, bình quân mỗi hộ phá từ 1-2ha.
Qua tìm hiểu, chúng tôi còn được biết thêm, đất do phá rừng nhận khoán ở Đắc Nang hiện được chuyển nhượng trái phép với giá 50 triệu đồng/ha. Và, đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn tới rừng bị tàn sát để thu lợi bất chính. Trong khi dẫn chúng tôi tìm hiểu thực tế tình trạng phá rừng phòng hộ đầu nguồn Đắc Nang, anh Vũ Ngọc Rư, xã đội phó, kiêm trưởng Ban lâm nghiệp xã Đắc Nang xót xa: “Không chỉ hai tiểu khu 1308 và 1322 bị cạo trọc, mà những cánh rừng nguyên sinh thuộc các xã giáp ranh như Quảng Phú, Quảng Sơn, Nam Nung cũng bị tàn phá không thương tiếc”.
 |
| Lấy gỗ để dựng nhà |
Giữa trưa 7-12, ngay trên con đường mòn tại tiểu khu 1308, với tư cách trưởng Ban lâm nghiệp xã, anh Vũ Ngọc Rư đã bắt quả tang hai lâm tặc có tên Thuận và Tiến (đối tượng làm thuê), điều khiển xe công nông vận chuyển 1,2m3 gỗ Dầu vừa khai thác trái phép trong rừng phòng hộ đầu nguồn Đắc Nang. Theo lời của Tiến, phải mất 2 ngày đi rừng Tiến và Thuận mới khai thác được xe gỗ này, mỗi ngày được đầu lậu trả công 200 nghìn đồng/người.
Với giá hơn 2 triệu đồng/m3 gỗ Dầu, khi vận chuyển về tới xưởng cưa, trừ chi phí nhân công và tiền dầu, đầu nậu thu lợi khoảng 1 triệu đồng/m3. Nếu là gỗ quý hiếm, lợi nhuận sẽ cao hơn. Lần theo những thông tin về tình trạng khai thác gỗ trái phép ở Đắc Nang, chúng tôi còn phát hiện bãi trung chuyển gỗ lậu nằm ở bờ phải đập thủy lợi Đắc Nang, gần đường vào thôn Phú Thịnh. Tại bãi đất rộng vài chục m2, lâm tặc đã tập kết khoảng 1m3 gỗ Dầu(!). Điều này cho thấy, rừng phòng hộ đầu nguồn Đắc Nang không chỉ bị cạo trọc để lấy đất sản xuất và chuyển nhượng trái phép, mà tài nguyên rừng cũng bị khai thác hết sức trắng trợn. Chỉ tính từ đầu năm đến nay, lực lượng chức năng xã Đắc Nang đã phá hiện 4 vụ vận chuyển trái phép hơn 11m3 gỗ”.
Và, như khẳng định của đồng chí Bí thư đảng ủy xã Đắc Nang: “Rừng đã không giữ nổi, thì việc thu hồi đất và trồng lại rừng như phương án Đoàn kiểm tra của HĐND tỉnh Đắc Nông đưa ra là không thể thực hiện!”. Vấn đề đặt ra ở đây là trách nhiệm của đơn vị giao khoán quản lý, bảo vệ rừng, của người nhận khoán, của cấp ủy, chính quyền từ xã đến tỉnh trong trường hợp này xử lý thế nào?
