Nhưng trong chuyện lên đồng như hiện nay thì có quá nhiều hiện tượng vi phạm pháp lệnh này. Hiện nay phong trào áp vong, nhập hồn, một kiểu Saman giáo đang trở thành “mốt” ở phía Bắc. Ngoài một số người có khả năng ngoại cảm chưa giải thích được, hầu hết các trường hợp áp vong tìm mộ là lừa đảo gây thiệt hại về tài sản, nhiều trường hợp ảnh hưởng đến sức khỏe, như trường hợp của cả nhà bị lạm dụng áp vong dẫn đến bệnh tâm thần gây xôn xao dư luận vừa qua. Các trường hợp nhập hồn, lên đồng phán truyền, bói toán, lợi dụng lòng tin để chiếm đoạt tài sản xảy ra thường xuyên tại các nhà cô đồng, ngoại cảm rởm ở khắp nơi mà báo chí đã từng lên tiếng.
Trong các trường hợp hầu bóng Đức thánh Trần, đâu đó vẫn còn các hoạt động xiên hình, rạch lưỡi, thắt cổ gây kinh hoàng và tác động không tốt tới sức khỏe tâm thần người tham dự. Đặc biệt trường hợp rạch lưỡi phun máu vào giấy bản, sau đó lấy giấy dính máu làm bùa chữa bệnh, trừ tà ma. Các bùa này danh nghĩa không phải mua nhưng tín chủ phải cúng lễ hết nhiều tiền. Không chữa được bệnh, lại mất vệ sinh, gây thiệt hại tài chính cho người bệnh. Rõ ràng đây không chỉ là hoạt dộng mê tín dị đoan mà là hành vi vi phạm pháp luật.
Tôi đã tham dự một vấn chầu Đức Thánh Trần ở Chí Linh (Hải Dương). Thanh đồng ăn mặc như võ tướng. Phường tuồng múa võ trước điện thờ trong tiếng nhạc, tiếng trống thúc dồn dập. Đặc biệt do thắt lưng quá chật, thanh đồng thiếu máu lên não, mặt tái xanh, mắt thất thần trông như ma quỷ. Một lát, thanh đồng rút hai xiên hình bằng đồng sáng loáng đâm thẳng vào hai má. Lạ thay không có giọt máu nào chảy ra. Nhưng không lâu, thanh đồng hú lên một tiếng thè lưỡi ra, dùng một con dao nhỏ rạch vào lưỡi. Tất cả đàn sáo, cung văn lặng ngắt. Có người bưng một chiếc mâm phủ đầy giấy bản lên trước điện. Thanh đồng chúm miệng phun phì phì... máu lẫn nước bọt phun đầy ra mâm giấy. Tôi chán ngán quay ra. Nghe nói mỗi tờ giấy bản dính máu đó, các tín chủ muốn có phải dâng cho thanh đồng một triệu đồng. Giấy bản làm bùa đó mang về đốt ra tro, hòa với nước lã uống vào, có thể bách bệnh tiêu tan, vạn bệnh tiêu trừ. Thật là hoang đường.
Chính những hạt sạn này đã là tiền đề cho việc Nhà nước ban hành Nghị định 75/2010/NĐ-CP quy định về việc cấm các hoạt động lên đồng. Nghị định này quy định nếu người nào tổ chức lên đồng sẽ bị phạt từ 1 - 3 triệu đồng. Tuy nhiên, Bộ Văn hóa - Thể thao & Du lịch cũng có văn bản giải thích việc cấm lên đồng chỉ là cấm các hoạt động lên đồng phán truyền. Ông Lê Anh Tuyến, Vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ VH-TT&DL đã nói rõ: “Quan điểm của Bộ VH-TT&DL là những tri thức văn hóa dân gian thì phải bảo tồn, phát huy. Những yếu tố mê tín thì phải ngăn chặn. Cấm hầu đống là cấm phần mê tín trong hầu đồng. Trong dân gian có thể gọi theo nhiều cách nhưng văn bản pháp luật chúng tôi gọi là lên đồng phán truyền”.
Khái niệm lên đồng phán truyền chỉ tất cả các loại lên đồng, nhập hồn, vong nhập... mà sử dụng việc lên đồng, nhập hồn để phán truyền lời của thánh thần, hồn ma phát bảo nhiều việc thế sự hoặc bói toán, hoặc chữa bệnh... Đây là một quyết định cần thiết để gạn đục khơi trong cho hầu bóng, một diễn xướng dân gian có một không hai trên thế giới này của tín ngưỡng thờ Mẫu.
Nhưng không chỉ có vấn đề về mê tín trong các lễ hầu bóng, những vấn đề về nếp sống, cũng cần được chỉnh đốn. Trước hết là vấn đề đốt mã. Tôi đã từng dự những vấn hầu ở phủ Dầy mà trong vấn đốt tới 8 con ngựa mã to hơn cả ngựa thật, 12 thuyền rồng lớn và hàng núi vàng mã. Có những vấn hầu tung lục hàng chục, thậm chí cả trăm triệu đồng với mệnh giá tiền thấp nhất là 50.000 đồng. Sau nữa là trật tự trong các lễ hầu đồng. Nếu chúng ta đi dự lễ hội Phủ Dầy đầu tháng 3 âm lịch chúng ta sẽ gặp những đêm có 30-40 vấn hầu trong một đêm trong quần thể di tích Phủ Dầy. Do có hoạt đồng tung phát lộc bằng tiền thật nên mỗi vấn hầu là hàng loạt thảm cảnh tranh cướp tiền lộc rất phản văn hóa. Mặt khác do địa bàn chật hẹp, các nhóm cung văn ra sức tăng hết công suất cho vấn hầu của mình tạo ra sự ô nhiễm âm thanh khủng khiếp, làm giảm giá trị văn hóa của hầu bóng.
(Còn nữa)
