Đề cao tính nhân đạo đối với người có hành vi phạm tội bằng hình phạt dưới mức thấp nhất của khung

• Không phải sửa thông tin trên “sổ đỏ” khi cấp Căn cước công dân mới
• Để được tha tù trước thời hạn cần chấp hành ít nhất một nửa thời gian hình phạt
• Người bị tạm giam, tạm giữ có quyền được gặp thân nhân - người thân theo quy định pháp luật

Luật sư Đặng Văn Sơn - VPLS Đặng Sơn và Cộng sự Địa chỉ: Số nhà 31, ngõ 192, đường Tam Trinh, Yên Sở, Hoàng Mai, Hà Nội

Luật sư trả lời: Việc bị cáo khi truy tố với khung hình phạt rất cao nhưng khi Hội đồng xét xử quyết định mức xử phạt thấp hơn mức án quy định và có trường hợp áp dụng dưới khung hình phạt, trên thực tế không chỉ áp dụng đối với các tội về tham nhũng mà còn áp dụng với các tội danh khác khi có đủ điều kiện theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt là chế định thể hiện sự ưu việt của pháp luật hình sự Việt Nam, đề cao tính nhân văn, nhân đạo đối với người có hành vi phạm tội thông qua việc giảm bớt trách nhiệm hình sự bằng việc áp dụng loại hình phạt khác nhẹ hơn và mức hình phạt bị áp dụng thấp hơn so những trường hợp thông thường. Quy định này nhằm tạo điều kiện cho người bị kết án nhận ra lỗi lầm, tích cực cải tạo để trở thành người có ích cho gia đình, xã hội. Khi quyết định mức hình phạt đối với người phạm tội, Hội đồng xét xử sẽ dựa trên các quy định của Bộ luật Hình sự là đánh giá tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội; nhân thân người bị kết án; tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự; vai trò, động cơ, mục đích phạm tội….

Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt là chế định thể hiện sự ưu việt của pháp luật hình sự Việt Nam. Ảnh minh họa

Cụ thể, trường hợp áp dụng dưới khung hình phạt của tội danh bị truy tố được quy định tại Điều 54, Bộ luật Hình sự. Theo đó, Tòa án có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhưng phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật khi người phạm tội có ít nhất hai tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 1, Điều 51 của Bộ luật này.

Tòa án cũng có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhưng không bắt buộc phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật đối với người phạm tội lần đầu là người giúp sức trong vụ án đồng phạm nhưng có vai trò không đáng kể. Trường hợp có đủ các điều kiện quy định tại khoản 1 hoặc khoản 2 Điều này nhưng điều luật chỉ có một khung hình phạt hoặc khung hình phạt đó là khung hình phạt nhẹ nhất thì Tòa án có thể quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt hoặc chuyển sang một hình phạt khác thuộc loại nhẹ hơn. Lý do của việc giảm nhẹ phải được ghi rõ trong bản án.

Như vậy là khi quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhưng phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật thì cần phải hiểu khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật là khung hình phạt liền kề trước hoặc liền kề sau có mức hình phạt cao nhất nhẹ hơn mức hình phạt cao nhất của khung hình phạt bị truy tố.

Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhưng không bắt buộc phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật (khoản 2, Điều 54, Bộ luật Hình sự) nhằm đảm bảo nguyên tắc công bằng khi quyết định hình phạt của Tòa án đối với người phạm tội lần đầu là người giúp sức, có vai trò không đáng kể trong vụ án đồng phạm nhưng bị truy tố và xét xử ở khung hình phạt nặng cùng với các đồng phạm khác.

Khi áp dụng quy định này người bị kết án phải đảm bảo nguyên tắc bắt buộc là có từ 2 tình tiết giảm nhẹ (khoản 1, Điều 51, Bộ luật Hình sự) trở lên. Và khi đó, Tòa án cũng không nhất thiết phải áp dụng mức hình phạt ở khung hình phạt liền kề nhẹ hơn mà có thể áp dụng khung hình phạt nhẹ hơn khác của điều luật được áp dụng. Ngoài ra, tòa án còn có thể quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định trong một số trường hợp đặc biệt như: phạm tội chưa đạt và với người dưới 18 tuổi.