Tràn lan thuốc giả
Theo đánh giá của Phòng CSĐT tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ, CATP Hà Nội, tình hình sản xuất, buôn bán thuốc tân dược giả, kém chất lượng và vi phạm sở hữu trí tuệ đang diễn ra phức tạp trên địa bàn cả nước nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng.
Chỉ trong thời gian ngắn gần đây hàng loạt các vụ việc làm giả, nhái thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật… đã được phát hiện. Cụ thể, ngày 9-11-2014, Phòng CSĐT tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ, CATP Hà Nội đã bắt khẩn cấp đối tượng Bùi Văn Hiệp (SN 1985), là Giám đốc Công ty CP thương mại và thiết bị y tế HT Hoa Kỳ và Nguyễn Anh Văn (SN 1982), là Giám đốc Công ty TNHH thương mại và đầu tư LV France về hành vi buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh, thu giữ 150 hộp Lumbrotine giả dùng để chữa trị di chứng tai biến mạch máu não, tê nhức mỏi chân tay và 80 hộp Zinc-Kid điều trị bệnh thiếu kẽm ở trẻ em còi xương, chậm tăng trưởng, phụ nữ mang thai… Số lượng thuốc giả mà đối tượng khai nhận đã sản xuất, tung ra thị trường tiêu thụ lên đến hơn 3.000 sản phẩm.
Thượng tá Thành Kiên Trung, Phó trưởng Phòng CSĐT tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ, Công an TP Hà Nội cho biết các đối tượng đã đặt in các vỏ bao bì giống bao bì của thuốc thật, sau đó đặt một số cơ sở sản xuất dược, sản xuất các thành phẩm bên trong. Các cơ sở này vì lợi nhuận nên cũng không biết tên thuốc là gì mà chỉ làm theo yêu cầu của các đối tượng. Không chỉ thuốc tân dược mà mới đây nhất, ngày 12-1-2015, CAH Đông Anh đã bắt 4 nghi can là Bùi Thị Dân (42 tuổi), Nguyễn Thị Duyên (35 tuổi), Nguyễn Thị Hiên (42 tuổi) và Hoàng Thị Quyên (40 tuổi), đều trú ở huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương trong đường dây buôn bán thuốc giả chiếm đoạt tài sản của người mắc bệnh nan y. Thủ đoạn của nhóm đối tượng là tiếp cận các bệnh viện, “bủa vây” các bệnh nhân mắc bệnh nan y, rồi “kẻ tung người hứng” bằng những lời tâng bốc về sự hiệu nghiệm của một loại “thuốc nam quý” khó mua mà thực chất chỉ là những gói hạt không có tác dụng chữa bệnh.
Theo Thượng tá Thành Kiên Trung, bắt nguồn từ nhu cầu rất lớn của người dân cần thuốc chữa bệnh, trong khi đó đời sống kinh tế còn khó khăn dẫn đến việc ưa dùng thuốc rẻ, nắm được tâm lý trên các đối tượng “sản xuất” làm giả thuốc tân dược. Hậu quả, tác hại của thuốc giả là rất lớn, sự nguy hiểm thật sự chính bởi hầu hết người dân đều không thể phân biệt được đâu là thuốc giả, thuốc thật, còn tính chất hoạt động của các đối tượng làm thuốc giả ngày càng nguy hiểm hơn. Do các loại thuốc tân dược mang lại lợi nhuận kinh tế cao nên các đối tượng sẵn sàng làm giả bất kỳ loại thuốc nào rồi phân phối ra thị trường, kể cả đó là thuốc trị mụn, thuốc điều trị giun sán, thuốc chống béo phì, đặc trị khớp, bổ gan hay thuốc chữa bệnh giảm mỡ trong máu, ngừa tai biến cho người huyết áp cao… Một ví dụ điển hình là vụ việc do Phòng CSĐT tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ, Công an TP Hà Nội phối hợp với Đội Quản lý thị trường số 14, Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội phát hiện hàng trăm hộp thuốc có nhãn hiệu ACNOTIN 10, sản xuất tại Thái Lan có tác dụng điều trị mụn xác định là tân dược giả tại gian hàng 242, Trung tâm Phân phối Dược phẩm Hapulico, số 85 Vũ Trọng Phụng, Thanh Xuân, Hà Nội.
Các chiêu làm thuốc giả tinh vi
Đại tá Nguyễn Minh Đức, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu tội phạm học và phòng ngừa tội phạm, Học viện Cảnh sát nhân dân trên báo chí đã từng cho biết, những thủ đoạn tinh vi trong sản xuất thuốc tân dược giả phổ biến là mua tân dược trong nước với giá rẻ, hoặc các loại thuốc hết hạn sử dụng sau đó cho vào chai, lọ của loại tân dược đã qua sử dụng của các hàng dược nổi tiếng nước ngoài. Sau đó tội phạm làm tân dược giả dùng kỹ thuật gia công nhãn mác cho mới, đặt in tờ hướng dẫn sử dụng cho vào hộp, hoặc thay đổi nhãn mác biến thuốc nội thành thuốc ngoại, thuốc châu Á thành thuốc sản xuất từ châu Âu và “nghiễm nhiên” bán ra thị trường với giá cao như thuốc thật. Ngoài ra, chúng còn chọn mua các loại thuốc rẻ tiền, đặt in ấn vỏ hộp, nhãn mác giả thuốc nhập ngoại hoặc trực tiếp tổ chức sản xuất thuốc tân dược giả… Với những thủ đoạn này các đối tượng có thể “phù phép” biến thuốc chữa dạ dày thành kháng sinh đặc trị viêm phổi, nước cất thành thuốc chữa bệnh thần kinh hay dùng nước đường để bào chế thành sirô trị ho cho trẻ em… Chưa hết, các đối tượng còn dùng thủ đoạn thành lập “công ty” để hoạt động kinh doanh mua bán thuốc nhằm che đậy hoặc hợp thức hóa đường dây buôn bán thuốc giả. Tinh vi hơn, thường tập trung vào các nhóm đối tượng sẽ trực tiếp tổ chức, sản xuất tân dược giả là thuốc uống, đóng hộp, đóng vỉ từ đầu đến cuối để “làm giả thật, ăn trọn gói” như trang bị máy móc, nguyên liệu, in ấn. Mỗi khi người dùng “sốt” loại thuốc nào là các đối tượng sẽ “nhắm” sản xuất số lượng nhiều để “tuồn” ra thị trường tiêu thụ.
Do thực tế hiện nay người bệnh hay mua thuốc trên... mạng Internet nên cơ hội tồn tại và “sống” được của thuốc giả là việc không có gì lạ. Chỉ cần lên mạng, không thiếu các loại thuốc như an thần, giảm đau, điều trị giảm cân, thuốc tân dược phục hồi, tăng cường sinh lý… cần sự quản lý chặt chẽ, chỉ được sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ thì lại được rao bán công khai, mua dễ dàng. Người dùng chỉ cần trả tiền vào tải khoản và thông báo địa chỉ là lập tức dịch vụ sẽ cung ứng thuốc đến “tận tay”. Nhưng thuốc do ai bán, chất lượng thế nào, nguồn gốc xuất xứ ở đâu, giá cao hay thấp thì chẳng ai biết? Thuốc tân dược giả được rao bán, ngoài những loại giống hệt với thuốc thật về cả hình thức và thành phần chữa bệnh thì còn có cả những loại được đóng gói và dập lại hạn sử dụng từ thuốc đã sắp hết hạn. Theo các chuyên gia, với những loại thuốc tân dược giả, thành phần hóa học thường có tác dụng chậm, không có tác dụng, thậm chí là có độc tố.
Thuốc giả, cái chết thật và siêu lợi nhuận
Hiện nay chưa có một số liệu thống kê chính thức nhưng tại Việt Nam đã xảy ra không ít trường hợp ngộ độc do dùng phải thuốc giả, thuốc nhái. Hậu quả thì đã rõ ràng, nhưng câu hỏi được đặt ra là tại sao thuốc tân dược giả lại có “đất sống” trong đời sống dân sinh(?) Bên cạnh nhu cầu sử dụng thuốc giá rẻ của người dân thì một nguyên nhân khác được cho là do việc kinh doanh thuốc tân dược giả, kém chất lượng mang lại lợi nhuận siêu khủng nên các cửa hàng bán lẻ thuốc sẵn sàng nhập từ các đơn vị, cá nhân không được phép sản xuất, kinh doanh tân dược.
Theo Bộ Y tế, tỉ lệ thuốc giả được phát hiện tại Việt Nam đang liên tục tăng lên qua từng năm. Thuốc giả ngày càng được sản xuất tinh vi, rất khó để phân biệt, và loại thuốc nào có sức tiêu thụ lớn trên thị trường thì thường bị làm giả nhiều (trong đó nhóm kháng sinh thông thường là phổ biến nhất). Kết quả khi sử dụng thuốc giả là đều gặp thất bại trong điều trị, vô hiệu các giải pháp điều trị để cứu sống người bệnh, dẫn đến kháng thuốc, tăng độc tính, nguy hiểm nhất là ngộ độc thuốc hoặc dị ứng thuốc, nhiễm độc kim loại, thậm chí gây tử vong. Các loại thuốc giả, thuốc kém chất lượng đôi khi được “sản xuất” ra từ bột gạo có sử dụng chất bảo quản, phấn viết bảng, bê tông nghiền, thạch cao… nên ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh khi sử dụng. Những chất và hợp chất này không chỉ gây ra các phản ứng dị ứng, kháng thuốc mà còn gây nên nhiều bệnh nguy hiểm khác như lao phổi, các bệnh đường ruột… Triệu chứng dễ nhận biết sau khi người bệnh dùng phải thuốc giả, kém chất lượng là có thể ngay lập tức, hoặc sau đó vài ngày thấy ngứa họng, ngứa mũi, nhức đầu, chóng mặt, khó thở, trường hợp nặng có thể bị co giật, sốc phản vệ…
Từ những vụ việc sản xuất, buôn bán thuốc tân dược giả đã được các cơ quan chức năng như Công an, Quản lý thị trường, Hải quan, Y tế… phát hiện xử lý có thể thấy thị trường thuốc tân dược không chỉ bị làm giả ở trong nước mà còn bị làm giả ở nước ngoài rồi nhập lậu vào Việt Nam. Lý do của việc này chính là mức sinh lời của hành vi sản xuất và buôn bán thuốc tân dược giả có thể cao từ 200 đến 450 lần. Siêu lợi nhuận! Tại cơ quan điều tra, 2 đối tượng Bùi Văn Hiệp và Nguyễn Anh Văn sau khi bị Phòng CSĐT tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ, CATP Hà Nội bắt giữ đã khai nhận giá thành thuốc Lumbrotine giả được đối tượng này mua với giá khoảng 10.000 đồng/hộp và bán ra thị trường với giá gần 200.000 đồng/hộp; thuốc Zinc-Kid giả 40.000 đồng/hộp và bán ra là 70.000 đồng/hộp, và với 3.000 hộp thuốc giả, 2 đối tượng đã thu lợi hàng trăm triệu đồng. Với độ sinh lời “khủng”, trong khi mức chi tiêu cho dược phẩm của người tiêu dùng khá cao, Việt Nam là một địa bàn màu mỡ của tội phạm sản xuất, buôn bán tân dược giả. Trong năm 2014, 1,2 tấn thuốc tân dược giả, kém chất lượng bao gồm nhiều loại thuốc sốt rét, kháng sinh, Viagra… không rõ nguồn gốc, có xuất xứ từ Trung Quốc của đối tượng Nguyễn Thị Thu Hương (SN 1975), trú ở khu tập thể Nam Đồng, quận Hoàng Mai, TP Hà Nội bị lực lượng Công an phát hiện trong khi tàng trữ, vận chuyển để chuẩn bị cho việc mở phòng khám tại Thanh Hóa cho thấy diễn biến phức tạp của thị trường này lẫn tội phạm buôn bán thuốc tân dược giả.
Lỗ hổng quản lý
Từ những vụ việc được phát hiện đã cho thấy các lỗ hổng để thuốc tân dược giả tràn lan vào Việt Nam đã được bộc lộ từ nhiều bất cập. Một ví dụ dễ thấy là việc in ấn các vỏ, bao bì, tem mác cho thuốc tân dược giả. Các đối tượng khi bị bắt đều khai nhận việc đặt in vỏ, bao bì, mác, tem chống hàng giả thường rất dễ dàng, có thể đặt in bất kỳ loại tem mác nào, số lượng bao nhiêu cũng được mà không cần hợp đồng, hóa đơn. Còn các cơ sở in ấn vì lợi nhuận cũng chẳng cần quan tâm đến mục đích in ấn. Cơ quan quản lý in ấn cũng không quản lý nổi các cơ sở in ấn vô tội vạ như hiện nay.
Đối với cơ quan chức năng, cơ quan quản lý về y tế, do thiếu nhân lực kiểm tra, kiểm soát đối với các cơ sở bán lẻ nên thường khó phát hiện các vi phạm. Để ngăn chặn thuốc tân dược giả, kém chất lượng làm ảnh hưởng đến sức khỏe của người sử dụng, các cơ quan chức năng cần tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ chuyên trách về chuyên môn, nghiệp vụ và phối hợp giữa lực lượng chức năng để từng bước hạn chế tối đa nạn buôn bán tân dược giả ở Việt Nam. Ngoài ra, cũng cần xử lý nghiêm khắc các cơ quan, doanh nghiệp, đơn vị, cá nhân có hành vi sản xuất, buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng thuốc giả, thuốc nhập lậu ở bất kỳ mức độ và phạm vi nào. Đồng thời tuyên truyền sâu rộng đến người tiêu dùng về tác hại cũng như những dấu hiệu hiệu nhận biết thuốc tân dược giả để chủ động phòng tránh; lựa chọn các cửa hiệu thuốc uy tín, và làm đúng theo hướng dẫn của bác sĩ về thuốc.
