- Hơn 100.000 người nhận bảo hiểm xã hội một lần trong tháng 3-2022
- Người dân sắp được đăng ký bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế online
Tăng đến mức báo động
Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, trong 3 tháng đầu năm 2022, số người được giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần là 208.943 người, tăng 1% so với cùng kỳ năm 2021. Rút bảo hiểm xã hội một lần là câu chuyện xảy ra nhiều năm nay nhưng hiện rất đáng báo động, nhất là những ngày gần đây nhiều công nhân ở TP.HCM xếp hàng từ sáng sớm để làm thủ tục hưởng bảo hiểm xã hội một lần. Việc người lao động ồ ạt rút bảo hiểm xã hội một lần không chỉ tác động trực tiếp đến quyền lợi của chính họ mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội lâu dài của quốc gia, khi mà những năm tới dân số nước ta đang bắt đầu già hóa.
 |
Người lao động làm thủ tục tại cơ quan bảo hiểm xã hội |
Chị Nguyễn Thị Hằng (nhân viên một công ty du lịch ở Hà Nội) vừa quyết định lĩnh bảo hiểm xã hội một lần với lý do dịch bệnh Covid-19 kéo dài suốt 2 năm qua khiến chị mất việc làm, trong khi đó thu nhập của chồng chị cũng bấp bênh. Vì nuôi 2 con nhỏ nên gia đình chị phải vay mượn từ nhiều nơi. Để trang trải cuộc sống trước mắt, chị Hằng quyết định rút bảo hiểm xã hội một lần, khi nào tìm được công việc mới thì sẽ đóng bảo hiểm xã hội lại sau.
Cũng đang chuẩn bị thủ tục rút bảo hiểm xã hội một lần, anh Nguyễn Văn Hòa chia sẻ, tôi ước tính, nếu rút bảo hiểm xã hội một lần được khoảng 100 triệu đồng. Tôi sẽ dùng số tiền này để đầu tư vì tuổi nghỉ hưu ngày càng kéo dài, nếu tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội thì có thể tôi sẽ mất đi nhiều cơ hội khác.
Lợi trước mắt, thiệt lâu dài
Là cơ quan quản lý trực tiếp, Bảo hiểm xã hội Việt Nam đã khuyến cáo người lao động không nên vì khó khăn trong đợt dịch bệnh mà chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần. Bởi vì khi lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần, các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế hơn so với khi hưởng lương hưu. Cụ thể, nếu nhận bảo hiểm xã hội một lần, sau này khi tham gia lại bảo hiểm xã hội, người lao động sẽ không được cộng nối thời gian đóng, mà tính là thời gian đóng bảo hiểm xã hội mới. Như vậy, người lao động mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có thu nhập để đảm bảo cuộc sống khi hết tuổi lao động hoặc nếu khi nghỉ hưu vẫn đủ thời gian được hưởng lương hưu thì do thời gian đóng bảo hiểm xã hội ít nên số tiền lương hưu sẽ thấp, mất nguồn tài chính hỗ trợ và ổn định cuộc sống lâu dài khi bị suy giảm khả năng lao động, hết tuổi lao động.
Lời giải cho bài toán rút bảo hiểm xã hội một lần là tạo niềm tin cho người lao động với các chính sách như hưu trí, tử tuất. Về mặt chính sách, cơ quan quản lý cần nghiên cứu giảm thời gian đóng bảo hiểm xã hội từ 20 năm xuống 15 năm; có chế tài mạnh, quản lý chặt chẽ tránh doanh nghiệp viện cớ phá sản để chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động.
Ông Lê Đình Quảng - Phó trưởng Ban Chính sách - pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam
Trong toàn bộ thời gian hưởng lương hưu (độ tuổi dễ gặp bất trắc về sức khỏe nhất của mỗi người), người lao động được quỹ bảo hiểm xã hội trả kinh phí để cấp thẻ Bảo hiểm y tế miễn phí (người nghỉ hưu có lương hưu không phải tự mua thẻ Bảo hiểm y tế) và được hưởng các quyền lợi về khám, chữa bệnh Bảo hiểm y tế. Khi người hưởng lương hưu không may qua đời thì người lo mai táng được nhận 1 lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu chết và thân nhân được hưởng trợ cấp tử tuất hàng tháng hoặc 1 lần.
Cũng theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, khoản tiền đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội là của để dành quý giá của chính mình, nó không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan bảo hiểm xã hội quản lý và đầu tư tăng trưởng. Người tham gia có thể bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc hoặc tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện với sự hỗ trợ đóng của Nhà nước. Trong thời gian bảo lưu, nếu chẳng may bị chết thì gia đình được hưởng trợ cấp mai táng phí, thân nhân được hưởng trợ cấp tuất theo quy định.
Việc nhận bảo hiểm xã hội một lần là phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn khi với 22% mức tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì 1 năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương. Trong khi mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần cho mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng trước năm 2014 và 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Điều quan trọng hơn cả, người tham gia bảo hiểm xã hội, khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế.
Đâu là giải pháp căn cơ?
Theo kết quả khảo sát do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam thực hiện trong tháng 3-2022 với 1.533 người lao động tại 6 tỉnh, thành phố cho thấy, mức lương người lao động nhận được không đủ trang trải nhu cầu sống tối thiểu của họ và gia đình. Cụ thể, có 46,2% người lao động cho biết họ phải làm thêm giờ với số ngày phải làm thêm giờ trong 1 tháng trung bình là 12,78 ngày/tháng để có thêm thu nhập, trang trải cuộc sống. Tiền lương thấp dẫn tới thiếu thốn chi tiêu trong sinh hoạt của người lao động và gia đình họ. Có 56,1% người lao động cho biết tiền lương và thu nhập chỉ vừa đủ trang trải cho cuộc sống; 21% cho biết họ phải chi tiêu tằn tiện, kham khổ mới đủ; và 13,2% cho biết thu nhập hiện nay không đủ sống.
Các chuyên gia chính sách cho rằng, cần nhìn nhận hiện tượng rút bảo hiểm xã hội một lần phản ánh thị trường lao động chưa hoàn hảo, phát triển thiếu bền vững. Trong nhiều trường hợp, người lao động phải rút bảo hiểm xã hội một lần hoặc thậm chí bán sổ bảo hiểm xã hội là lựa chọn cuối cùng để có thu nhập trang trải cuộc sống vì không có nguồn nào khác. Do đó, bài toán đặt ra là phát triển thị trường lao động bền vững theo hướng phát triển mạnh việc làm khu vực chính thức, ổn định, với mức thu nhập tốt để người lao động và gia đình ổn định cuộc sống.
Theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam, việc nhận bảo hiểm xã hội một lần khiến người lao động không tính toán được cần chi tiêu bao nhiêu tiền mỗi tháng khi về già. Ở nhiều nước, người về hưu sử dụng tiền rút bảo hiểm xã hội một lần để khởi nghiệp, mua nhà, hỗ trợ cho con đi du học, hoặc du lịch nước ngoài, nên nhiều người tiêu hết tiền chỉ trong thời gian ngắn. ILO khuyến nghị cơ quan quản lý cần áp dụng chế độ cho trẻ em và các chế độ ngắn hạn để người lao động tự nguyện ở lại hệ thống bảo hiểm xã hội. Chẳng hạn có thể có một khoản trợ cấp cho trẻ em để giảm áp lực tài chính cho người lao động, từ đó họ không phải dùng đến số tiền hưởng bảo hiểm xã hội một lần, nhất là lao động nữ trẻ và có con nhỏ.
Trao đổi về vấn đề này, ông Lê Đình Quảng - Phó trưởng Ban Chính sách - pháp luật, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, lời giải cho bài toán rút bảo hiểm xã hội một lần là tạo niềm tin cho người lao động với các chính sách như hưu trí, tử tuất. Về mặt chính sách, cơ quan quản lý cần nghiên cứu giảm thời gian đóng bảo hiểm xã hội từ 20 năm xuống 15 năm; có chế tài mạnh, quản lý chặt chẽ tránh doanh nghiệp viện cớ phá sản để chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động.
