Làn sóng bạo lực tại Sinaloa sau khi “ông trùm El Mayo” sa lưới

• Ly kỳ vụ bắt giữ ông trùm băng đảng Sinaloa tại Mỹ
• Mỹ bắt gọn trùm ma túy Mexico sáng lập băng đảng Sinaloa và con trai El Chapo
• Tổng thống Mỹ ca ngợi Mexico bắt giữ sát thủ chính của băng đảng Sinaloa

Đối với nhiều người dân Mexico, ngày 10-8 là một ngày chủ nhật yên bình như bao ngày khác. Nhưng tại Sinaloa, hôm đó có 17 vụ giết người xảy ra, tức là cứ 85 phút lại có 1 vụ. Theo Chính phủ Mexico, đây là ngày bạo lực nhất năm 2025.

Ảnh của Ismael "El Mayo" Zambada, ông trùm băng đảng Sinaloa khét tiếng ở Mexico trong hồ sơ của Bộ Ngoại giao Mỹ

Bạo lực chưa từng có

Ngày 25-7-2024, ông trùm Ismael “El Mayo” Zambada Garcia đã bị con trai của đối tác cũ “El Chapo” dụ lên máy bay riêng rồi đưa qua bang Texas (Mỹ). Đây là 2 trùm ma túy điển hình cho 2 thế hệ băng đảng ở Mexico. Cả 2 đều đang phải đối mặt với nhiều cáo buộc tại Tòa án quận Đông tại New York.

Zambada Garcia là nhân vật chủ chốt trong hoạt động buôn bán ma túy quốc tế trong nhiều thập kỷ. Là người đồng sáng lập băng đảng Sinaloa (cùng với Joaquin “El Chapo” Guzman), ông ta đã giúp điều hành các hoạt động rộng lớn của tổ chức này trong khi vẫn trốn tránh được việc bị bắt. Mặc dù đã bị truy tố nhiều lần tại nhiều khu vực pháp lý khác nhau của Mỹ vì các hành vi vi phạm ma túy nghiêm trọng, Zambada Garcia vẫn tiếp tục lãnh đạo băng đảng, tham gia đáng kể vào hoạt động sản xuất và buôn bán fentanyl (một loại ma túy nguy hiểm ở Mỹ). Đáng nói, Zambada Garcia đã có hơn 50 năm buôn bán ma túy nhưng chưa bao giờ bị bắt, chưa bao giờ thụ án.

Báo cáo chính thức do Mexico công bố cho biết, các cơ quan an ninh Mỹ không hề biết Zambada Garcia có mặt trên máy bay cho đến 2 tiếng trước khi vụ bắt giữ được thực hiện (vào khoảng 16h ngày 25-7). Quá trình diễn ra khá suôn sẻ một cách đáng ngạc nhiên. Bản thân ông trùm cũng thừa nhận cuộc khảo sát cơ hội đầu tư bất động sản hôm đó đã dẫn đến màn kết thúc kịch tính là bị bắt giữ tại sân bay El Paso.

Ông Victoria Dittmar - Điều tra viên kiêm quản lý dự án tại InSight Crime (một tổ chức tư vấn và truyền thông phi lợi nhuận, chuyên nghiên cứu về tội phạm có tổ chức ở khu vực Mỹ Latinh và Caribe) cho biết, sự gia tăng bạo lực ở Sinaloa bắt nguồn từ các phe phái trong nội bộ băng đảng này sau khi Ismael “El Mayo” Zambada bị bắt. Giao tranh nổ ra giữa những kẻ trung thành với Zambada Garcia (được gọi là Mayitos) và các đồng minh của ông trùm Joaquin “El Chapo” Guzman (được gọi là Chapitos), xen kẽ là các cuộc đụng độ giữa các phe phái nhỏ hơn của băng đảng Sinaloa. Trước khi “El Mayo” bị bắt, các cuộc đụng độ giữa các phe phái trong băng đảng diễn ra lẻ tẻ. Nhưng những tình tiết bất thường liên quan đến câu chuyện ông ta bị bắt đã làm gia tăng căng thẳng. Giờ đây, cả Mayitos và Chapitos đều đẩy mạnh tấn công để chiếm giữ các vùng lãnh thổ quan trọng. Bạo lực gia tăng mạnh vào đầu tháng 9-2024, thời điểm các nhà phân tích cho rằng cuộc chiến chính thức bắt đầu.

Lực lượng an ninh Mexico tăng cường hiện diện trong bối cảnh bạo lực và bất ổn kinh tế leo thang ở Culiacan, thủ phủ băng đảng Sinaloa

Để bảo vệ học sinh ở Sinaloa, Thống đốc Rubeen Rocha Moya đã ra lệnh tạm ngừng các lớp học vào ngày 12 và 13-9-2024. Ngày hôm sau, trong bối cảnh bất ổn, lễ kỷ niệm Ngày Độc lập đã bị đình chỉ tại một số thị trấn trên khắp tiểu bang, bao gồm cả thủ phủ Culiacan. “Chúng tôi đã quyết định đình chỉ hoạt động kỷ niệm ngày 15-9. Sẽ không có lễ kỷ niệm nào, dù công khai hay riêng tư” - Thống đốc Rubeen Rocha Moya tuyên bố trong một video được đăng trên tài khoản mạng xã hội X.

Các số liệu từ tháng 9-2024 đã xác nhận quy mô của bạo lực gồm 4 người chết/ngày, tương đương cứ sau 6 giờ có 1 người tử vong. Chuyên gia Victoria Dittmar lưu ý: “Việc ông trùm “El Mayo” bị rơi vào “bẫy lừa” không chỉ làm căng thẳng mối quan hệ giữa các phe phái mà còn khơi mào một làn sóng trả thù, biến Culiacan thành mặt trận cho cuộc chiến giữa các băng đảng đô thị, điều mà chúng ta không thấy ở bất kỳ thành phố nào khác của Mexico”.

Điểm yếu trong chiến lược an ninh

Theo phân tích dữ liệu công khai do CNN thực hiện, kể từ khi “El Mayo” bị bắt, số vụ giết người ở Sinaloa đã tăng hơn 400%. Bạo lực ở Sinaloa không chỉ vượt qua cả những con số thống kê, nó đã đảo lộn cuộc sống hàng ngày của người dân. Tại Culiacan, nỗi sợ hãi thường trực về các cuộc đụng độ vũ trang đã buộc các cửa hàng lớn và các doanh nghiệp nhỏ phải giảm giờ làm hoặc đóng cửa hoàn toàn. “Có những ngày chúng tôi chỉ có 1 - 2 khách hàng, vì mọi người không dám ra ngoài vào ban tối. Cho đến tận bây giờ, họ vẫn không ra ngoài”- một chủ nhà hàng tên là Sonia nói về nỗi lo của người dân trước tình hình an ninh bất ổn của thành phố.

Các cảnh quay cho thấy những cuộc đụng độ chủ yếu diễn ra ở khu vực thành thị - một xu hướng mới cho thấy có thể ảnh hưởng trực tiếp tới hàng trăm nghìn người dân Sinaloa. Vào tháng 5-2025, thi thể của một người đàn ông được tìm thấy trong tình trạng treo cổ trên một cây cầu, bên cạnh đó là thông điệp về ma túy. Một tháng sau, một đầu người được bỏ lại gần điểm du lịch ở Culiacan. Hai tuần sau, nhiều cảnh sát đã bị thương nặng trong một cuộc phục kích.

Cảnh sát làm việc tại hiện trường vụ án mạng ở Culiacan, nơi bạo lực và bất ổn kinh tế leo thang sau vụ “El Mayo” Zambada bị bắt ở Mỹ

Một năm kể từ ngày “El Mayo” bị bắt, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum tuyên bố trong cuộc họp báo hàng ngày: “Chúng tôi đang nỗ lực và sẽ mang lại hòa bình cho Sinaloa”. Tuy nhiên, đối với bà chủ nhà hàng Sonia, lời hứa đó nghe có vẻ xa vời: “Bạn thấy đoàn xe quân sự ở khắp mọi nơi. Có những khu vực xảy ra đấu súng hàng ngày và chính quyền chỉ đến sau vài giờ. Tất cả chỉ là hình thức. Chúng tôi muốn thấy một chiến lược thực sự... bởi vì không có chiến lược nào cả”.

Hôm 25-7-2025, Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum đã nhắc lại sự cấp thiết phải hợp tác với chính quyền Mỹ và cảnh báo về sự can thiệp của nước ngoài trong việc chống lại bạo lực và buôn bán ma túy có liên quan đến các băng đảng ở Mexico. Những bình luận này được đưa ra vài ngày trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ký chỉ thị cho phép Lầu Năm Góc sử dụng vũ lực chống lại một số băng đảng ở Mỹ Latinh mà chính quyền Mỹ xác định là các tổ chức khủng bố nước ngoài. Mặc dù vẫn chưa rõ liệu Bộ Quốc phòng Mỹ có ý định phối hợp với chính quyền Mexico trong việc này hay không, nhưng băng đảng Sinaloa là 1 trong 8 mạng lưới tội phạm bị chính quyền của ông Donald Trump xếp vào danh sách các tổ chức khủng bố nước ngoài.

Trong năm đầu tiên cầm quyền, những nỗ lực kiềm chế bạo lực của Tổng thống Sheinbaum dẫn đến số vụ tấn công nhằm vào dân thường sụt giảm. Kể từ tháng 1-2024, các vụ giết hại dân thường đã giảm ở hầu hết mọi tiểu bang của Mexico. Nhưng Sinaloa vẫn là điểm yếu trong chiến lược an ninh của Mexico với ít nhất 571 thường dân thiệt mạng trong năm 2025, mở đường cho năm nay trở thành một trong những năm đẫm máu nhất trong lịch sử Sinaloa. Trong một so sánh, tại 3 tiểu bang khác, số vụ giết hại dân thường tổng cộng là 49 nạn nhân (tính đến ngày 25-7). Và đối với nhiều người dân Sinaloa, ngày chủ nhật 10-8 vừa qua là một lời nhắc nhở nữa về cuộc chiến khốc liệt chưa có hồi kết.

Theo phân tích dữ liệu của CNN, kể từ khi trùm ma túy “El Mayo” bị bắt, số vụ giết người ở Sinaloa đã tăng hơn 400%. Đáng nói, vụ bắt giữ “ông trùm” này vào ngày 25-7-2024 tại sân bay El Paso, bang Texas (Mỹ) đã châm ngòi cho một cuộc chiến nội bộ giữa các phe phái đối địch trong khu vực, khiến người dân Sinaloa mắc kẹt giữa một cuộc xung đột, làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày, buộc các chuỗi cửa hàng lớn và các doanh nghiệp gia đình phải đóng cửa.