Pechora 2M, là biến thể nâng cấp rất hiện đại của hệ thống phòng không S-125 Neva/Pechora (hay SAM-3, tên ký hiệu NATO là SA-3 Goa) là thế hệ tên lửa phòng không thế hệ thứ 2 của Liên Xô. Tầm bắn tối đa của đạn tên lửa S-125 khoảng 15km, thuộc dạng tên lửa tầm ngắn. So với S-75, S-125 Neva/Pechora bắt đầu sử dụng tên lửa động cơ nhiên liệu rắn, thời gian chuẩn bị phóng và công tác bảo dưỡng cũng được giản hóa tối đa.
Pechora 2M được nâng cấp mạnh về radar và tên lửa, nó sử dụng tên lửa 5V27D và 5V27DE, tầm bắn từ 3,5 đến 35 km, độ cao tối đa trên 20 km. Nó thường được biên chế hỗn hợp và đảm nhận nhiệm vụ bảo vệ tên lửa cùng thế hệ và dễ bị tấn công như S-75. Hình thái bố trí trong tổng thể hệ thống phòng không Syria thường là Pechora 2M sẽ đi kèm với S-75.
Sau khi chiến tranh lạnh kết thúc, S-125 Neva/Pechora cơ bản là đã lạc hậu nhưng Nga và một số quốc gia có trình độ công nghệ phát triển trong khối Warsaw đã không ngừng cải tiến, nâng cấp hệ thống này để bán sang thị trường thứ 3. Trong cuộc chiến tranh Kosovo, quân đội Nam Tư đã sử dụng S-125 Neva/Pechora phục kích và bắn hạ 1 chiếc máy bay tàng hình F-117 Nighthawk vào ngày 27-3-1999 và một chiếc F-16 của NATO vào ngày 2-5-1999.
Trong các cuộc chiến tranh khác, SA-3 và các hệ thống SAM khác đã bắn hạ nhiều máy bay không người lái của NATO và Mỹ. Điều này cho thấy, nếu có phương pháp sử dụng và chiến thuật hợp lý, các hệ thống phòng không cũ kỹ như S-125 Pechora 2M hoàn toàn có thể lập lên kỳ tích.
Hệ thống phòng không cấp chiến thuật thứ 2 trong quân đội Syria là hệ thống phòng không tự hành 2K12 Kub (Russian "Куб", NATO gọi là SA-6 Grainful) là hệ thống phòng không tầm ngắn cơ động thế hệ thứ nhất. Với tầm bắn 24km, nó thường được biên chế làm nhiệm vụ phòng không dã chiến tầm gần, cấp tập đoàn quân. Hệ thống 2K12 trang bị xe radar chiếu xạ 1S91, trên xe trang bị hệ thống ngắm chuẩn quang học cự ly 25km.
Tên lửa được đặt trên khung gầm xe bánh xích GM-578, mỗi xe phóng mang 3 tên lửa (nên được đặt biệt danh là “3 ngón tay thần chết”), biến thể đời đầu sử dụng tên lửa 3M9 tầm bắn hiệu quả 24km, tầm cao 14km, biến thể nâng cấp sử dụng tên lửa 3M9M1/3/4 với tầm bắn hiệu quả 35km tầm cao 20 km.
Toàn bộ hệ thống tên lửa được đặt trên khung gầm xe bánh xích thông dụng, nên nó có khả năng mang kèm theo bộ binh cơ giới, thời gian triển khai tác chiến rất ngắn. Các xe radar 1S91 được triển khai tận cấp đại đội, nên mỗi đại đội này đều có khả năng tác chiến độc lập. Thời gian triển khai, tính năng cơ động và linh hoạt tác chiến của nó thực sự là cuộc cách mạng, so với các loại tên lửa bệ phóng cố định.
Trước cuộc chiến tranh Trung Đông lần thứ 4 năm 1973, Liên Xô đã hỗ trợ các hệ thống 2K12 cho liên quân Ả Rập, lúc đó là loại vũ khí phòng không rất hiện đại cho Ai Cập và Syria sử dụng làm các hệ thống phòng không chiến dịch. Các hệ thống này đã gây rất nhiều thiệt hại cho không quân Israel trong giai đoạn đầu khi họ bị bất ngờ. Tuy vậy, sau đó Israel đã tìm biện pháp khắc chế và phá hủy nhiều trận địa phòng không của Ai Cập và Syria.
Hiện Syria sở hữu khoảng trên 200 hệ thống 2K12, trọng điểm triển khai là khu vực giới tuyến với Israel trên cao nguyên Golan. Tuy Israel và NATO trong suốt thời gian dài đối kháng với Liên Xô đã có rất nhiều kinh nghiệm khắc chế hệ thống phòng không này, nhưng với số lượng rất lớn các hệ thống phòng không 2K12 và nhiều hệ thống khác, chúng vẫn là những chướng ngại đáng gờm với những âm mưu thiết lập vùng cấm bay hoặc oanh tạc trên đất Syria.
9K37M BUK-M2E (NATO gọi là SA-17 Grizzly) là một trong không nhiều hệ thống phòng không tiên tiến của Syria. Hệ thống phòng không này được đưa vào sử dụng những năm 80 của thế kỷ trước để thay thế cho hệ thống tên lửa SA-6. Buk-M2E có khả năng ngắm bắn cùng lúc 4 mục tiêu trong khi đang theo dõi 24 mục tiêu khác. Nó sử dụng đạn tên lửa 9M317 có tầm bắn 3-50km, độ cao tối đa 25km, vận tốc Mach 4.
Nếu nói SA-6 là thế hệ tên lửa đầu tiên có khả năng cơ động thì khả năng tích hợp các hệ thống đo đạc và xe chở - phóng của BUK-M2E được nâng cao thêm một bậc. Radar được tích hợp trên các xe phóng đều có khả năng tự dẫn bắn, nâng cao khả năng tác chiến độc lập, lượng đạn cũng tăng lên mỗi xe 4 quả đạn.
Hệ thống này chỉ cần 5 phút để triển khai chiến đấu và rút khỏi trận địa sau khi phóng. Thời gian phản ứng của hệ thống từ khi theo dõi mục tiêu tới khi phóng tên lửa là khoảng 22 giây. Hiện nay, Syria đang có khoảng 48 hệ thống BUK, trong đó BUK-M2E có khoảng 20 hệ thống, trong quá trình xảy ra nội chiến, tình trạng hoạt động của chúng thế nào không rõ.
Hệ thống phòng không 9K33 Osa
9K33 Osa (Nga: Оса, NATO Sa-8 Gecko) thuộc loại hệ thống phòng không tầm ngắn, có tầm bắn 15km, độ cao 12km. Nó thường được biên chế trong lực lượng phòng không của các sư đoàn bộ binh cơ giới. Xe phóng 9M33 được tích hợp các chức năng chở - nâng - phóng - radar, thời gian chuẩn bị tác chiến chỉ có 4 phút, có khả năng nhanh chóng chuyển trạng thái tấn công, rồi lập tức cơ động bảo toàn lực lượng.
Hiện nay, quân chính phủ Syria được trang bị không nhiều các hệ thống 9K33, số lượng ước tính không vượt quá 74 hệ thống. Hệ thống tên lửa này chỉ có giá trị trong trường hợp Mỹ đổ lục quân vào tác chiến trên bộ, sử dụng máy bay để yểm trợ hỏa lực, còn đối phó với các máy bay mang vũ khí tấn công ngoài khu vực phòng không thì chúng không có tác dụng gì.
(Còn nữa)
