 |
Diễn đàn “Thể chế hoá đổi mới sáng tạo - Bảo vệ tài sản vô hình theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW”. |
Sự kiện do TAT Law Firm, Tạp chí Luật sư Việt Nam và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp tổ chức.
Phát biểu khai mạc diễn đàn, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam, ông Đặng Ngọc Luyến cho biết: “Sở hữu trí tuệ không chỉ là công cụ pháp lý bảo vệ sáng tạo, mà còn trở thành “lá chắn” để doanh nghiệp trụ vững trong kỷ nguyên số.
Đây còn là thước đo năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, thực trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam vẫn diễn biến phức tạp, từ hàng giả, hàng nhái, cạnh tranh không lành mạnh, cho tới việc nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu nguồn lực để tự bảo vệ thương hiệu. Điều này đòi hỏi phải tiếp tục hoàn thiện chính sách, tăng cường hiệu quả thực thi và xây dựng cơ chế phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, giới luật sư, hiệp hội và truyền thông.
Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam Đặng Ngọc Luyến chia sẻ: Dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi dự kiến trình Quốc hội năm 2025 và có hiệu lực từ 2026, trong đó, đề xuất thành lập tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ đang được xem xét là một bước đi đúng hướng. Điều này không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn khi số lượng tranh chấp ngày càng tăng, mà quan trọng hơn, để thiết lập một nền tư pháp hiểu đúng - hiểu sâu. “Không chỉ thực tiễn đặt ra yêu cầu cải cách, mà ngay trong định hướng chiến lược của Ban Chấp hành Trung ương như Nghị quyết 68-NQ/TW cũng đã nhấn mạnh yêu cầu “hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, bảo đảm thực thi hợp đồng, giảm rủi ro pháp lý”. Điều đó cho thấy cải cách tư pháp trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ không chỉ là yêu cầu đòi hỏi bức thiết từ thực tiễn mà trở thành chiến lược phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới”, ông Luyến khẳng định.
 |
Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam, ông Đặng Ngọc Luyến phát biểu khai mạc |
Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm nhấn mạnh: Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới, nơi tài sản không còn chỉ là đất đai, nhà máy, thiết bị mà là “tài sản trí tuệ” và “tài sản vô hình”. Ông Tú nói: “Sáng tạo không được bảo vệ - cũng chỉ là một ý tưởng chờ bị đánh cắp. Muốn bảo vệ sáng tạo, phải bảo vệ người sáng tạo”. Ông Tú phân tích thêm, trong khi giá trị tài sản vô hình toàn cầu đã vượt mốc 80 nghìn tỷ USD, thì tại Việt Nam nhiều doanh nghiệp vẫn lúng túng trong việc định giá, hạch toán và khai thác. Nguyên nhân nằm ở thể chế pháp lý chưa theo kịp, khiến tài sản vô hình chưa được thừa nhận đầy đủ là tài sản tài chính hóa được, có thể định giá, thế chấp hay góp vốn.
Từ tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 68-NQ/TW, ông Tú đề xuất ba trụ cột: Thứ nhất, cần công nhận quyền sở hữu trí tuệ là tài sản tài chính hóa được. Hai là, hình thành thị trường định giá và giao dịch tài sản trí tuệ - bao gồm trung tâm định giá quốc gia và sàn giao dịch IP. Ba là bảo vệ mạnh mẽ quyền sở hữu trí tuệ - kiện toàn tòa án chuyên trách, cơ chế thi hành án minh bạch và răn đe. Doanh nghiệp tư nhân và cuộc chiến chống xâm phạm thương hiệu. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và cạnh tranh ngày càng khốc liệt, quyền sở hữu trí tuệ trở thành một công cụ quan trọng để bảo vệ thành quả sáng tạo, đảm bảo công bằng trong kinh doanh. Tuy nhiên, thực tế, các hành vi xâm phạm kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, sáng chế vẫn diễn ra khá phổ biến.
Khẳng định kinh tế tư nhân đang đóng vai trò động lực quan trọng của quốc gia, song phải đối diện với những “cuộc chiến khốc liệt” để bảo vệ tài sản vô hình, Luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc TAT Law Firm cho biết, quá trình hành nghề, bà đã chứng kiến nhiều vụ tranh chấp thương hiệu, trong đó có Nhựa Bình Minh, Công ty bảo vệ Long Hải, gạo ST 25 những trường hợp điển hình cho thấy thương hiệu Việt dễ bị xâm phạm, còn hành trình pháp lý để đòi lại quyền thì kéo dài, phức tạp.
Chia sẻ về vụ việc kiểu dáng công nghiệp của công ty mình bị một công ty khác xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, ông Phạm Trường Giang, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Eurohouse Việt Nam cho biết, dù Eurohouse đã nhiều lần cảnh báo, gửi văn bản, thậm chí chủ động yêu cầu giám định và có kết luận giám định khẳng định hành vi xâm phạm, song phía công ty kia vẫn cố tình sản xuất và kinh doanh sản phẩm vi phạm. Theo ông Giang, những bất cập trong cơ chế xử lý hiện nay như: việc xử lý vi phạm phụ thuộc nhiều vào chứng cứ bắt quả tang hàng hoá vi phạm; chế tài xử phạt hành chính còn chưa đủ sức răn đe; cơ chế phối hợp giữa cơ quan thực thi còn chồng chéo, thiếu tính chủ động. “Để khắc phục tình trạng trên, tôi cho rằng, cần nâng cao hiệu lực thực thi kết luận giám định; tăng mức xử phạt để đảm bảo tính răn đe; thiết lập cơ chế biện pháp khẩn cấp tạm thời; tăng cường vai trò phối hợp liên ngành để xử lý minh bạch, nhanh chóng. Bên cạnh đó, cần công khai minh bạch thông tin xử lý vi phạm nhằm cảnh báo, răn đe và bảo vệ doanh nghiệp tuân thủ pháp luật”, ông Giang đề xuất.
 |
Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm tại diễn đàn |
Từ các góc nhìn khác nhau, các doanh nghiệp, luật sư đã điểm chung của diễn đàn là: muốn khuyến khích đổi mới sáng tạo, phải có thể chế mạnh để bảo vệ quyền sáng tạo. Đây không chỉ là câu chuyện pháp lý, mà còn là điều kiện để doanh nghiệp yên tâm đầu tư, hội nhập và cạnh tranh toàn cầu.
TS. Phạm Minh Huyền (Trưởng Bộ môn SHTT, đại diện Đại học Luật Hà Nội) cho rằng, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi 2025) và Nghị quyết 81/2025 đã cho phép thành lập Tòa Sở hữu trí tuệ (SHTT) tại Hà Nội và TPHCM, nhưng hiện vẫn tồn tại nhiều khoảng trống như: Tòa chưa có thẩm quyền hình sự, chưa có tiêu chuẩn nhân sự rõ ràng, thiếu quy trình chuyên biệt trong giải quyết tranh chấp.
Từ kinh nghiệm quốc tế như Nhật Bản, Malaysia và Thái Lan - những nước đã thiết lập Tòa SHTT chuyên trách, xét xử nhanh và có cơ chế công tố viên, thẩm phán chuyên môn - TS. Huyền đề xuất Việt Nam rất cần bổ sung thẩm quyền hình sự cho Tòa SHTT, cùng đó cần quy định biên chế tối thiểu và đào tạo chuyên sâu cho thẩm phán, thư ký, thẩm tra viên. Không chỉ vậy, xây dựng thủ tục rút gọn với vụ việc đơn giản và ứng dụng CNTT trong tố tụng, kế cả xét xử trực tuyến với đương sự ở nước ngoài. "Một cơ chế tài phán đầy đủ và chuyên nghiệp sẽ là chìa khóa bảo vệ quyền sáng tạo, khuyến khích đổi mới, đồng thời nâng cao uy tín quốc gia trên trường quốc tế - TS. Phạm Minh Huyền nhấn mạnh.
Phát biểu tổng kết diễn đàn, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế của VCCI đánh giá cao các ý kiến của các đại biểu tại diễn đàn. Ông Tuấn cho biết, vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đang đặt ra nhiều thách thức, đòi hỏi sự quan tâm, vào cuộc của các cấp, ngành và đơn vị liên quan nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của doanh nghiệp trong nước. Nhắc đến vấn đề bảo vệ sở hữu trí tuệ trong thời đại khoa học công nghệ, khi AI đang "chiếm lĩnh", ông Tuấn cho biết, pháp luật về sở hữu trí tuệ không chỉ bảo vệ mà còn phải thúc đẩy sự phát triển. Các doanh nghiệp, luật sư cùng tham gia tiếng nói để xây dựng thể chế, bảo vệ quyền sáng tạo. Đây không chỉ là câu chuyện pháp lý, mà còn là điều kiện để doanh nghiệp yên tâm đầu tư, hội nhập và cạnh tranh toàn cầu.
