Ngọn Hải đăng trên đảo Hòn Khoai
Đảo Hòn Khoai, có trên 180 triệu năm tuổi, nằm cách đất liền, nơi gần nhất thuộc xã Đất Mũi, thị trấn Năm Căn, huyện Ngọc Hiền, tỉnh Cà Mau cũng khoảng 20 cây số. Muốn ra đảo Hòn Khoai, từ đất mũi Cà Mau, chỉ có cách duy nhất, đi thuyền nhỏ đến làng đánh cá Trần Đề (làng cực Nam của Tổ quốc trên đất liền), đổi thuyền lớn vượt biển ra Hòn Khoai. Trước kia, Hòn Khoai có tên là Hòn Giáng Hương, hay Hòn Độc Lập. Thời Pháp thuộc, trên bản đồ hành chính Việt Nam, người Pháp gọi là đảo Poulo Obi. Nhưng người dân địa phương vẫn gọi theo cái tên dân dã: Hòn Khoai, vì hình dáng của đảo trông giống như củ khoai khổng lồ nằm hiên ngang giữa biển cả. Trên đảo vẫn còn nhiều bụi khoai mỡ luộc hoặc nướng lên ăn rất bùi, thơm, ngậy, được coi là món ăn sáng quen thuộc của cư dân trên đảo.
Lối đi xuyên cánh rừng già
Hòn Khoai là một cụm gồm 5 đảo nằm quây quần bên nhau: Hòn Khoai, Hòn Sao, Hòn Đồi Mồi, Hòn Đá Lẻ, Hòn Trương. Bãi biển Hòn Khoai có nhiều bãi đá, với những viên đá tròn to hình thù kỳ dị như những quả trứng khổng lồ nhẵn bóng nằm tĩnh lặng trước những đợt sóng biển. Đường lên đảo uốn theo hình trôn ốc, bám theo sườn đồi, cheo leo, cây cối mọc um tùm, nhiều nhất là cây cổ thụ gỗ quý như lim, táu, cây cao su, cây ăn quả mít, xoài tỏa hương thơm. Hai bên lối đi là những thảm cỏ, khóm hoa rừng, rực đỏ màu vàng hoa sài đất. Đảo Hòn Khoai có nhiều loại chim quý trú ngụ: chim nhạn, chim én, đặc biệt loài chim cao các, lông đen, mỏ vàng, trên mỏ lại có thêm mỏ thứ 2, giống loại chim hồng hoàng, trên thế giới ít nơi có. Trên đảo có “mỏ” nước ngọt phun lên từ mạch đá ngầm, lâu dần tạo nên 2 con suối, nước trong vắt, chưa bao giờ cạn, là nguồn cung cấp nước vô tận cho đảo và ngư dân đánh cá. Nước mát, ngọt của vị rễ cây thuốc Nam chỉ trên đảo mới có, đi đường mỏi mệt, uống một ngụm bao nhọc nhằn tiêu tan hết.
Những bãi đá ven bờ biển Hòn Khoai
Năm 1994, đảo Hòn Khoai được công nhận là di tích văn hóa, lịch sử, thắng cảnh cấp quốc gia. Đảo Hòn Khoai có hệ thống rừng nguyên sinh, trong đó có 1.400 loài thực vật phong phú có thể làm thuốc. Động vật quý như rắn hổ mang, sóc, kỳ đà, trăn, chim… Hòn Khoai mang vẻ đẹp của rừng nguyên sinh, hoang sơ, khí hậu trong lành, rất tốt cho việc nghỉ dưỡng và du lịch. Trên đỉnh Hòn Khoai, tại độ cao 318m, cuối thế kỷ 19, người Pháp xây một ngọn hải đăng, hiện nay kiến trúc vẫn còn nguyên vẹn. Ngọn hải đăng hình vuông, diện tích 400m2, được xây bằng đá xanh và xi măng là một vị trí quan trọng của biển Tây Nam và vịnh Thái Lan. Đứng trên ngọn hải đăng, bằng mắt thường có thể nhìn toàn cảnh vùng biển phía Nam của Tổ quốc.
