- Nan giải cuộc chiến chống bạo lực súng đạn tại Mỹ
- New York ban bố tình trạng khẩn cấp vì bạo lực súng đạn
Năm đẫm máu của bạo lực súng đạn
Giới chức Mỹ tại thành phố Houston thuộc bang Texas (Mỹ) cho biết, trong ngày 21-1 đã xảy ra vụ “nổ súng hỗn loạn” tại một ngôi nhà cho thuê ở thị trấn Katy khiến ít nhất 3 người thiệt mạng và 2 người khác bị thương. Theo Văn phòng Cảnh sát trưởng hạt Harris, giữa hàng chục thanh niên ở độ tuổi 20 tụ tập tại ngôi nhà ở thị trấn thuộc ngoại ô thành phố Houston này đã xảy ra cãi vã, dẫn đến vụ nổ súng. Vụ xả súng đã khiến 1 nam thanh niên và 1 có gái thiệt mạng ngay tại hiện trường, trong khi 1 nam thanh niên khác tử vong khi đang cấp cứu tại bệnh viện. Các nhà điều tra ước tính hàng chục phát súng đã được bắn ra trong vụ xả súng mới nhất tại nước Mỹ.
 |
Cảnh sát bên ngoài căn hộ ở thị trấn Katy thuộc thành phố Houston, nơi xảy ra vụ xả súng khiến 5 người thương vong |
Trước đó, ngay trong ngày đầu tiên của năm mới 2024, một vụ xả súng đã xảy ra tại một bữa tiệc đón Năm mới ở thành phố Los Angeles thuộc bang California khiến 2 người thiệt mạng và 8 người bị thương phải nhập viện cấp cứu. Theo cảnh sát, mâu thuẫn giữa những người tham gia bữa tiệc dẫn tới nổ súng làm khoảng 10 người trúng đạn, trong đó 2 người tử vong tại chỗ.
Những vụ xả súng hàng loạt liên tiếp trong những ngày đầu năm 2024 làm người Mỹ lại thêm ám ảnh về nạn bạo lực súng đạn nghiêm trọng tại quốc gia có cả tỷ lệ người thiệt mạng và con số tuyệt đối người tử vong vì súng đạn cao nhất thế giới. Theo định nghĩa của Cơ quan Lưu trữ bạo lực súng của Mỹ (Gun Violence Archive - GVA), một vụ xả súng hàng loạt có nghĩa là ít nhất 4 người trở lên (không bao gồm thủ phạm) bị bắn ở cùng thời gian và địa điểm, bất kể tỷ lệ tử vong hay động cơ.
Bạo lực súng đạn vì thế tiếp tục là vấn đề nóng bỏng tại nước Mỹ khi vừa trải qua năm 2023 được ghi nhận là một trong những năm có số người tử vong vì súng đạn cao nhất từ trước tới nay. Theo thống kê, năm qua, trên cả nước Mỹ đã xảy ra tổng cộng khoảng 650 vụ xả súng hàng loạt. Bạo lực súng đạn đã khiến hơn 42.000 người thiệt mạng và làm khoảng 35.000 người khác bị thương trong năm 2023. Đáng chú ý, trong số các ca tử vong, có hơn 1.500 nạn nhân dưới 17 tuổi.
Việc tăng cường kiểm soát cũng như quyền sở hữu súng đạn tại Mỹ là một chủ đề tranh luận nóng và được nhiều cử tri quan tâm trong năm 2023 vừa qua khi xảy ra hàng chục vụ xả súng hàng loạt với ít nhất 5 người tử vong mỗi vụ, trong đó 2 vụ có hơn 10 thiệt mạng. Vụ xả súng hàng loạt nghiêm trọng nhất và có số người thương vong cao nhất năm 2023 là vụ xả súng hàng loạt ngày 25-10 ở thành phố Lewiston thuộc bang Maine làm 22 người tử vong, gần 60 người bị thương. Cuộc truy lùng gắt gao trong 48 giờ sau đó của cảnh sát kết thúc khi phát hiện nghi phạm là Robert R. Card, 40 tuổi, đã tử vong do tự sát. Điều đáng nói là Robert Card vốn là lính dự bị của quân đội Mỹ, có tiền sử bệnh tâm thần và từng được đưa vào cơ sở tâm thần trong hai tuần vào mùa hè năm 2023, song không chỉ được sử dụng súng mà còn là một huấn luyện viên súng trường.
Cho đến nay, vụ xả súng hàng loạt đẫm máu bậc nhất tại nước Mỹ vẫn là vụ xả súng ở thành phố Las Vegas vào ngày 1-10-2017. Hung thủ Stephen Paddock, 64 tuổi, đứng trên tầng 32 của một cao ốc đã xả súng vào đám đông tham dự một lễ hội âm nhạc bên dưới trong khoảng 15 phút khiến 58 người tử vong tại chỗ, 2 người tử vong tại bệnh viện và gần 700 người khác bị thương.
Chưa ngã ngũ cuộc chiến pháp lý kiểm soát súng đạn
Bạo lực súng đạn vì thế là một thực trạng nhức nhối lâu nay tại nước Mỹ mà chưa có cách giải quyết. Có nhiều nguyên nhân được đưa ra cho tình trạng bạo lực súng đạn dù liên tiếp xảy ra các vụ xả súng đẫm máu và được cảnh báo liên tục. Trong đó, một nguyên nhân quan trọng hàng đầu, theo nhiều giới chức và chuyên gia, là do nước Mỹ có luật và chính sách về súng đạn lỏng lẻo hơn nhiều so với các quốc gia khác.
Quyền liên bang về sở hữu súng thậm chí còn được đưa vào Hiến pháp từ năm 1791 thông qua Tu chính án thứ hai. Theo đó, việc sở hữu súng là quyền cơ bản của con người ở Mỹ, chỉ sau quyền tự do ngôn luận. Hiện có khoảng một nửa trong số 51 bang ở Mỹ cho phép người sử dụng súng mang nó ra đường trong khi những bang còn lại bắt buộc phải để ở nhà.
Việc mua súng đạn cũng khá dễ dàng, người mua phải qua một lớp kiến thức cơ bản về sử dụng súng rồi hồ sơ cá nhân của họ sẽ được gửi tới Văn phòng quản lý các vấn đề liên quan đến rượu, thuốc lá, súng đạn và chất nổ. Nếu đạt yêu cầu thì sau 3 ngày, người mua sẽ nhận được “giấy phép vũ khí liên bang” và có thể mua súng ngắn, súng ổ quay, súng săn và cả súng trường quân sự, chỉ với điều kiện phải mua súng tại các cửa hàng do chính phủ quản lý. Bên cạnh thị trường hợp pháp còn có thị trường “chợ đen” với nhiều loại vũ khí, trong đó giá một khẩu AK-47 dao động từ 600 đến 1.500 USD tùy vào xuất xứ, còn tiểu liên AR-15 và M-16 thì cao hơn, từ 2.000 USD đến 3.000 USD…
Ước tính, hiện người Mỹ sử dụng khoảng 400 triệu khẩu súng, thế nên dù chiếm khoảng 4,4% dân số toàn cầu nhưng nước Mỹ sở hữu 42% các loại súng có trên thế giới. Theo ông R. Thurman Barnes, Trung tâm Nghiên cứu bạo lực súng New Jersey thuộc Đại học Rutgers, ở một đất nước “có rất nhiều súng” như nước Mỹ với số súng nhiều hơn số người dân cả nước thì sẽ có nhiều bạo lực súng đạn hơn dưới mọi hình thức.
Bạo lực súng đạn là một thực trạng nhức nhối, song việc giải quyết lại vô cùng khó khăn. Hàng chục năm qua, nội bộ nước Mỹ luôn chia rẽ sâu sắc trong việc kiểm soát súng đạn. Đa số các thành viên đảng Dân chủ ủng hộ việc siết chặt kiểm soát súng đạn, nhưng phần lớn đảng Cộng hòa phản đối mạnh vì cho rằng dự luật kiểm soát súng đạn sẽ vi phạm Hiến pháp Mỹ về quyền sở hữu súng trong khi không giúp người dân Mỹ an toàn hơn.
Kể từ khi nhậm chức đầu năm 2021, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã thúc đẩy các biện pháp an toàn súng đạn và thông qua các quy định mới nhằm tăng cường kiểm soát. Tổng thống Joe Biden vào tháng 4-2022 đã ra sắc lệnh hành pháp bổ sung nhiều biện pháp giảm thiểu tình trạng tội phạm liên quan đến súng đạn và làm cho cộng đồng an toàn hơn.
Hạ viện Mỹ khi đảng Dân chủ giữ quyền kiểm soát vào tháng 6-2022 đã thông qua “Đạo luật Cộng đồng An toàn hơn”, trong đó đưa ra những thay đổi đáng kể về quy định mua súng đối với các đối tượng ở độ tuổi từ 18 đến 21 cũng như nội dung chi hàng triệu USD cho vấn đề sức khỏe tâm thần, an toàn trường học, các chương trình can thiệp khủng hoảng và khuyến khích các bang đưa hồ sơ vị thành niên vào Hệ thống Kiểm tra lý lịch hình sự quốc gia. Dự luật này là một nỗ lực nhằm giải quyết nạn bạo lực súng đạn tại Mỹ kể từ khi lệnh cấm vũ khí tấn công có hiệu lực trong 10 năm hết hạn vào năm 1994. Tuy nhiên, Tổng thống Joe Biden và các nghị sĩ đảng Dân chủ vẫn chưa giành được đủ phiếu tại Quốc hội để thông qua luật yêu cầu kiểm tra lý lịch trước khi mua súng cũng như các đề xuất khác liên quan.
Khi cuộc chiến pháp lý về việc siết chặt việc sở hữu súng đạn ở Mỹ còn chưa ngã bạo lực súng đạn vẫn là vấn đề nhức nhối, nỗi ám ảnh của người dân nước này.
