Việt Nam nằm trong Nhóm nòng cốt
Thay mặt Chính phủ Việt Nam, Đại sứ quán nước ta tại Hà Lan mới đây đã nộp bản đệ trình tham gia Thủ tục Ý kiến tư vấn của Tòa án Công lý quốc tế (ICJ) về biến đổi khí hậu. Trước đó, Việt Nam cũng nằm trong nhóm nòng cốt gồm 18 quốc gia xây dựng Nghị quyết yêu cầu ICJ đưa ra ý kiến tư vấn đối với vấn đề biến đổi khí hậu.
Biến đổi khí hậu đang diễn biến ngày càng nghiêm trọng ở nhiều nơi trên thế giới và được xem là một trong những thách thức phi an ninh truyền thống lớn nhất trên toàn cầu hiện nay. Cộng đồng quốc tế đã có những nỗ lực nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, trong đó có việc đưa ra những cơ chế quan trọng nhằm ứng phó như Công ước khung Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC), Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu…
Tuy nhiên, nhiều quy định trong các thoả thuận trên còn chưa thực sự cụ thể, dẫn tới việc các biện pháp ứng phó biến đổi khí hậu của các quốc gia trên thế giới còn chưa được như mong muốn. Biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp như chúng ta thấy ở rất nhiều nơi trên thế giới. Nhiều mục tiêu chung của quốc tế khó có thể đạt được.
 |
Đại sứ Đặng Hoàng Giang chủ trì một cuộc họp của Đại hội đồng LHQ về Nghị quyết yêu cầu ICJ đưa ra ý kiến tư vấn với vấn đề biến đổi khí hậu |
Trong khi đó, ICJ là một trong các cơ quan chính của Liên hợp quốc, thực hiện hai chức năng chính là giải quyết tranh chấp giữa các quốc gia và đưa ra ý kiến tư vấn về khía cạnh pháp lý của nhiều vấn đề được quốc tế hết sức quan tâm. Theo quy định, chỉ Đại hội đồng và Hội đồng bảo an Liên hợp quốc có quyền yêu cầu ICJ cho ý kiến tư vấn đối với bất kỳ vấn đề pháp lý nào, trong đó có biến đổi khí hậu, còn các cơ quan khác của Liên hợp quốc chỉ được đề nghị Tòa cho ý kiến pháp lý đối với những vấn đề thuộc phạm vi chức năng hoạt động của mình. Trong gần 80 năm hoạt động, ICJ đã nhiều lượt đưa ra ý kiến tư vấn, như về việc sử dụng vũ khí hạt nhân, Kosovo đơn phương tuyên bố độc lập…
Vì vậy, nếu ý kiến tư vấn của ICJ đưa ra làm rõ hơn được trách nhiệm, nghĩa vụ của các quốc gia, cộng đồng quốc tế sẽ có thêm nhiều cơ sở để đưa ra những biện pháp mạnh mẽ, quyết liệt hơn trong thời gian tới, góp phần giảm thiểu tác hại của biến đổi khí hậu cũng như giúp các quốc gia thích ứng tốt hơn. Với những nội hàm và ý nghĩa quan trọng đó, ý kiến tư vấn của ICJ về biến đổi khí hậu đây sẽ có thể là một trong những ý kiến tư vấn quan trọng nhất, sâu rộng nhất mà cơ quan thuộc Liên hợp quốc này đưa ra.
Để có đi tới bản đệ trình tham gia Thủ tục Ý kiến tư vấn của ICJ về biến đổi khí hậu, Việt Nam đã tham gia Nhóm nòng cốt gồm 18 quốc gia ngay từ đầu. Theo đó, chúng ta đã tích cực thúc đẩy quá trình xây dựng nội dung dự thảo Nghị quyết yêu cầu ICJ đưa ra ý kiến tư vấn đối với vấn đề biến đổi khí hậu.
Nghị quyết trên đã được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua vào tháng 3-2023, trong đó yêu cầu ICJ làm rõ hai vấn đề liên quan biến đổi khí hậu. Một là, xác định nghĩa vụ của các quốc gia theo luật pháp quốc tế nói chung và các công ước quốc tế liên quan đến biến đổi khí hậu nói riêng như Công ước khung UNFCCC, Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS)… nhất là liên quan việc bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính do các hoạt động của con người gây ra. Hai là, trên cơ sở các nghĩa vụ đó, Đại hội đồng Liên hợp quốc đề nghị ICJ xác định trách nhiệm pháp lý của các quốc gia đã gây ra phát thải lớn và dẫn tới những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đối với các nước khác, cũng như đối với thế hệ hiện tại và tương lai.
Nỗ lực không ngừng chống biến đổi khí hậu
Do vị trị địa lý đặc thù cùng đường bờ biển dài hơn 3.000km, Việt Nam được xem là một trong những quốc gia chịu tác động nghiêm trọng nhất của biến đổi khí hậu, đặc biệt là từ vấn đề nước biển dâng. Theo một số nghiên cứu, nếu nước biển dâng 1m, 40% diện tích đồng bằng sông Cửu Long và 10% diện tích đồng bằng sông Hồng sẽ bị ngập, ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của 20-30 triệu người dân. Chính vì vậy, thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách toàn diện, quyết liệt nhằm ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, trong đó có việc tham gia vào nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế.
Thể hiện là thành viên tích cực, trách nhiệm của cộng đồng quốc tế trong các vấn đề toàn cầu, trong đó có vấn đề chống biến đổi khí hậu - một trong những thách thức nghiêm trọng nhất hiện nay trên toàn cầu, Việt Nam không chỉ tham gia vào các nỗ lực chung để thông qua Nghị quyết yêu cầu ICJ đưa ra ý kiến tư vấn đối với vấn đề biến đổi khí hậu mà quan trọng hơn còn thể hiện các cam kết chống biến đổi khí hậu bằng những hành động mạnh mẽ, thiết thực. Điều này thể hiện rõ ràng nhất qua cam kết mạnh mẽ của Chính phủ Việt Nam tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP-26) diễn ra tại Anh vào tháng 11-2021, khi Thủ tướng Phạm Minh Chính cam kết, Việt Nam sẽ đưa phát thải ròng về 0 vào năm 2050.
Thực hiện cam kết mạnh mẽ trên, ngay sau các Hội nghị COP-26 và COP-27 tháng 11-2022 tại Ai Cập, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành khẩn trương nghiên cứu, xây dựng chương trình, kế hoạch triển khai thực hiện các cam kết của nước ta. Chính phủ đã thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban; phê duyệt Đề án về những nhiệm vụ, giải pháp triển khai với các mục tiêu cụ thể là các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực năng lượng, giao thông vận tải, sản xuất vật liệu xây dựng, nông nghiệp, xử lý chất thải được đẩy mạnh…
Chúng ta đã đề ra Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021- 2030, tầm nhìn 2050 với các mục tiêu đưa Việt Nam đi tắt đón đầu, bắt kịp, tiến cùng, vượt lên, hướng tới khát vọng thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường và công bằng về xã hội. Chiến lược sẽ góp phần thúc đẩy kinh tế xanh, phát thải carbon thấp trong dài hạn, hướng tới mục tiêu trung hòa carbon và đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu trên nguyên tắc bình đẳng, bao trùm, nâng cao năng lực chống chịu của nền kinh tế.
Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP giảm ít nhất 15% so với năm 2014 và đến năm 2050, cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP giảm ít nhất 30% so với năm 2014. Đây là nền tảng cho tương lai đất nước hướng tới các mốc quan trọng vào năm 2030, năm 2045 và những năm tiếp theo, tạo ra cơ hội lớn để Việt Nam có thể tiên phong trong khu vực về tăng trưởng xanh, đóng góp thiết thực, hiệu quả cho mục tiêu chung của thế giới.
Cùng với nỗ lực của mình nhằm đóng góp thực chất vào cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, Việt Nam cũng nỗ lực tham gia các nỗ lực quốc tế. Như khẳng định của Đại sứ Đặng Hoàng Giang, Trưởng phái đoàn thường trực Việt Nam tại Liên hợp quốc, việc tích cực thúc đẩy và tham gia thủ tục ý kiến tư vấn tại ICJ thể hiện rõ vai trò của Việt Nam với tư cách thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, thu hút sự ủng hộ của các nước đang phát triển. Tiến trình tại ICJ cũng cho thấy sự coi trọng của cộng đồng quốc tế đối với vai trò, đóng góp của Việt Nam trong vấn đề biến đổi khí hậu, bao gồm các cam kết mạnh mẽ thời gian qua tại các diễn đàn quốc tế.
