- Shangri-La lần thứ 14 kết thúc: Đối thoại để xây dựng lòng tin và sự minh bạch
- Biển Đông là quan tâm chung của cả thế giới
- Australia tuần tra vì Trung Quốc “leo thang và gây bất ổn”
Luật gia Antonio T. Carpio
Thiên nhiên cần tới 30 triệu năm kiến tạo, nhưng Trung Quốc chỉ mất 2 tháng?!
Những thực thể mà Trung Quốc đang chiếm giữ trái phép, đặc biệt là tại các thực thể mà Bắc Kinh đang tiến hành các hoạt động cải tạo đất đều là thực thể đá chìm, đảo chìm. Đây là những thực thể chỉ được hưởng những quy chế thấp nhất trong Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982, thậm chí không đủ 12 hải lý.
Theo quan sát của Philippines đối với 7 đảo chìm hay đá san hô mà Trung Quốc đang tiến hành cải tạo trái phép ở quần đảo Trường Sa thì rõ ràng là không chỉ có mục tiêu dân sự mà còn có mục tiêu quân sự ở đó, bởi nó có đủ cả bãi đỗ cho máy bay, bệ phóng tên lửa và thậm chí còn là những đài chỉ huy cho "Con đường tơ lụa trên biển" trong tương lai. Với sự hiện diện của các căn cứ quân sự đồn trú trên 7 đá hay đảo kiểu này thì “phương tiện quân sự của Trung Quốc có thể sẽ vươn tới Australia” - theo hình dung của luật gia Antonio T. Carpio.
Một điểm khác mà Philippines và dư luận cần chỉ trích Trung Quốc là hoạt động cải tạo của Trung Quốc đang hủy hoại môi trường. Những đảo này phải mất đến 30 triệu năm mới hình thành, là kết quả của sự kiến tạo địa lý do các sống núi lửa tách giãn dưới đại dương và thuộc di sản chung của nhân loại vì nằm trên khu vực biển khơi.
Như thế, để hình thành những đá san hô đó phải cần tới 30 triệu năm, nhưng Trung Quốc chỉ mất 2 tháng để phá hủy hoàn toàn. Đó là điều không chỉ Philippines mà tất cả các nước trong cộng đồng quốc tế, kể cả các quốc gia không có biển (như Thụy Sỹ), cần phải lên tiếng phản đối. Hoạt động cải tạo đảo trái phép của Trung Quốc là vi phạm UNCLOS theo các Điều 60, 87 và 90. Vì thế, tất cả các quốc gia có cơ sở để can dự.
Bởi vậy, luật gia Antonio T. Carpio quả quyết rằng, những bằng chứng mà Philippines đưa ra phục vụ không chỉ cho Philippines, mà còn cho tất cả các nước liên quan.Tất cả các đảo mà Trung Quốc đang cải tạo trái phép thậm chí không được hưởng quy chế 12 hải lý theo UNCLOS, thậm chí không được hưởng quy chế "khu vực an toàn 500 mét", theo phân tích của luật gia Antonio T. Carpio.
Bên cạnh đó, hiện không có cơ sở pháp lý nào cho cái gọi là "Đường 9 đoạn" của Trung Quốc, nên có thể nói Bắc Kinh đang tiến hành “một vụ trộm” ở tầm cỡ toàn cầu đối với di sản của nhân loại. Kinh nghiệm trong lịch sử cho thấy rằng thế giới không nên để cho Trung Quốc được phép viết lại luật quốc tế.
Hình ảnh một đảo nhân tạo mà Trung Quốc đang tiến hành cải tạo trái phép ở Trường Sa được camera của máy bay trinh sát P8-A Poseidon, Mỹ ghi lại
“Nhượng bộ chủ quyền- Điều không thể”
Luật gia Antonio T. Carpio nêu nhận định, Trung Quốc vẫn nói là khuyến khích các bên "gác tranh chấp cùng khai thác", nhưng thực tế Trung Quốc lại thể hiện quan điểm nước lớn. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị từng nói thẳng rằng Trung Quốc là nước lớn, còn tất cả các nước khác đều là nước nhỏ.
Từ xuất phát điểm đó, Trung Quốc yêu cầu "gác tranh chấp cùng khai thác", nhưng vấn đề là các nước phải nhượng bộ chủ quyền cho Trung Quốc. “Đó là điều mà Philippines không thể” - Luật gia Antonio T. Carpio nhấn mạnh.
Thực ra, tất cả các nước đều hiểu Trung Quốc muốn biến Biển Đông thành nơi ẩn náu lý tưởng cho các phương tiện quân sự. Theo dự báo của ông Antonio T. Carpio, Trung Quốc sẽ có tuyên bố về "Vùng nhận dạng phòng không" (ADIZ) trên Biển Đông ngay sau khi họ hoàn thành căn cứ quân sự ở bãi cạn Scarborough, ở quần đảo Trường Sa.
Nếu không phê chuẩn UNCLOS, Mỹ khó bảo vệ được lợi ích
Về phía Mỹ, sau tuyên bố của cựu Ngoại trưởng Hillary Clinton tại Hà Nội năm 2010, Washington bắt đầu quan tâm hơn đến tranh chấp ở Biển Đông. Chính quyền Mỹ đã ký UNCLOS, nhưng Quốc hội Mỹ lại chưa phê chuẩn. Mỹ luôn quan tâm đến nguyên tắc của UNCLOS là tự do hàng hải (đi lại trên biển) nên sẽ tiếp tục theo lập trường là thúc đẩy tự do hàng hải.
Washington chịu nhiều sức ép phải phê chuẩn UNCLOS vì có vấn đề là một số nước mở rộng chủ quyền lãnh thổ ở Bắc Cực dính đến Alaska của Mỹ. Nếu Mỹ không phê chuẩn UNCLOS thì khó bảo vệ được lợi ích của chính họ ở khu vực đó. Luật gia Carpio nói rằng, tất cả các đảo mà Việt Nam tiến hành hoạt động đều là đảo thật sự và được hưởng quy chế đảo thực sự theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển UNCLOS năm 1982. Do vậy, những gì Việt Nam đang làm hoàn toàn phù hợp với UNCLOS.
Bám sát UNCLOS và hệ thống trọng tài của UNCLOS
Đối với Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), từ năm 2002, khu vực này cùng với Trung Quốc đã ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) nhưng đây lại là một văn bản không mang tính ràng buộc. Đến nay, các nhà ngoại giao chưa thể dứt điểm đàm phán để có được một dự thảo cho Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).
Tuy vậy, ngay cả khi có COC thì COC không thể là mục tiêu để giúp giải quyết tranh chấp, mà cũng chỉ là một cơ chế ràng buộc để kiểm soát bất đồng, kiểm soát tranh chấp. “Do vậy, dù có COC hay không thì Philippines vẫn cứ phải sử dụng UNCLOS và hệ thống trọng tài của UNCLOS”- luật gia Antonio T. Carpio nhấn mạnh.
Ông Antonio T. Carpio đi đến kết luận rằng các quốc gia cần phải chuẩn bị tinh thần đón nhận phán quyết của tòa án quốc tế, và các nước cũng nên tuân thủ phán quyết đó. Như vậy, Trung Quốc sẽ phải chịu sức ép quốc tế để tuân theo. Các nước ASEAN nên đi theo hướng là tất cả tranh chấp cần phải được tòa án quốc tế phân xử. Với kinh nghiệm của một chuyên gia luật thuộc Tòa án Tối cao Philippines, luật gia Antonio T. Carpio bày tỏ quan điểm: “Đây là một lối thoát cho ASEAN”. Có lẽ bởi vậy, Philippines đang kiên trì các thủ tục pháp lý quốc tế trong vụ kiện đối với Trung Quốc, liên quan đến Biển Đông.
