 |
Hôm 17-6-2025, các tay súng đeo khẩu trang đã bắn chết 2 người bên ngoài một trung tâm mua sắm ở Kuala Lumpur |
Khi tội phạm manh động
Bạo lực súng đạn rất hiếm gặp ở Malaysia, nơi sở hữu súng không có giấy phép và việc dùng súng đe dọa đều có thể bị tội tử hình. Nhưng ít nhất 6 vụ xả súng trong 3 tuần gần đây đã gây ra hoang mang khi sự việc có thể xảy ra bất cứ đâu: tại một nhà hàng, một trung tâm mua sắm hay trên đường ở Thung lũng Klang - khu vực giàu có nhất Malaysia. Thậm chí ở Ipoh (cách Kuala Lumpur khoảng 1 giờ về phía Bắc), một người đàn ông 57 tuổi được phát hiện đã chết tại nhà riêng vào ngày 24-6 với các vết thương do súng và dao. Ban đầu cảnh sát nghi ngờ thủ phạm là con trai nạn nhân, người đã phát hiện ra thi thể. Tuy nhiên, điều tra cho thấy có bàn tay của tội phạm có tổ chức quốc tế.
Các vụ tấn công có một số đặc điểm khá tương đồng, đó là thủ phạm đều đeo khẩu trang và nổ súng rồi nhanh chóng tẩu thoát bằng xe máy hoặc ô tô. Kiểu gây án này tương đối hiếm gặp ở Malaysia, một trong những quốc gia có luật kiểm soát súng nghiêm ngặt nhất. Tuy nhiên, hàng loạt vụ việc xảy ra trong thời gian ngắn đã làm dấy lên tranh luận về việc liệu Malaysia có đang phải đối mặt với nạn súng đạn ngày càng gia tăng hay không.
Cảnh sát Kuala Lumpur lưu ý rằng, nước này vẫn an toàn vì một số vụ được cho là xuất phát từ xung đột giữa nghi phạm và nạn nhân, dù có liên quan đến tội phạm có tổ chức. Đáng chú ý, hầu hết các mạng lưới tội phạm ở Malaysia hoạt động theo nhóm nhỏ. Các băng đảng này thường buôn bán ma túy và các hoạt động kinh doanh bất hợp pháp khác. Tuy nhiên, tội phạm có tổ chức vẫn là một vấn đề lớn ở các khu vực đô thị hóa như Kuala Lumpur, Penang, Perak và Johor. Thiếu cơ hội kinh tế, bất bình đẳng và thất nghiệp là một trong những yếu tố chính gây ra tình trạng này. Thanh thiếu niên là mục tiêu hàng đầu của các mạng lưới tội phạm có tổ chức. Năm 2023, cảnh sát Johor cho biết, các hội kín tuyển dụng cả học sinh trung học, trong khi cảnh sát Kuala Lumpur phát hiện các băng đảng sử dụng những người có sức ảnh hưởng để tiếp cận thanh thiếu niên trên những nền tảng mạng xã hội.
Các tuyến buôn lậu trái phép
Một chuyên gia về tội phạm Malaysia đã cảnh báo, sự gia tăng của bạo lực súng đạn báo hiệu các thay đổi đáng lo ngại trong hành vi tội phạm. Nhà tội phạm học Shahul Hamid Abd Rahim cho biết, các tay súng (bao gồm cả sát thủ được thuê) dường như ngày càng táo bạo trong thực hiện các vụ tấn công mà không cần quan tâm đến thời gian hay địa điểm. “Tôi không loại trừ khả năng những vụ việc này có liên quan đến tranh chấp, buôn bán ma túy hoặc trả thù băng đảng. Vấn đề là phải xác định cách những khẩu súng không giấy phép này đến được tay tội phạm. Cũng có khả năng cao là một số loại vũ khí trước đây đã thuộc sở hữu của những tên tội phạm khác trước khi được chuyển nhượng hoặc bán” - ông nói.
Ông Shahul Hamid Abd Rahim cho biết thêm, diễn biến đáng lo ngại nhất là cách thức những vũ khí này được sử dụng với tần suất ngày càng tăng và dường như không bị trừng phạt. Ở Malaysia, vũ khí bất hợp pháp đóng vai trò quan trọng đối với các mạng lưới tội phạm có tổ chức. Nhưng không giống như ở các quốc gia khác như Mỹ, chúng hiếm khi được sử dụng để chống lại lực lượng thực thi pháp luật. Việc sản xuất vũ khí tư nhân không phổ biến ở Malaysia và hầu hết vũ khí bất hợp pháp có nguồn gốc từ các nước láng giềng. Vào tháng 2-2025, công dân Israel là Shalom Avitan đã bị kết án tù vì tàng trữ vũ khí, đạn dược được cho là có nguồn gốc từ Thái Lan. Hay một vụ xả súng tại sân bay quốc tế Kuala Lumpur năm 2024 liên quan đến một khẩu súng được cho là có nguồn gốc từ một quốc gia láng giềng.
Khu vực biên giới phía Bắc của Malaysia với Thái Lan là điểm chính của hoạt động buôn lậu bất hợp pháp. Các thị trấn vùng biên như Sungai Golok, Pasir Mas và Padang Besar là nơi tuồn vào vũ khí và ma túy. Ví dụ, thị trấn biên giới Sungai Golok nằm giữa bang Kelantan của Malaysia và tỉnh Narathiwat của Thái Lan chỉ được ngăn cách bởi con sông rộng vài mét. Vào mùa khô, hoạt động buôn lậu gia tăng và người ta có thể dễ dàng qua lại biên giới bằng đường bộ. Ngoài ra, việc trấn áp tội phạm là một thách thức lớn đối với các cơ quan chức năng do địa hình hiểm trở và rừng rậm.
Súng bất hợp pháp ở Thái Lan khá rẻ, dao động từ 2.000 - 8.000 ringgit (470 - 1.900 USD) và có thể được bán lại với giá gấp đôi ở Malaysia. Các mẫu súng phổ biến là Glock, Sig Sauer và súng ngắn cỡ nòng 0,38mm. Súng ổ quay tuy đã lỗi thời nhưng vẫn được ưa chuộng vì tính tiện dụng và giá rẻ. Nhiều loại súng được buôn lậu nguyên chiếc hoặc từng bộ phận rồi lắp ráp sau. Cũng có khả năng các loại súng được cải tiến như khẩu súng được sử dụng trong vụ xả súng tại trung tâm thương mại Siam Paragon năm 2023, đang được buôn lậu vào Malaysia. Các nguồn tin lưu ý rằng, xe tải chở lợn và thùng rác trên xe buýt đã được sử dụng để buôn lậu súng và trốn tránh cơ quan chức năng.
 |
Sau vụ xả súng chết người ngày 2-6-2025 tại thị trấn Meru, bang Selangor, Malaysia, người ta phát hiện 6 lỗ đạn trên cửa kính |
Ngăn chặn và phòng ngừa
Tại Malaysia, hành vi sản xuất, buôn bán vũ khí trái phép là những tội danh có mức án tử hình. Luật pháp nghiêm ngặt như vậy nhưng vẫn cần có các biện pháp khác để giảm thiểu vấn đề tội phạm liên quan đến súng, đặc biệt là buôn lậu. Kiểm soát biên giới chặt chẽ là chìa khóa trong vấn đề này. Chính quyền bang Kelantan đã có những bước đi đáng khen để tăng cường tuần tra biên giới và an ninh tại các điểm nóng buôn lậu. Nhưng về lâu dài, chính phủ nên xem xét các biện pháp kiểm soát lâu dài hơn. Cũng có thể kết hợp sử dụng công nghệ như máy quét chuyên dụng và giám sát bằng máy bay không người lái để tăng cường giám sát. Tham nhũng trong đội ngũ cán bộ biên phòng là một vấn đề cấp bách khác cần được giải quyết.
Sự phát triển về công nghệ như in 3D cũng cần được theo dõi chặt chẽ. Công nghệ in 3D ngày càng được sử dụng rộng rãi để sản xuất vũ khí tư nhân. Nó đã trở thành mối lo ngại về an ninh ở châu Âu và Bắc Mỹ. Ngay trong khu vực, các lực lượng chống chính quyền quân sự ở Myanmar đã sử dụng vũ khí in 3D trong cuộc xung đột. Gần đây hơn, một khẩu súng ngắn in 3D đã được phát hiện trong một cuộc đột kích vào một ngôi nhà ở Lampung, Indonesia. Đây có thể trở thành một xu hướng đáng lo ngại trên khắp Đông Nam Á. Do đó, lực lượng thực thi pháp luật phải được trang bị các kỹ năng để quản lý các vấn đề như in 3D, web đen và tiền điện tử, những thứ đang được tội phạm sử dụng trên “chợ đen” vũ khí.
Ông Rueben Dass - nghiên cứu viên tại Trung tâm Nghiên cứu bạo lực chính trị và khủng bố quốc tế, thuộc Trường Nghiên cứu quốc tế S Rajaratnam (RSIS) của Singapore nhận định, tội phạm có tổ chức và bạo lực súng đạn tạo thành một vòng luẩn quẩn ở Malaysia. Do đó, việc chấm dứt bạo lực súng đạn đòi hỏi phải xóa bỏ tội phạm có tổ chức. Trên hết, chính phủ phải giải quyết các nguyên nhân gốc rễ mang tính hệ thống và nền tảng thúc đẩy tội phạm, cụ thể là nghèo đói, thất nghiệp và thiếu giáo dục.
