 |
Trụ sở của Nexperia ở Nijmegen, Hà Lan |
Cuộc can thiệp chưa từng có
Trong một tuyên bố được đưa ra vào ngày 12-10-2025, Bộ Kinh tế Hà Lan cho biết đã áp dụng Đạo luật Bảo đảm nguồn cung hàng hóa để nắm quyền kiểm soát tạm thời đối với Nexperia - công ty sản xuất chíp có trụ sở tại Nijmegen (Hà Lan) nhưng thuộc sở hữu của Tập đoàn Wingtech Technology (Trung Quốc) từ ngày 30-9. Đạo luật cho phép Hà Lan can thiệp vào các công ty tư nhân trong những trường hợp đặc biệt, chẳng hạn như nếu chính phủ nhận thấy mối đe dọa đối với an ninh kinh tế của đất nước hoặc nếu cần thiết để đảm bảo hàng hóa thiết yếu sẵn có.
Tại sao chính phủ Hà Lan lại thực hiện bước đi này? Động thái diễn ra sau phiên điều trần khẩn cấp của Phòng Doanh nghiệp Hà Lan kết luận rằng, có thể có “lý do chính đáng để nghi ngờ khả năng quản lý Nexperia dưới sự lãnh đạo của cựu CEO Zhang Xuezheng”. Phòng Doanh nghiệp Hà Lan là một bộ phận đặc biệt của Tòa Phúc thẩm Amsterdam có chức năng xét xử các vụ án luật doanh nghiệp và các vấn đề khác có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng về mặt xã hội hoặc tài chính.
Nexperia là nhà sản xuất chất bán dẫn toàn cầu, ra đời sau khi tập đoàn điện tử Philips mua lại Mullard Radio Valve Company (trụ sở tại London, Anh) và Valvo (trụ sở tại Hamburg, Đức) vào những năm 1920, cuối cùng hình thành nên hoạt động kinh doanh chất bán dẫn của Philips. Năm 2006, Philips đã tách bộ phận bán dẫn của mình trở thành NXP Semiconductors và sau đó được bán cho một tập đoàn các nhà đầu tư do Beijing Jianguang Asset Management (JAC Capital) dẫn đầu. Wingtech đã mua lại Nexperia từ tập đoàn này với giá 3,63 tỷ USD vào năm 2018. Nexperia sản xuất chíp cấp thấp cho các thiết bị điện tử tiêu dùng, ô tô và ứng dụng công nghiệp, đồng thời vận hành các cơ sở sản xuất chip tại Đức và Anh. Theo trang web của công ty, Nexperia có 12.500 nhân viên tại châu Âu, châu Á và Mỹ. Cơ sở sản xuất của Nexperia trải rộng hơn 80.000m2 và có khả năng sản xuất hơn 50 tỷ linh kiện mỗi năm. Công ty cũng có các văn phòng bán hàng và cơ sở nghiên cứu và phát triển tại Trung Quốc.
Hôm 14-10, Nexperia thông báo đã đình chỉ chức vụ Giám đốc điều hành của ông Zhang Xuezheng - người sáng lập Wingtech. Công ty đã bổ nhiệm ông Stegan Tilger - Giám đốc Tài chính (CFO), làm CEO tạm quyền. “Do những thiếu sót nghiêm trọng về quản lý, Bộ Kinh tế Hà Lan nhận thấy hoạt động của Nexperia tại châu Âu đang bị xâm phạm một cách không thể chấp nhận được. Tình hình này đã làm dấy lên mối lo ngại cho Chính phủ Hà Lan về nguồn cung các sản phẩm bán dẫn thiết yếu cho ngành công nghiệp châu Âu” - tuyên bố của Nexperia cho biết. Chính phủ Hà Lan nhấn mạnh: “Đây không phải là quốc hữu hóa mà là biện pháp can thiệp giới hạn trong thời gian nhất định để bảo vệ lợi ích quốc gia và sự ổn định chuỗi cung ứng. Sự kết hợp giữa hành vi của ông Zhang Xuezheng với tư cách là CEO và cổ đông (gián tiếp), cũng như mối lo ngại về tình trạng thiếu hụt sản phẩm bán dẫn ở Hà Lan và châu Âu, cuối cùng đã khiến Chính phủ Hà Lan phải can thiệp bằng một lệnh khẩn cấp đặc biệt dựa trên Đạo luật Bảo đảm nguồn cung hàng hóa”.
 |
Nexperia là công ty bán dẫn toàn cầu thuộc sở hữu của công ty mẹ Wingtech (Trung Quốc) |
Phản ứng của các bên
Công ty Nexperia cho biết, các hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng ngày của Nexperia vẫn được duy trì bình thường. Tuy nhiên, công ty cho biết thêm, “dựa trên lệnh này, các quyết định trong công ty có thể bị chặn hoặc đảo ngược nếu chúng có khả năng gây hại cho lợi ích của công ty, tương lai của công ty với tư cách là một công ty Hà Lan và châu Âu và việc bảo tồn chuỗi giá trị quan trọng này cho châu Âu”. Lệnh của chính phủ cũng cấm Nexperia di dời tài sản công ty, sa thải các giám đốc điều hành hiện tại hoặc đưa ra các quyết định quan trọng mà không có sự chấp thuận rõ ràng của chính phủ trong 1 năm.
Ngay sau khi phán quyết được công bố, Wingtech đã đăng một tuyên bố trên mạng xã hội rằng họ “kiên quyết phản đối việc chính trị hóa các vấn đề thương mại thay vì đánh giá rủi ro dựa trên thực tế” dựa trên “cái cớ an ninh quốc gia vô căn cứ”. Công ty khẳng định vẫn giữ quyền lợi kinh tế từ cổ phần, dù tạm thời mất quyền điều hành. Họ đang xem xét các biện pháp pháp lý để phản đối quyết định của Hà Lan, bao gồm khả năng khởi kiện tại tòa án quốc tế. Nếu xảy ra, vụ việc có thể kéo dài và tạo thêm căng thẳng trong quan hệ thương mại Trung Quốc - châu Âu, vốn đã chịu sức ép từ chuỗi biện pháp kiểm soát công nghệ mà Mỹ dẫn dắt.
Việc nhà cung cấp linh kiện điện tử Wingtech bị đóng băng quyền kiểm soát công ty con đặt tại Hà Lan cho thấy những rủi ro mới đối với các khoản đầu tư ra nước ngoài của các công ty công nghệ Trung Quốc. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 13-10 bày tỏ “kiên quyết phản đối việc lạm dụng các khái niệm an ninh quốc gia và các hành vi phân biệt đối xử nhắm vào các công ty từ các quốc gia cụ thể. Các quốc gia liên quan nên thực sự duy trì các nguyên tắc thị trường và tránh chính trị hóa các vấn đề kinh tế và thương mại”. Ngược lại, Ủy ban châu Âu (EC) bày tỏ sự ủng hộ “thận trọng”, nhấn mạnh rằng các quốc gia thành viên có quyền bảo vệ công nghệ trọng yếu, miễn là hành động minh bạch và phù hợp với luật thị trường nội khối. Theo Người phát ngôn EC Olof Gill, Liên minh châu Âu đã và sẽ phối hợp chặt chẽ với Hà Lan để quyết định những hành động tiếp theo nhằm bảo vệ các năng lực công nghệ quan trọng ở châu Âu.
 |
Bức tranh mới của cạnh tranh công nghệ toàn cầu
Động thái hiếm hoi của Amsterdam diễn ra sau khi căng thẳng leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc. Trong những năm gần đây, Mỹ và đồng minh phương Tây đã thông qua các quy định hạn chế quyền tiếp cận của Trung Quốc với công nghệ bán dẫn phương Tây do lo ngại Trung Quốc có thể thiết kế ngược và sản xuất công nghệ này, qua đó dẫn đầu cuộc đua công nghệ. Một số nguồn tin từ báo chí châu Âu cho biết, Mỹ từng cảnh báo Hà Lan về vai trò của ông Zhang Xuezheng, cho rằng việc duy trì ban lãnh đạo hiện tại có thể khiến Nexperia bị cuốn vào lệnh trừng phạt của Washington.
Tài liệu của Tòa Phúc thẩm Amsterdam hôm 14-10 đã đề cập đến một cuộc họp vào tháng 6 giữa Bộ Ngoại giao Hà Lan và Cục An ninh và không phổ biến vũ khí hạt nhân quốc tế Mỹ. “Việc CEO của công ty là người Trung Quốc là một vấn đề. Gần như chắc chắn rằng, CEO phải được thay thế để đủ điều kiện được miễn trừ khỏi danh sách thực thể” - tài liệu tòa án dẫn biên bản cuộc họp cho biết. Đáng chú ý, các công ty nằm trong cái gọi là danh sách thực thể phải đối mặt với các hạn chế xuất khẩu của Mỹ. Trong khi Tập đoàn Wingtech từng bị Mỹ đưa vào “Entity List” năm 2024, hạn chế tiếp cận công nghệ Mỹ do lo ngại rủi ro an ninh.
Mặc dù Chính phủ Hà Lan phủ nhận “áp lực chính trị trực tiếp”, nhưng động thái này được giới chuyên môn nhìn nhận là phù hợp với xu hướng chung của phương Tây trong việc kiểm soát dòng đầu tư từ Trung Quốc. Giới phân tích nhận định vụ Nexperia có thể trở thành bước ngoặt trong chính sách công nghiệp của châu Âu, nơi các chính phủ ngày càng xem công nghệ là yếu tố an ninh quốc gia. Các nước như Đức và Anh trước đó cũng từng yêu cầu doanh nghiệp Trung Quốc thoái vốn khỏi một số công ty chip nội địa, nhưng chưa biện pháp nào có tính chất “kiểm soát trực tiếp” như Hà Lan lần này.
Việc Hà Lan can thiệp vào Nexperia không chỉ là vấn đề riêng của một công ty, mà là minh chứng cho sự chuyển dịch nhận thức của châu Âu, từ tự do kinh tế tuyệt đối sang bảo vệ năng lực công nghệ chiến lược. Trong bối cảnh Mỹ, EU và các đồng minh đang tìm cách giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, vụ Nexperia có thể được xem là một cột mốc đánh dấu việc “tự do thị trường” bắt đầu nhường chỗ cho “an ninh công nghệ”.
