Kỳ vọng vaccine Covid-19 thế hệ thứ hai

• Thế giới đắt đỏ và khan hiếm nguồn cung do đại dịch Covid-19
• Đức điều tra cáo buộc gian lận tại các trung tâm xét nghiệm Covid-19

* Rẻ, dễ bảo quản và chống lại nhiều virus

Các nhà khoa học trên thế giới đang nỗ lực nghiên cứu ra loại vaccine Covid-19 an toàn, hiệu quả và tốt nhất

Đến thời mũi tiêm đẩy?

Một số mũi tiêm vaccine Covid-19 sẽ hiệu quả hơn trong việc chống lại một số biến thể nhất định của virus SARS-CoV-2 gây ra Covid-19. Nhưng những vaccine khác còn nhằm mục đích bao gồm chống lại một số loại virus gây bệnh hô hấp nghiêm trọng, bao gồm cả bệnh SARS đầu tiên - vốn gây ra các đợt bùng phát giai đoạn 2002 - 2004, hoặc thậm chí tất cả các virus trong chủng họ virus SARS-CoV-2.

Các công ty đang thử nghiệm các loại vaccine không cần giữ lạnh, không cần tiêm 2 mũi, gây ít tác dụng phụ hơn, có thể được sản xuất hiệu quả hơn và có thể được phân phối mà không cần kim tiêm để dễ dàng cung cấp hơn ở các vùng nông thôn và các nước đang phát triển thế giới. Ông Scot Roberts - Giám đốc khoa học của Altimmune - công ty công nghệ sinh học có trụ sở tại Gaithersburg, Maryland (Mỹ) cho biết: “Có một lịch sử lâu dài trong việc tiêm chủng vaccine thế hệ thứ hai được cải tiến hơn nhiều lần so với vaccine thế hệ đầu. Đó là cách vận hành của việc sản xuất vaccine”. Công ty Altimmune của ông Scot Roberts đang phát triển một loại vaccine Covid-19 ở dạng hít. Tuy nhiên, sẽ không có vaccine Covid-19 thế hệ thứ hai nào sẵn sàng được đưa ra sử dụng, ít nhất là vào mùa hè này.

Nhiều loại vaccine, bao gồm cả loại vaccine mà Altimmune đang nghiên cứu, phát triển, sớm nhất được công bố cũng phải đến đầu năm sau. Các nhà khoa học khẳng định không có loại vaccine nào có thể mang tất cả các đặc tính mong muốn.

Theo các nhà khoa học, gần 8 tỷ cư dân của Trái đất đều sẽ phải cần tiêm 1 đến 2 mũi tiêm vaccine thế hệ đầu và có thể là mũi tiêm đẩy. Sau đó, mới có thời gian để tiến hành nghiên cứu và áp dụng những thử nghiệm tiếp theo.

“Sâu” và “Rộng” là điều mà nhà tiêm chủng, dược sĩ và lãnh đạo y tế công cộng John Grabenstein kỳ vọng có ở một loại vaccine Covid-19 thế hệ thứ hai. Ông mong đợi vaccine Covid-19 thế hệ tiếp theo có thể bảo vệ chống lại các biến thể khác nhau của virus SARS-CoV-2 và các bệnh về đường hô hấp và lý tưởng nhất là khoảng cách giữa giữa các lần tiêm là khoảng 1 thập kỷ. Scott Hensley - một nhà miễn dịch học về virus tại Đại học Y khoa Perelman, Đại học Pennsylvania (Mỹ) cho biết, hiện vẫn chưa biết liệu các loại vaccine hiện tại sẽ tồn tại trong bao lâu - hoặc liệu chúng ta có cần thuốc tăng cường hay không, thời gian sẽ trả lời.

Hầu hết các công ty đầu tư vào phát triển vaccine Covid-19 đều cho rằng - thậm chí đang theo đuổi ý tưởng - rằng các mũi tiêm đẩy thông thường sẽ là cần thiết.

Stanley Erck - Chủ tịch kiêm Giám đốc Điều hành của Novavax - công ty có kế hoạch sớm công bố dữ liệu về hiệu quả của vaccine cho biết các nghiên cứu trên khỉ cho thấy việc tiêm liều nhắc lại 1 năm sau khi tiêm vaccine ban đầu mang lại kết quả ngoạn mục.

Thử nghiệm những cách tốt nhất để tạo ra các mũi tiêm đẩy

Để hiểu khả năng miễn dịch kéo dài bao lâu, các nhà nghiên cứu thường xem xét các kháng thể trong máu, chúng bắt đầu giảm đi vài tháng sau khi nhiễm bệnh và ở mức độ thấp hơn sau khi tiêm chủng. Các nhà khoa học trong “cuộc đua” vaccine không chờ đợi cho đến khi sự bảo vệ suy yếu. Họ đang thử nghiệm những cách tốt nhất để tạo ra các mũi tiêm đẩy. Không rõ cách tiếp cận nào sẽ hiệu quả nhất, nhưng một số công ty, bao gồm cả Moderna, đang thử nghiệm xem con người có được bảo vệ tốt hơn hay không nếu họ nhận được một liều bổ sung của cùng một loại vaccine hoặc một mũi tiêm được điều chỉnh cho một hoặc nhiều biến thể đang lưu hành.

Moderna - nhà sản xuất 1 trong 3 loại vaccine Covid-19 được phép sử dụng ở Mỹ, sử dụng trí tuệ nhân tạo và máy học để cố gắng dự đoán các đột biến có thể gây ra vấn đề và đưa ra thiết kế vaccine để giải quyết chúng, Melissa J. Moore - Giám đốc Nghiên cứu nền tảng của Moderna cho biết.

Không rõ có bao nhiêu biến thể và virus mà vaccine mRNA như Moderna có thể bảo vệ chống lại đồng thời, nhưng Melissa J. Moore cho biết công ty của bà có thể tạo ra ít nhất 6 loại vaccine trong 1 và có thể là 10. Một số có thể bao gồm các biến thể SARS-CoV-2, cùng với một số bệnh cúm chủng và virus đường hô hấp khác. Theo bà Melissa J. Moore, bất kỳ loại vaccine Moderna được sửa đổi nào cũng sẽ có liều lượng thấp hơn so với liều lượng ban đầu. Công ty đã sử dụng liều cao trong vaccine ban đầu để đảm bảo hiệu quả, nhưng bà cho biết công ty của bà tự tin rằng liều lượng có thể giảm xuống, giảm tác dụng phụ mà không ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ.

Những nỗ lực thế hệ vaccine tiếp theo

Cả vaccine của Moderna và 1 loại của Pfizer-BioNTech được ủy quyền đầu tiên tại Mỹ đều được sản xuất nhanh chóng, có hiệu quả cao và dựa trên công nghệ gọi là mRNA. Công ty CureVac (Đức) bắt đầu hoạt động trong lĩnh vực mRNA nhiều năm trước, cũng đang cố gắng bắt kịp và có thể nhảy vọt trong thị trường mũi tiêm đẩy.

Giám đốc Công nghệ của CureVac - bà Mariola Fotin-Mleczek cho biết, dữ liệu ban đầu về hiệu quả và độ an toàn của CureVac sẽ được công bố bất cứ lúc nào, nhưng công ty đã tập trung vào vaccine thế hệ thứ hai, dự kiến sẽ sẵn sàng đưa ra thị trường muộn nhất vào cuối năm nay. Phiên bản thứ hai của vaccine CureVac được cho biết sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch cao hơn so với phiên bản đầu tiên với liều lượng thấp hơn và sẽ không gặp phải các vấn đề về bảo quản lạnh của các vaccine mRNA khác. Tuy nhiên, hiện chưa rõ sẽ cần một hay hai liều để bảo vệ lâu dài. Bà Mariola Fotin-Mleczek cho hay vaccine của CureVac có thể thu hút các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, bởi vì liều lượng thấp sẽ giữ cho giá thành của vaccine tương đối rẻ và các yêu cầu đơn giản về bảo quản sẽ giúp dễ dàng phân phối.

Đến thời không cần những mũi tiêm?

Một số công ty đang nghiên cứu về loại vaccine có thể được cung cấp mà không cần kim tiêm. Nhiều người ủng hộ ý tưởng vaccine dạng xịt, khi các giọt nhỏ vaccine có thể xâm nhập vào cơ thể qua mũi, sau đó đi vào đường hô hấp. Khu vực này được lót bằng chất nhầy và việc xây dựng cái gọi là khả năng miễn dịch niêm mạc sẽ ngăn ngừa nhiễm virus. Vaccine dạng hít với các tác dụng phụ hạn chế sẽ hữu ích để bảo vệ trẻ nhỏ hơn, những trẻ không đủ điều kiện nhận vaccine Covid-19. Loại vaccine như loại mà Công ty Altimmune đang phát triển sẽ có lợi thế ở các nước không có nhiều nguồn tài chính bởi không yêu cầu đông lạnh hoặc thậm chí làm lạnh trong nhiều tuần và có thể được phân phối mà không cần chuyên gia y tế được đào tạo chuyên sâu.

Mặc dù hầu hết các loại vaccine đều nhắm mục tiêu vào protein “đột biến”, đặc biệt ở bên ngoài của virus SARS-CoV-2, vaccine Covid-19 của ứng cử viên của Công ty ImmunityBio (Mỹ) lại bao gồm mục tiêu thứ hai là virus, hy vọng tránh được các vấn đề với các biến thể và kích thích nhiều hơn phản ứng dài hạn của tế bào T.ImmunityBio đang thử 4 cách phân phối khác nhau - một mũi tiêm, một giọt nhỏ dưới lưỡi, một viên thuốc và một thuốc xịt mũi - và hình dung ra sự pha trộn, kết hợp và có thể sau đó sẽ tiêm một mũi để giảm nguy cơ nhiễm trùng và khả năng lây lan virus qua đường hô hấp.

Hệ thống miễn dịch có tuyến phòng thủ thứ hai, được gọi là tế bào T, không dễ nghiên cứu. Nếu các tế bào T này tốt, chúng ta có thể được bảo vệ lâu hơn rất nhiều so với lượng kháng thể đề xuất”.

Tiến sĩ Betty Diamond (Nhà miễn dịch học, chuyên gia bệnh thấp khớp, Viện Nghiên cứu Y khoa Feinstein, New York, Mỹ)

Vaccine Covid-19 đi qua đường mũi có khả năng tránh được các tác dụng phụ - chẳng hạn như sốt và đau nhức cơ bắp, có thể đi kèm với các mũi tiêm ở cánh tay. Trong các thử nghiệm, vaccine cúm qua đường mũi, các tác dụng phụ nhẹ đến mức không có sự khác biệt giữa vaccine hoạt tính và giả dược nước muối”.

Ông Scot Roberts (Giám đốc khoa học Công ty công nghệ sinh học Altimmune, Maryland, Mỹ)