- Lãi suất tăng, người dân gửi tiền vào ngân hàng nhiều hơn
- Phó Thống đốc: Ngân hàng nào không giảm được lãi suất thì báo cáo để NHNN hỗ trợ
Cánh cửa ngày càng hẹp
Đa phần các doanh nghiệp tại Việt Nam còn mỏng vốn, phụ thuộc chủ yếu vào vốn vay, trong đó nguồn vốn vay lớn nhất là tín dụng ngân hàng. Do đó, việc ngân hàng siết tín dụng thời gian qua đã khiến doanh nghiệp “ngộp thở”. Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội (Hanoisme) Mạc Quốc Anh cho biết, hiện nay tình hình doanh nghiệp đang rất khó khăn, đặc biệt là thiếu vốn sản xuất. Một số chính sách hỗ trợ người lao động, đa phần doanh nghiệp không được hưởng lợi vì các điều kiện hỗ trợ đi kèm khó thực hiện, trong đó việc vay lãi suất 0% trả lương cho người lao động được đánh giá là chính sách khó tiếp cận nhất. Đối với gói hỗ trợ lãi suất 2%, dù Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nhiều lần “thúc” các ngân hàng thương mại giải ngân, song thời điểm này vẫn rất hạn chế.
 |
Ngân hàng không thiếu vốn nhưng doanh nghiệp vẫn khó vay |
Đa phần các doanh nghiệp khó tiếp cận do không đủ điều kiện đáp ứng. Cụ thể như, không được giải ngân vì thiếu tài sản thế chấp, không có hóa đơn đỏ theo yêu cầu mà chỉ có hóa đơn bán lẻ, địa phương chưa có quy định về thu nhập thấp nên không biết căn cứ vào đâu để xác định… Nhiều doanh nghiệp cũng cho rằng, quy trình thủ tục rắc rối, phức tạp từ đăng ký, phê duyệt, giải ngân, quyết toán, thậm chí là lo ngại về việc bị các cơ quan quản lý kiểm tra, thanh tra trước, trong và sau khi nhận khoản vay hỗ trợ lãi suất…
Ông Nguyễn Quốc Kỳ - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Vietravel cho rằng, thiết kế chính sách hiện nay đang “có vấn đề”. Đơn cử gói hỗ trợ lãi suất 2% được giải ngân nhỏ giọt, tín dụng “no dồn đói góp”, hay điều kiện cho vay của các ngân hàng trước và sau dịch đều giống nhau dù “sức khỏe” của doanh nghiệp hiện tại đã khác xa… Do đó, dù nới room tín dụng nhưng cánh cửa tiếp cận vốn ngân hàng không hề dễ dàng.
Nếu không giải quyết vấn đề cho vay tín dụng thì các doanh nghiệp và hộ kinh doanh sẽ có nguy cơ phá sản bởi 2 lý do. Đó là không có tiền trả lương cho người lao động và theo đó doanh nghiệp sẽ mất nguồn nhân lực, không có vốn để kinh doanh và đầu tư mới, không thể khắc phục được các hậu quả sau những năm Covid-19 vừa qua.
Ông Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội
Theo ông Mạc Quốc Anh, hiện nay do chính sách tín dụng ưu tiên phục vụ kiểm soát lạm phát, giữ giá trị tiền đồng và an toàn của hệ thống ngân hàng nên đã buộc phải tăng lãi suất. Lãi suất cho vay trên 10% thì khó có doanh nghiệp nào có thể làm ăn có lãi để vay, nên rất nhiều doanh nghiệp không thể vay để đầu tư mới.
“Nếu không giải quyết vấn đề cho vay tín dụng thì các doanh nghiệp và hộ kinh doanh sẽ có nguy cơ phá sản bởi 2 lý do. Đó là không có tiền trả lương cho người lao động và theo đó doanh nghiệp sẽ mất nguồn nhân lực, không có vốn để kinh doanh và đầu tư mới, không thể khắc phục được các hậu quả sau những năm Covid-19 vừa qua” - ông nói.
Dù vậy, ông Mạc Quốc Anh cũng thừa nhận nguyên nhân của tình trạng này xuất phát chủ yếu từ chính bản thân doanh nghiệp khi đa phần các doanh nghiệp nhỏ và vừa, quy mô vốn nhỏ, thiếu phương án kinh doanh khả thi, phương án kinh doanh thường xuyên thay đổi, thiếu minh bạch về thông tin, dòng tiền, đặc biệt là vấn đề không đủ tài sản bảo đảm cho khoản vay…
Ngân hàng cũng ở thế khó
Mặc dù vậy, các ngân hàng cũng có lý riêng của mình. Hiện nay, do áp lực thanh khoản nên mặt bằng lãi suất không ngừng tăng lên, trong khi đó rủi ro với doanh nghiệp cũng ngày càng lớn. Trong bối cảnh này, ngân hàng phải lựa chọn kỹ đối tượng cho vay để đảm bảo hiệu quả và an toàn vốn. Do đó, câu chuyện ở đây không hẳn ở vấn đề thanh khoản, room tín dụng hay lãi suất, mà câu chuyện là dòng chảy tín dụng bị tắc nghẽn.
Mà như ví von của TS Trần Du Lịch - thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, tình trạng doanh nghiệp thiếu vốn như ruộng khô thiếu nước trong khi thật sự có một hồ chứa nước rất lớn bên cạnh là tiền. Nguyên nhân là các kênh dẫn nước từ hồ chảy vào ruộng đang bị nghẽn. “Do đó, nước không thiếu nhưng ruộng vẫn cứ khô, tiền không thiếu nhưng vốn thì không có” - vị chuyên gia nói.
Trên thực tế, thời gian gần đây, NHNN và các ngân hàng liên tục có những động thái tích cực để khơi thông nguồn vốn, giảm lãi suất hỗ trợ doanh nghiệp. Với việc nới room tín dụng thêm 1,5 - 2% trong hơn 3 tuần cuối năm sẽ có khoảng 240 nghìn tỷ đồng được bơm ra nền kinh tế. Cùng với đó, nhiều ngân hàng cũng đã tích cực giảm lãi suất cho vay đối với doanh nghiệp. Tính đến nay, đã có ít nhất 16 ngân hàng thương mại công bố các chương trình giảm lãi suất với số tiền khoảng 3.500 tỷ đồng, mức lãi suất giảm từ 0,5% - 3%/năm.
Bên cạnh đó, để hạ nhiệt lãi suất cho vay, các ngân hàng cũng thống nhất cùng bắt tay nhau ghìm cương lãi suất huy động với những cam kết không đẩy lãi suất huy động quá 9,5%/năm. NHNN cũng đã có những động thái quyết liệt trong việc giảm lãi suất, hỗ trợ doanh nghiệp.
Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú cho biết, cơ quan này đã có chỉ đạo yêu cầu các ngân hàng đều phải giảm lãi suất huy động, giảm lãi suất cho vay theo quy mô và tiềm lực để hỗ trợ doanh nghiệp và nền kinh tế. “Đây là chỉ đạo chứ không phải kêu gọi. Tinh thần tiết giảm chi phí, giảm lãi suất hỗ trợ doanh nghiệp là chỉ đạo của Thủ tướng và NHNN. Còn ngân hàng nào khó khăn không làm được thì báo cáo để chúng tôi có biện pháp hỗ trợ” - Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú nói.
Dù tín dụng được nới, lãi suất có thể sẽ giảm, song nguồn vốn này không có nghĩa sẽ “tưới đều” cho các doanh nghiệp. Bởi vì, càng trong bối cảnh rủi ro, các ngân hàng càng không thể xé rào, hạ chuẩn vay. Đơn cử như Agribank vừa tuyên bố áp dụng giảm 20% tổng số lãi phải trả cho khách hàng. Tuy nhiên, ông Nguyễn Minh Trí - thành viên Hội đồng thành viên Agribank cho hay, ngân hàng phải đi vay để cho vay, phải huy động vốn của người dân để cho doanh nghiệp vay. Chính vì vậy, tiêu chí đầu tiên của ngân hàng là phải đảm bảo an toàn vốn. “Lãi cao bao nhiêu mà không an toàn thì ngân hàng cũng không dám cho vay” - đại diện Agribank trần tình.
Ông Phạm Chí Quang - Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ NHNN cho rằng, trên thực tế ngân hàng không thiếu room bởi việc giải ngân hết 300 - 400 nghìn tỷ đồng từ nay đến cuối năm đối với ngành ngân hàng cũng là một áp lực không nhỏ và các ngân hàng cũng đang phải “đốt đuốc tìm doanh nghiệp tốt để cho vay”. Trên thực tế, khoảng cách giữa cung và cầu tín dụng là vấn đề rất khó trong điều hành ngành ngân hàng. Các ngân hàng cũng rất quan tâm hướng vốn tín dụng vào những lĩnh vực chủ lực của nền kinh tế, trong đó có hoạt động xuất khẩu, song doanh nghiệp phải có năng lực tài chính lành mạnh mới tiếp cận được.
Hiện nay, không chỉ doanh nghiệp gặp khó khăn về vốn trung, dài hạn mà các ngân hàng cũng trong tình trạng tương tự. Cụ thể, hiện nay cơ cấu vốn huy động của ngân hàng là 80% vốn ngắn hạn, 20% vốn trung, dài hạn. Tuy nhiên, các ngân hàng đang cho vay 50% vốn trung, dài hạn, cho thấy rủi ro kỳ hạn của các ngân hàng là rất lớn. Một rủi ro nữa là lãi suất, trong khi lãi suất ngắn hạn thay đổi liên tục còn lãi suất cho vay trung hạn thì 1 năm mới đánh giá điều chỉnh 1 lần.
