 |
Một trong những nhà máy lọc dầu thuộc sở hữu nhà nước của Mexico khánh thành năm 2022 |
Theo các cuộc thăm dò dư luận, hiện 2 ứng cử viên đứng ngay sau ông Lopez Obrador là bà Xochitl Galvez - ứng cử viên đối lập và bà Claudia Sheinbaum - cựu Thị trưởng thành phố Mexico. Ứng cử viên nam thứ ba từ một đảng nhỏ gần như không có cơ hội chiến thắng.
Nhưng hãy xem những gì Tổng thống tiếp theo của Mexico sẽ phải giải quyết, đó là hoàn thành xây dựng một nhà máy lọc dầu trị giá 20 tỷ USD thường xuyên chậm tiến độ do chi phí vượt mức. Tương tự là tuyến đường sắt dài 1.530km chạy một vòng quanh bán đảo Yucatan để kết nối các khu nghỉ dưỡng bãi biển và các địa điểm khảo cổ. Ngoài ra, cần hiện đại hóa các nhà máy lọc dầu khác hoặc dịch vụ đường sắt kết nối Thái Bình Dương đến vịnh Mexico.
Ông Lopez Obrador coi đó đều là những dự án hàng đầu của mình. Khi bắt đầu nắm quyền vào năm 2018, ông tuyên bố rằng tất cả các dự án này sẽ hoàn thành vào thời điểm ông rời nhiệm sở, tiền đầu tư lấy từ việc cắt giảm chi tiêu của chính phủ và giảm tham nhũng. Thế nhưng, mọi thứ nay vẫn ngổn ngang.
Gần thời điểm phải rời nhiệm sở vào ngày 30-9-2024, vị Tổng thống Lopez Obrador tiếp tục đề xuất các dự án mới. Ông nói rằng trước khi hết nhiệm kỳ sẽ trưng thu công ty vật liệu Vulcan thuộc sở hữu của Mỹ, một động thái có thể khiến Chính phủ Mexico phải trả tới 1,9 tỷ USD nếu công ty khai thác đá có trụ sở tại bang Alabama thắng kiện.
Cùng với đó, ngành đường sắt Mexico hiện do các nhà khai thác tư nhân vận hành sau khi các công ty đường sắt nhà nước đóng cửa vì thua lỗ vào cuối những năm 1990. Vào ngày 20-11-2023, Tổng thống ban hành một nghị định nêu rõ, nếu doanh nghiệp tư nhân từ chối cung cấp dịch vụ chở khách thì chính phủ sẽ can thiệp, nghĩa là chính phủ có thể sẽ phải mua các đoàn tàu, sửa chữa nhà ga và tiếp quản ngành đường sắt.
Những ý tưởng “mất tiền” cứ liên tục xuất hiện. Vào ngày 26-12-2023, ông Lopez Obrador đã thành lập một hãng hàng không quốc doanh vào thời điểm hầu hết các quốc gia đã quyết định đóng cửa hoặc bán bớt hãng hàng không. Với giá vé cực thấp được đảm bảo trên các chuyến bay đến các sân bay do chính phủ điều hành, ít được sử dụng, khả năng thua lỗ là nhãn tiền. Bên cạnh đó, các dự án cơ sở hạ tầng khó có thể thu được lợi nhuận với tốc độ hiện tại. Ví dụ, đoạn đầu tiên của dự án đường sắt Maya trên bán đảo Yucatan đã đón tiếp khoảng 1.780 khách du lịch nước ngoài trong 2 tháng đầu tiên, tức khoảng 5 khách cho mỗi chuyến tàu. Theo kế hoạch ban đầu, khách du lịch sẽ là nguồn thu nhập chính của đường sắt, nhưng giờ đây, doanh thu toàn tuyến lại được cho là từ các tuyến đường ngắn hoặc vận chuyển hàng hóa. Tất cả những điều đó có thể sẽ khiến người kế nhiệm của Tổng thống Lopez Obrador chịu gánh nặng lớn trong nhiệm kỳ 6 năm tiếp theo.
Nhà sử học Lorenzo Meyer đã viết trên tờ báo El Universal rằng, hành động của ông Lopez Obrador không phải là “một nỗ lực nhằm hạn chế quyền tự do hành động của người kế nhiệm, mà là một khoản đầu tư hiệu quả vào nguồn vốn khổng lồ do ông đã xây dựng để giúp chính quyền mới”. Nợ của Mexico hiện ở mức khoảng 50% GDP. Họ còn có thêm khoản nợ do công ty dầu khí nhà nước nắm giữ và bị hạn chế trong tiếp cận các khoản vay lãi suất thấp. Ông Lopez Obrador cũng biện minh cho cách chi tiêu và tăng nợ của mình, nói rằng con số ít hơn khoản nợ mà những người tiền nhiệm của ông đã để lại.
Được biết, “quả bom” lớn nhất từng được một Tổng thống sắp mãn nhiệm trao cho người kế nhiệm ở Mexico xảy ra vào ngày 1-9-1982, khi Tổng thống Jose Lopez Portillo (dù chỉ còn 3 tháng tại vị) tuyên bố quyết định sung công toàn bộ ngành ngân hàng trong bối cảnh tiền tệ mất giá và khủng hoảng nợ. Người kế nhiệm ông - Tổng thống Miguel de la Madrid - đã dành toàn bộ nhiệm kỳ 6 năm của mình để giải quyết hậu quả và trả khoản nợ khổng lồ cho các chủ ngân hàng.
