Mệnh lệnh và chiến thuật
Chiếc trực thăng chở Henry Crumpton quay lại nơi lần đầu tiên 10 năm về trước ông đặt chân đến trên đất Afghanistan. Đó là thung lũng Panjshir, cách Thủ đô Kabul 70 dặm về phía bắc. Ngang qua dòng sông là khu đồi có thể bao quát không gian rộng phía dưới, đây là nơi tạm trú an toàn ban đầu cho nhân viên Cục tình báo Trung ương Mỹ CIA năm 2001. Trong tòa nhà đã được cải tạo này, một đồng nghiệp cũ của Crumpton đón ông.
Muhammad Arif Sarwari với biệt danh CIA gọi là “Kỹ sư Arif” từng là chỉ huy liên minh các bộ tộc người Afghanistan chống Taliban. Nhóm của Crumpton thời ấy chỉ là đội nhỏ hoạt động theo mùa bay đến Afghanistan trên chiếc trực thăng do Nga sản xuất. Có chiếc họ sơn lên dòng số “9-11-01” trên đuôi máy bay. Đội quân này nhập với lực lượng dân quân bộ lạc của Kỹ sư Arif. “Công việc khi đó rất tốt, chúng tôi đặt mạng sống của mình vào tay các bạn”, Crumpton nói với đồng minh cũ của ông.
Cách đó vài dặm, trên con đường núi quanh co, Kỹ sư Arif và Crumpton từng thám thính Taliban và Al-Qaeda từ một vị trí nhìn ra đồng bằng Shomali rộng lớn mà Taliban lập doanh trại cho 40.000 binh lính. Đó là điểm thuận lợi cho việc thu thập tin tức tình báo quan trọng về vị trí và động thái di chuyển của đối phương để có biện pháp ngăn chặn chúng tiến về phía Kabul.
Ngày 7-10-2001, tức chỉ gần một tháng sau khi xảy ra sự kiện khủng bố 11-9 tại Trung tâm thương mại ở thành phố New York, Mỹ đã phát động cuộc chiến chống Taliban. Hàng chục máy bay chiến đấu của Mỹ đã dội bom lazer dẫn đường và bắn tên lửa hành trình vào các mục tiêu chiến lược của Taliban và Al-Qaeda ở Thủ đô Kabul cùng nhiều thành phố khác của Afghanistan. Trong chiến dịch này, sự kết hợp của CIA với đồng minh Afghanistan đã thành công lớn khi cung cấp các mục tiêu cho không lực và lính thủy đánh bộ Mỹ khiến cho chế độ Taliban và Al-Qaeda sụp đổ chỉ trong 8 tuần. Đáng nói là Crumpton chưa bao giờ có hơn 40 nhân viên CIA một lúc trong khi có hỗ trợ từ những nhóm biệt kích.
Được hỏi về mệnh lệnh, Henry Crumpton cho biết: “Mệnh lệnh khá đơn giản: Tìm và diệt Al-Qaeda, đặc biệt là thủ lĩnh. Phá hủy các trung tâm kiểm soát và chỉ huy. Nếu người Afghanistan, bao gồm cả thủ lĩnh Taliban muốn trợ giúp, sẵn sàng tiếp nhận”. Nói thì dễ vậy nhưng khi đi gặp người đứng đầu từng bộ tộc, họ sẽ phải làm như thế nào? “Dễ hiểu thì đó là chính sách củ cà rốt và cây gậy”, Crumpton giải thích. “Củ cà rốt nghĩa là nếu anh hợp tác, chúng tôi sẽ thưởng cho anh và người của anh. Cây gậy thì ngược lại, nếu không hợp tác, cơ hội sống sẽ giảm xuống”.
Và quân đội Mỹ đã chứng minh điều đó khi tấn công những kẻ đầu lĩnh từ chối thương lượng. Có hôm một thủ lĩnh bộ tộc bị giết, hôm sau họ sang làng bên cạnh và đưa ra cùng một thông điệp. Vị thủ lĩnh này xuôi hơn trên bàn đàm phán, có vẻ như biết được số phận của thủ lĩnh kia, cũng có thể đã nhìn thấy cấp dưới hoặc đồng minh của mình đã thiệt mạng như thế nào.
Bài học không cũ
“Ban đầu họ chỉ có 8 người, 8 người không thể xâm chiếm một quốc gia”, ông Amrullah Saleh, người đứng đầu Tổng cục An ninh Quốc gia, cơ quan tình báo nội địa của Afghanistan nói về những nhân viên CIA đầu tiên được Afghanistan mời đến. Trở lại năm 2001, Amrullah Saleh mới 28 tuổi, là đường dây nối chính cho việc chia sẻ thông tin tình báo giữa CIA và Afghanistan. Hầu như không tiếp xúc với báo giới bao giờ, ông này bày tỏ về cuộc chiến 10 năm trước: “Đó là cuộc chiến của chúng tôi. Tôi chiến đấu cho vợ, con tôi, cho cộng đồng và cho đất nước này”. Một bức ảnh chụp năm 2001 cho thấy cho thấy họ đang ở trong tháp kiểm soát tại căn cứ không quân Bagram, vào thời đó, tháp bao quát cả chiến tuyến với Taliban và hôm nay, nó tiêu biểu cho sức mạnh của quân đội Mỹ trên đất Afghanistan.
Hiện quân đội Mỹ tại Afghanistan đã được tiếp viện thêm 30.000 binh sĩ và sẽ rút hết khỏi đây vào cuối năm 2014. Henry Crumpton và Amrullah Saleh - hai cựu chiến binh của cuộc chiến Afghanistan có suy nghĩ gì về cuộc chiến sắp tới? “Chúng ta vẫn có cơ hội vì cửa chưa đóng. Nhưng khó khăn hơn bởi Taliban đang dần chiếm lại các vùng kiểm soát. Đáng nói là chúng ta đang phải chiến đấu cho những vùng đất đã giành chiến thắng những năm 2001, 2002”, Crumpton nhận định. Theo sỹ quan CIA này, thật dễ dàng nói: Được rồi, cuốn gói và về nhà thôi. Nhưng chống khủng bố là mối quan tâm về an ninh lâu dài cho Hoa Kỳ. Nếu không giải quyết được gốc rễ vấn đề trên đất Afghanistan, người Mỹ sẽ phải gánh chịu nguy cơ trên chính lãnh thổ của họ.
Kể từ khi chịu trách nhiệm về vấn đề an ninh, Amrullah Saleh còn có mối lo hơn, đó là Al-Qaeda và Taliban đã chuyển trụ sở sang Pakistan. Trước tình hình này, Crumpton cho rằng cần áp dụng các chiến thuật đánh Taliban ở Afghanistan. “Ở bất cứ nơi đâu được coi là thiên đường của kẻ thù, chúng ta phải là quân du kích. Chúng ta phải phối hợp, tuyển mộ người địa phương và thu thập thông tin tình báo. Hoạt động phá hoại và lật đổ ở đây mới hiệu quả”, Crumpton nói.
Được hỏi về kịch bản sẽ xảy ra tại Afghanistan nếu quân đội Mỹ rút khỏi đây, Saleh cho biết: “Tôi hình dung rất rõ. Đầu tiên sẽ là chiến dịch thảm sát. Số người thương vong có lẽ lên tới ít nhất 2 triệu người. Đó sẽ không phải là tin động trời ở Afghanistan bởi trong lịch sử chúng tôi đã quen với những tấn thảm kịch”.
